Morgunblaðið - 28.04.2008, Blaðsíða 8

8 MÁNUDAGUR 28. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
Minkurinn er boðflenna ííslenskri náttúru ogþykir mörgum hannhafa unnið sér til óhelgi.
Ýmsum aðferðum hefur verið beitt til
að halda minknum í skefjum. Nokkur
umræða hefur verið undanfarið um
íslenskt veiðitæki, minkasíuna, sem
Reynir Bergsveinsson veiðimaður
fann upp og þróaði. Þá stendur yfir
veiðiátak á mink í Eyjafirði og á
Snæfellsnesi á vegum umsjón-
arnefndar um minkaveiðiátak og
Umhverfisstofnunar. Á grundvelli
þess á að gera tillögur um fram-
kvæmd minkaveiða.
Reynir hóf að hanna og þróa mink-
asíuna sumarið 2002 og fékk leyfi
Umhverfisstofnunar til notkunar
hennar 1. september 2003. „Ég taldi,
eðli málsins samkvæmt, að það yrði
miklu auðveldara að veiða minkinn í
síur undir vatnsyfirborðinu en í
gildrur á þurru landi. Minkurinn er
alltaf í vatni að leita að fiski eða lirf-
um og púpum,“ segir Reynir. Fyr-
irtækið Vaskur á bakka ehf. fram-
leiðir og selur minkasíuna. Nú er
búið að leggja yfir 400 minkasíur hér
á landi og hefur Reynir eftirlit með
um helmingi þeirra.
Veiðir undir vatnsyfirborði
Veiðitækið minkasía samanstendur
af síu og grind úr málmi og steyptu
vatnsröri. Sjálf sían er í laginu eins
og stromphár hattur og er stromp-
urinn opinn í kollinn. Síunni er
smeygt inn í annan enda steypta
rörsins og hinum enda rörsins lokað
með málmgrind. Búnaðinum er
sökkt í vatn á minkaslóð svo fljóti vel
yfir. Minkurinn er forvitinn og for-
vitnin verður honum að fjörtjóni.
Hann skríður inn um síuna en kemst
ekki út aftur og drukknar strax.
Reynir hefur aldrei komið að lifandi
mink í minkasíu.
Vitja verður reglulega um mink-
asíurnar, bæði til að hreinsa úr þeim
dauða minka sem og leðju og að-
skotahluti sem vilja setjast í síurnar
og geta truflað virkni þeirra. Stund-
um þarf að hagræða þeim eða færa ef
aðstæður eða vatnsborð hafa breyst.
Læðurnar gáfaðri
Á liðnum vetri (27. febrúar) birtist í
Morgunblaðinu frétt um góðan ár-
angur af notkun minkasía í til-
raunaverkefni fyrir austan fjall. Þá
var ámálgað við Reyni hvort hægt
væri að fara með honum í vitjun. Af
því varð á sumardaginn fyrsta þegar
Reynir vitjaði um í Norðurárdal og
víðar í Borgarfirði. Síurnar voru
lagðar fyrir um ári síðan og hafa þeg-
ar 16 fullorðnir minkar veiðst í þær.
Reynir telur að svæðið sé nú nokk-
urn veginn hreint af mink, þótt búast
megi við einni eða tveimur nýjum
minkafjölskyldum inn á svæðið þeg-
ar líður á sumarið.
Við byrjuðum neðarlega í Borg-
arfirði og aðgættum síur í skurðum
og lækjum sem liggja að Norðurá.
Minkar voru í þremur síum, tveir í
tveimur og einn í þeirri þriðju. Tvær
höfðu fyllst af aur og drasli í vatna-
vöxtum í vetur. Hreinsað var úr öll-
um síum og tveimur hagrætt betur.
Reynir segir mikilvægt að sinnt sé
um síurnar þrisvar til fjórum sinnum
á ári svo þær virki eðlilega.
Ekki þarf endilega margar síur til
að halda minknum niðri á tilteknu
svæði séu þær rétt staðsettar. Reyn-
ir þekkir atferli minksins vel og segir
að rannsókn í Kolgrafarfirði sýni að
steggirnir fari víða um í ætisleit. Til
að ná þeim sé nóg að hafa síur með
fimm kílómetra millibili. Læðurnar
eru heimakærari og halda sig þar
sem þeim líður best. Þær fara víðar
um í ætisleit rétt áður en þær gjóta
og eins þegar hvolparnir eru orðnir
stálpaðir. Langmest veiðist af hvolp-
um, og raunar læðum líka, í mink-
asíur í ágúst ár hvert.
„Læðurnar eru gáfaðri en stegg-
irnir,“ sagði Reynir. „Ég tel að sum-
ar læður hafi áttað sig á síunum.“
Þetta markar Reynir af því að þess
eru nokkur dæmi um að hvolpahópar
hafi lent í minkasíum en læðan ekki.
Hann telur að læðunni hafi tekist að
forða hvolpunum frá síunni meðan
hún hafði stjórnina. Svo hafi hvolp-
arnir hætt að hlýða og því farið sem
fór.
Mögulegt að minnka stofninn
Reynir hefur stundað minkaveiðar í
meira en hálfa öld, lengst með hefð-
bundnum aðferðum. Hann skaut
fyrsta minkinn sem veiddist í Barða-
strandasýslu í mars 1953. Þá áttuðu
menn sig skyndilega á því að mink-
urinn var kominn þar um allt.
Undanfarin ár hefur ársveiðin oft
farið yfir átta þúsund minka. Reynir
telur ólíklegt að hægt verði að út-
rýma minknum úr íslenskri náttúru
enda varla ástæða til. Hins vegar tel-
ur hann vel mögulegt að halda stofn-
inum niðri svo ársveiðin verði um
fjórðungur af því sem hún er nú.
„Ef menn vilja ná lengra í minka-
veiðum þá á að byrja á því sem er
einfaldast að gera. Með þeim aðferð-
um sem við höfum beitt er auðveld-
lega hægt að ná stofninum á Suður-
landi niður í þriðjung af því sem hann
er í dag,“ segir Reynir. Hann telur að
þegar því marki verði náð þurfi menn
að spyrja sig hvort þeir vilji ganga
lengra og kosta því til sem þarf. Það
verði miklu erfiðara og dýrara að ná
síðasta þriðjungnum en fyrstu tveim-
ur.
Reynir bendir einnig á að minkar
valdi mismiklum skaða. Mestu fjár-
hagslegu tjóni valdi þeir sem leggj-
ast á seiði og fisk í dýrmætum veiði-
ám. Eins þeir sem spilla æðarvarpi.
Þá hafi minkar víða valdið villtum
fuglum miklum búsifjum. Þeir mink-
ar sem haldi sig aðallega við sjáv-
arsíðuna og sæki fæðu í sjó valdi ekki
sýnilegum skaða. Reynir nefnir til
dæmis ströndina frá Straumsvík og
suður á Vatnsleysu, sem hann segir
vera kjörinn kennslustað fyrir
minkaáhugafólk.
Á þessum slóðum eru óðul minka
með allt niður í 100-150 metra milli-
bili. Hann segir minkinn fara á stjá
þegar er háfjara. Þeir sæki fyrst í
polla sem myndast og svo í flæð-
armálið. Aðallega taki þeir smáfiska
en einnig vaðfugla, lirfur og önnur
smádýr.
Víða á annesjum Vestfjarða eru
minkar sem Reynir telur ómögulegt
að uppræta. Þeir halda sig í urðum
og er gengt undir yfirborðinu frá
flæðarmáli og upp í fuglabjörg. Þess-
ir minkar nærast aðallega á sjáv-
arfangi. Hann nefnir einnig Teigs-
skóg í Reykhólasveit en Reynir
stundaði lengi minkaeyðingu á þeim
slóðum. Hann segir að í Teigsskógi
sé minkastofn sem lifir alveg sjálf-
stæðu lífi, er í jafnvægi og fer lítið út
fyrir svæðið. Þegar fjörðinn lagði svo
minkarnir komust ekki í fisk fóru
þeir í skóginn og veiddu hagamýs og
rjúpur.
Samstillt átak til árangurs
Til að ná svæðisbundnum árangri við
fækkun minka þarf samstillt átak
allra á svæðinu sem hagsmuna eiga
að gæta, að mati Reynis. Hugmynd
hans er að stofnuð verði svæð-
issamlög þar sem t.d. veiðifélög,
sveitarstjórnir og hlunnindabændur
vinni saman. Velji þessir aðilar að
beita minkasíum til að halda minkn-
um í skefjum verði svæðin tekin út
og staðsetning minkasíanna skipu-
lögð. Reynir segir að honum þyki
eðlilegt að ríkið taki þátt í stofn-
kostnaði enda taki það þátt í kostnaði
við minkaveiðar.
Reynir segir reynsluna hafa sýnt
að með markvissri vinnu sé hægt að
halda minknum niðri. Hann nefnir
Mývatn sem dæmi um stað þar sem
hefðbundnum veiðiaðferðum hefur
verið beitt með góðum árangri. Eins
hafi minkaveiðiátak með minkasíum í
Ölfusi, upp með Sogi, við Þingvalla-
vatn og í Grímsnesi skilað góðum ár-
angri.
Skaðvaldi haldið í skefjum
Gildra Minkasían er öll undir vatni og minkurinn á enga undankomuleið.
Opið er látið vísa undan straumi og byrgt fyrir hinn endann að hluta.
Reynir Bergsveinsson, veiðimaður og hönnuður minkasíunnar, mælir með svæðisbundnum
aðgerðum til að halda minknum niðri og telur að hagsmunaaðilar eigi að stofna samlög í því skyni
Ljósmynd/Guðni Einarsson
Veiðimaður Reynir notar sérstakan síufork til að hreinsa úr minkasíunum.
Í þessari síu var einn steggur og grindin sést á bakkanum.
Árangursrík aðferð
LANDSSAMBAND veiðifélaga segir minkasíur hafa reynst afar árangurs-
ríkar og hafi veiðifélög og fleiri notað þær með góðum árangri. Þetta kem-
ur m.a. fram í fréttatilkynningu sem landssambandið sendir frá sér vegna
gagnrýni dýralæknis á notkun minkasíanna. Segir landssambandið þessi
viðhorf byggjast á misskilningi og fáfræði á þessari aðferð við minkaveið-
ar. Það bendir á að villiminkurinn valdi stórfelldu tjóni á fiski í ám og vötn-
um svo og á fuglalífi almennt.
„Gríðarlegir hagsmunir eru í húfi fyrir veiðirétthafa og alla sem fisk-
veiðar stunda í ám og vötnum að koma í veg fyrir það tjón sem villimink-
urinn sannarlega veldur. Sérstaklega eru seiði, sem alast upp í ferskvatni,
viðkvæm fyrir afráni villiminksins. Því er nauðsynlegt að beita öllum til-
tækum ráðum til þess að halda villimink í skefjum og koma í veg fyrir tjón
af hans völdum,“ segir í tilkynningunni. Um veiðar með minkasíu segir
m.a.: „Aðferðin er einföld og skjótvirk og minkur sem fer í síurnar drepst
tafarlaust. Því er rangt með farið að hér sé um ómannúðlegri veiðiaðferð
að ræða umfram aðrar viðurkenndar aðferðir við veiðar á villimink.“ Þá
vekur landssambandið sérstaklega athygli á því að minkasíur hafi verið
samþykktar sem lögleg veiðiaðferð af Umhverfisstofnun.
MINKAR voru fyrst fluttir hingað til lands haustið 1931. Minkurinn er
af marðarætt og á íslenski villiminkurinn ættir að rekja til Norður-
Ameríku.
Talið er líklegt að fyrstu minkarnir hafi sloppið út í íslenska nátt-
úru ári síðar. Fyrsta minkagrenið fannst svo við Elliðaár í Reykjavík
1937. Minkurinn var fljótur að laga sig að íslenskri náttúru og árið
1940 var ákveðið að greiða fyrir veidda villiminka. Landnámi minks-
ins hringinn í kringum landið lauk 1975 þegar minka varð fyrst vart í
Öræfasveit.
Árlega veiðast í kringum átta þúsund minkar hér á landi. Mink-
arnir á meðfylgjandi mynd, steggur og læða, voru í einni minkasíunni
við Norðurá og áætlaði Reynir að þeir hefðu veiðst um miðjan mars
þegar fengitíminn stóð sem hæst.
Minkur