Morgunblaðið - 13.06.2008, Blaðsíða 12

Morgunblaðið/RAX
FRÉTTASKÝRING
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
ÞÓTT ekki hafi verið tekin um það
formleg ákvörðun virðist blasa við
að ríkisvaldið hefur lagt áform um
að reisa fangelsi á Hólmsheiði á hill-
una. Fangelsið á Hólmsheiði átti að
rúma 64 fanga en í stað þess er nú
stefnt að því að reisa fangelsi á höf-
uðborgarsvæðinu með um 30 fanga-
klefum sem yrði sambyggt nýjum
aðalstöðvum lögreglunnar. Þar að
auki yrði klefum á Litla-Hrauni
fjölgað um 30 eða þar um bil.
Heildarfjöldi nýrra fangaklefa
yrði sem sagt svipaður. Það er þó
alls ekki þar með sagt að kostirnir
séu sambærilegir.
„Ef til vill … að nokkru leyti“
Í ágúst 2007 skilaði vinnuhópur
undir forystu Stefáns P. Eggerts-
sonar, verkfræðings, skýrslu (þarfa-
greiningu) til dómsmálaráðuneyt-
isins þar sem fjallað er um kröfur
sem fangelsinu á Hólmsheiði var
ætlað að uppfylla.
Danskir sérfræðingar, annar frá
dönsku fangelsismálastofnuninni og
hinn frá arkitektastofu, voru fengnir
hópnum til aðstoðar. Einnig var far-
ið í vettvangsferðir í nokkur fangelsi
í Danmörku, þ. á m. í fangelsið og
lögreglustöðina í Helsingör en hús-
in, sem voru reist árið 1992, eru
sambyggð, líkt og áform stjórnvalda
snúast nú um. Að dómi dönsku sér-
fræðinganna var þessi tilhögun „í
heild ekki heppileg“ en þó var bent á
að „ef til vill“ mætti rekja gallana
„að nokkru leyti“ til hönnunar sem
mætti vinna betur.
Fangelsismálastofnun gerði fyrir
nokkrum árum áætlun um uppbygg-
ingu fangelsa í landinu þar sem gert
var ráð fyrir 64 klefa fangelsi á
Hólmsheiði auk endurbóta á öðrum
fangelsum. Í stefnuyfirlýsingu rík-
isstjórnarinnar er vitnað sér-
staklega til þess að fylgja þurfi eftir
áætlun um uppbyggingu fangelsa,
líkt og Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra minnti á í ræðu sem
hann flutti við opnun nýrrar fanga-
aðstöðu á Kvíabryggju hinn 3. októ-
ber 2007. Við það tækifæri greindi
dómsmálaráðherra einnig frá því að
ríkisstjórnin hefði á fundi daginn áð-
ur staðfest að áfram yrði unnið sam-
kvæmt áætluninni.
Byggðapólitík?
Hin pólitíska afstaða breyttist
hins vegar hratt. Í október 2007
skoruðu starfsmenn Litla-Hrauns á
stjórnvöld og fangelsismálayfirvöld
að falla frá áformum um stórfellda
uppbyggingu á Hólmsheiði. Þess í
stað yrði byggt fangelsi fyrir gæslu-
varðhaldsfanga í Reykjavík en
fangaklefum fjölgað um 40 á Litla-
Hrauni. Bæjarráð Árborgar lýsti
þegar yfir stuðningi við yfirlýs-
inguna en hún vakti litla hrifningu
hjá öðrum, þ. á m. hjá Valtý Sigurðs-
syni, þáverandi fangelsismálastjóra
og núverandi ríkissaksóknara. Í að-
sendri grein í Morgunblaðinu benti
Valtýr m.a. á að það væri dýrara að
ráðast í uppbyggingu á Litla-Hrauni
auk þess sem fagleg sjónarmið
mæltu gegn sjónarmiðum starfs-
manna Litla-Hrauns.
Reynir Hjálmarsson, fangavörður
í Hegningarhúsinu, skrifaði einnig
grein í Morgunblaðið og sagði yfir-
lýsinguna og viðbrögð við henni bera
vott um málefnafátæka byggða-
pólitík sem hefði þó hitt beint í mark
hjá sunnlenskum þingmönnum.
Í samtölum blaðamanns við menn
innan stjórnkerfisins sem þekkja til
málsins kom það raunar ítrekað
fram að kjördæmapólitík hefði ráðið
miklu um stefnubreytingu ríkis-
valdsins. Bentu þeir m.a. á að Árni
M. Mathiesen fjármálaráðherra er
einmitt þingmaður Suðurlands.
Ekki talið heppilegt
 Áform um fangelsi á Hólmsheiði lögð á hilluna  Unnið að þarfagreiningu fyrir
sambyggt 30 klefa fangelsi og lögreglustöð  Sérfræðingar töldu slíkt óheppilegt






  
 




  
 




  

 
 
 

       

   
       



Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
HÚN var ráðherra heilbrigðismála í Banda-
ríkjunum í valdatíð Bills Clintons og háði
marga rimmuna við repúblikana sem náðu
meirihluta á þingi fljótlega eftir að hún tók
við. Donna Shalala, sem er 67 ára og dóttir
líbanskra innflytjenda, er nú rektor Miami-
háskóla og varð heiðursdoktor við Háskóla
Íslands í fyrradag.
Shalala segist efast um að nokkur slái met-
ið hennar í embættinu, átta ár „það yrði þá að
vera brjálæðingur! En ég naut þess.“
– Kanntu vel við átök?
„Nei, en mér leið vel í embættinu af því að
ég kann vel við mjög flókin málefni, því meira
vesen og rugl þeim mun betra fyrir mig.“
Hún þykir vera til vinstri í demókrata-
flokknum en segist aðspurð vera bjartsýn á
að eftir forsetakosningar í haust muni hefjast
nýtt skeið í heilbrigðismálum vestanhafs:
Tekið verði upp alltumlykjandi kerfi í evr-
ópskum anda, bæði Obama og McCain séu
sammála um það en deili um áherslur. Hinn
síðarnefndi vilji beita skattaívilnunum til að
tryggja framgang almennra sjúkratrygg-
inga, lokka fólk til þess að tryggja sig en
Obama vilji hefðbundnari aðferðir þar sem
ríkið annist hlutina. Sjálf vill hún nota ýmis-
legt úr hugmyndum beggja en efast um að
tillögur McCains myndu tryggja nægilega
vel hag hinna fátækustu á vinnumarkaði.
Einu sinni besta kerfið
í heiminum en jöfnuð skorti
„Það er algengur misskilningur í Evrópu
að mjög fátækt fólk í Bandaríkjunum fái enga
heilbrigðisþjónustu,“ segir Shalala. „En þeir
sem eru fátækir og í vinnu hafa margir enga
sjúkratryggingu og þar er mikill vandi á ferð.
Kerfið okkar var einu sinni það besta í heimi
en það skorti á jöfnuðinn. Við komum ekki á
ríkisfjármögnuðu heilbrigðiskerfi fyrir aldr-
aða, fatlaða, fátæk börn og fátækar verðandi
mæður fyrr en 1965.“ Hún segir að
smám saman hafi heilbrigðisþjónusta orðið
dýrari en sjálft kerfið haltrað á eftir. Hillary
Clinton hafi reynt að taka á þessum málum í
upphafi forsetaferils eiginmannsins en mis-
tekist. En nú séu heilbrigðismálin ein af mik-
ilvægustu málunum í forsetakosningunum og
í fyrsta sinn í sögu þjóðarinnar segi atvinnu-
rekendur: kannski ætti að láta ríkið um þetta.
Shalala segir að Bandaríkjamenn vilji
besta heilbrigðiskerfi í heimi en ekki borga
fyrir það. Bandaríska kerfið sé dýrara en þau
evrópsku en ekki megi gleyma að mikið af út-
gjöldunum stafi af því að sjúkrahúsin séu há-
tæknivæddari vestra. Íslendingar séu einmitt
að reka sig á svipaðan vanda, hátæknin sé
dýr. „Kostnaðurinn er hátt hlutfall af þjóðar-
tekjunum, margir nota heilbrigðiskerfið,
menn vita ekki hversu góð nýtingin er. Há-
tæknin getur lengt líf fólks en þá minnka ekki
útgjöldin,“ segir Donna Shalala.
Donna Shalala var heilbrigðismálaráðherra Bandaríkjanna í átta ár í tíð Bills Clintons forseta
Morgunblaðið/Frikki
Rösk Donna Shalala, fyrrverandi heil-
brigðismálaráðherra Clintons forseta.
Lengra líf en aukin útgjöld
12 FÖSTUDAGUR 13. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Í RÆÐU sem Björn Bjarnason flutti
á Alþingi í janúar 2008 sagði hann
að komið hefði í ljós að lóðamál
fangelsisins á Hólmsheiði væru í
uppnámi vegna þeirrar könnunar
sem nú ætti sér stað um hvort
mögulegt væri að færa Reykja-
víkurflugvöll á heiðina. Á Alþingi 5.
mars sl. sagði ráðherrann m.a. að
hugmyndir hans hefðu frá árinu
2003 þróast á þann veg að hann
teldi æskilegast að huga að því að
tengja saman gæsluvarðhalds- og
skammvistunarfangelsi og nýja
lögreglustöð á [höfuðborgarsvæð-
inu]. Jafnframt yrði ráðist í meiri
uppbyggingu á Litla-Hrauni en
ráðgert hefur verið. Þessi stefna
væri mun líklegri til árangurs.
Vinnuhópurinn um Hólmsheiðar-
fangelsið ræðir um vandamál
vegna vallarins. Meira púðri er þó
varið í umfjöllun um þá staðreynd
að skv. tillögu að deiliskipulagi frá
apríl 2007 var fangelsinu úthlutað
mun betri og stærri lóð en í þeirri
tillögu sem var kynnt í ágúst 2007.
Seinni tillögunni var í raun hafnað.
Árangursríkari stefna að falla frá Hólmsheiði
VERIÐ er að vinna að þarfagreiningu
fyrir fangelsi sem myndi rísa í
tengslum við nýjar höfuðstöðvar lög-
reglu og því liggur ekki endanlega
fyrir hvaða starfsemi færi þar fram.
Vinnan miðar hins vegar að því að
þar verði móttökufangelsi og klefar
fyrir fanga sem þurfa að sitja af sér
stutta dóma. Hugsanlegt er að þar
fari fram e.k. afeitrun á föngum í
vímuefnavanda en ljóst má vera að
þar verður ekki meðferðardeild og
ekki heldur sjúkradeild, líkt og átti að
vera til staðar í Hólmsheiðarfangels-
inu.
Þarf tengsl við fagfólk
VERT er að minna á að í aðsendri
grein Valtýs Sigurðssonar í nóvember
í fyrra segir hann að afeitrunar- og
meðferðardeild verði að reka í bein-
um tengslum við móttökudeild auk
þess sem hún
þurfi að vera rek-
in í náinni sam-
vinnu við starfs-
fólk SÁÁ. Þá þurfi
fangar á slíkri
deild að vera í
sem minnstum
tengslum við aðra
fanga. Sjúkra-
deildin var hugs-
uð fyrir fanga
með geðræn
vandamál og yrði
starfrækt í sam-
starfi við Landspítalann. „Ef nauð-
synlegt þætti að byggja frekar upp á
Litla-Hrauni en áform gera ráð fyrir
kæmu þessar tvær síðastnefndu
deildir helst til skoðunar, segir hann
og var augljóslega sannspár. Hann
hélt svo áfram: „Að mati Fangelsis-
málastofnunar yrði sú lausn tví-
mælalaust mun dýrari bæði í bygg-
ingu og rekstri en ef slíkar deildir
væru í tengslum við væntanlegt
fangelsi á höfuðborgarsvæðinu. Þá
kæmi slík ákvörðun niður á þessum
föngum og aðstandendum þeirra en
þeir þurfa oft mikinn stuðning, eink-
um í upphafi afplánunar.“ Um 60
kílómetrar eru á Litla-Hraun frá
höfuðborginni.
Dýrara að skipta
Valtýr
Sigurðsson