Morgunblaðið - 13.06.2008, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 13. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÞAÐ er merkilegt að
í hvert skipti sem ein-
hver Kópavogsbúi seg-
ir opinberlega sann-
leikann um
bæjarstjórann í Kópa-
vogi skuli alltaf koma
fram einhver aðdáandi
bæjarstjórans og bera
blak af honum. Að þessu sinni er það
annars ágætur maður, Aðalsteinn
Jónsson, sjálfstæðismaður. Honum
blöskrar óhróður sem félagi þeirra í
flokknum skrifar í Morgunblaðið
fyrir skemmstu um bæjarstjórann.
Ég vil nú meina að þar hafi skratt-
inn hitt ömmu sína, því
ef einhver á skilið að fá
svona skrif um sig, þá
er það bæjarstjórinn í
Kópavogi.
Það væri fróðlegt
fyrir Aðalstein að
hlusta á tvo eða þrjá
bæjarstjórnarfundi í
Kópavogi og verða vitni
að því þegar bæj-
arstjórinn hraunar yfir
andstæðinga sína með
fúkyrðum og hótunum
þannig að sæmilega
hraust fólk verður miður sín og
sómakærir bæjarbúar fyrirverða sig
fyrir þennan embættismann.
Því miður er ekki hægt að vitna í
þessi fúkyrði; þau fengjust ekki birt
í Morgunblaðinu.
Ef Aðalsteini finnst það vera í lagi
að bæjaryfirvöld hafi gengið til liðs
við lóðabraskarana sem voru byrj-
aðir að kaupa upp hesthúsin í Glað-
heimum og særðu hestamanna-
félagið djúpu sári, gengu síðan út
með hálfan milljarð í hagnað þegar
bæjaryfirvöld björguðu þeim úr
snörunni, verður hann bara að eiga
það við sjálfan sig.
Bæjarstjórinn í Kópavogi kallar
yfir sig gagnrýni, bæði með fram-
göngu sinni og munnsöfnuði.
Verði honum að góðu.
Verði honum að góðu
Loftur Þór Pét-
ursson gerir at-
hugasemdir við
grein Aðalsteins
Jónssonar
Loftur Þór Pétursson
»Ég vil nú meina að
þar hafi skrattinn
hitt ömmu sína …
Höfundur er bólstrari.
RÁÐLEGGINGUM
um mataræði ungbarna
var breytt árið 2003.
Járnbætt stoðmjólk var
þá ráðlögð í stað venju-
legrar kúamjólkur frá
sex mánaða til tveggja
ára aldurs. Einnig var
lögð meiri áhersla á
brjóstagjöf en áður.
Þessar breytingar voru gerðar af
Miðstöð heilsuverndar barna og
Manneldisráði og gefnar út í fræðslu-
bæklingi. Áður en fræðslubækling-
urinn kom út höfðu allmargir veitt
því eftirtekt að breytinga var þörf og
ungbarnavernd heilsugæslunnar var
auðvitað byrjuð að ráðleggja í sam-
ræmi við það. Niðurstöður rann-
sóknar á mataræði ungbarna sem
gerð var af rannsóknarstofu í nær-
ingarfræði fyrir um tíu árum sýndu
að járnbúskapur íslenskra ungbarna
var lélegri en í mörgum nágranna-
löndum okkar. Sterkustu tengsl við
lélegan járnbúskap hafði neysla á
venjulegri kúamjólk um og yfir hálf-
um lítra á dag. Stoðmjólkin er unnin
úr íslenskri kúamjólk. Það hefur þá
kosti að breyting er minni á mat-
aræði barnanna en verið hefði ef
blanda úr erlendri kúamjólk hefði
verið notuð. En breytingar á ráð-
leggingum um mataræði eiga ekki að
fela í sér óþarfa breytingar eða aðra
þætti sem gætu verið skaðlegir.
Rannsóknir hafa meðal annars sýnt
að íslenska mjólkin hefur aðra sam-
setningu próteina en erlend mjólk og
í stoðmjólk eru notuð þau gæði sem
íslenska mjólkin hefur umfram þá er-
lendu. Próteinmagn stoðmjólkur er
einnig minna en í venjulegri kúa-
mjólk sem er í samræmi við alþjóð-
legar og hérlendar ráðleggingar um
samsetningu á stoð-
blöndu fyrir ungbörn.
Bættur járnhagur
Mikilvægt var að
kanna hvort nýjar ráð-
leggingar höfðu skilað
tilsettum árangri. Því
var gerð ný rannsókn
á mataræði íslenskra
ungbarna í þeim til-
gangi að kanna meðal
annars áhrif nýrra
ráðlegginga á járnbú-
skap barnanna en
gagnasöfnun fór fram frá júní 2005
til janúar 2007.
Helstu niðurstöður rannsókn-
arinnar voru þær að neysla á venju-
legri kúamjólk hefur dregist veru-
lega saman og hefur stoðmjólkin
komið að miklum hluta í staðinn.
Járnbúskapur barnanna hefur batn-
að mikið þar sem tilfellum barna með
litlar járnbirgðir í líkamanum hefur
fækkað um meira en þrjá fjórðu
hluta. Auk þess hefur járnskortur og
járnskortsblóðleysi nánast horfið en
áður hafði fimmtungur barnanna
járnskort og 3% járnskortsblóðleysi.
Aðrar breytingar sem orðið hafa á
mataræði barnanna eru aukin
brjóstagjöf út allt fyrsta árið sem og
aukin neysla á ungbarnagraut,
ávöxtum og grænmeti sem gætu
ásamt stoðmjólkinni hafa stuðlað að
bættum járnhag barnanna okkar.
Bættur járnhagur skiptir miklu
máli fyrir ung börn þar sem hann
getur meðal annars haft áhrif á
þroska barnanna og getur einnig
minnkað líkur á ýmsum sýkingum.
Annar en tengdur vandi
Allt annar en þó tengdur vandi
sem sást í fyrri rannsókninni á mat-
aræði íslenskra ungbarna fyrir um
10 árum var of mikil próteinneysla
meðal of margra barna. Þetta gat að
hluta til skrifast á neyslu á venjulegri
kúamjólk enda próteinmagnið lækk-
að í stoðmjólkinni. Of mikil prótein-
neysla hjá ungum börnum getur
aukið líkur á ofþyngd síðar á ævinni.
Auk breytinga á stoðmjólkinni getur
verið að áhersla á að forðast prótein-
ríkar mjólkurvörur í ráðleggingum
hafi haft áhrif þó að minnka megi
próteininntöku enn frekar. Færri
börn neyta nú of mikils próteins en í
fyrri ungbarnarannsókninni. Helm-
ingi færri börn fá of mikið prótein
við níu mánaða aldur og þriðjungi
færri við 12 mánaða aldur en í fyrri
ungbarnarannsókninni.
Það má því segja að nýjar ráðlegg-
ingar hafi skilað góðum árangri hvað
varðar járnbúskap. Sömuleiðis má
ætla að til lengri tíma litið sé minni
próteinneysla af hinu góða, en meðal
ákveðins hluta barna er hún enn of
há og mætti minnka enn frekar. Þeg-
ar hafa komið út fjórar meist-
araprófsritgerðir upp úr þessum
gögnum, sem og skýrsla þar sem
niðurstöður rannsóknarinnar eru
teknar saman. Skýrsluna, sem er
eftir greinarhöfund, Ingu Þórsdóttur
prófessor sem stýrði rannsókninni
og Gest Pálsson barnalækni, er að
finna á vef Rannsóknastofu í næring-
arfræði www.rin.hi.is.
Matur þeirra minnstu
Breytt mataræði
ungs fólks skilar
góðum árangri segir
Ása Vala Þórisdóttir
Ása Vala Þórisdóttir
» Bættur járnhagur
skiptir miklu máli
fyrir ung börn þar sem
hann getur meðal ann-
ars haft áhrif á þroska
barnanna og getur einn-
ig minnkað líkur
á ýmsum sýkingum.
Höfundur er doktorsnemi
á Rannsóknastofu í næringarfræði
við Háskóla Íslands og Landspítala.
Í MORGUN-
BLAÐINU þann 7.
apríl er greint frá því
að rætt hafi verið í
borgarstjórn Reykja-
víkur um að stofna til
sérstaks átaks til að
minnka það sem kallað
er subbuskapur bíl-
stjóra. Átt er við að
leggja bílum á gangstíga þvert ofan í
lög og reglur. Gísli Marteinn Bald-
ursson, formaður umhverfis- og
samgönguráðs sagði að sigið hefði á
ógæfuhliðina síðustu mánuði og ár.
Ég hef búið í Reykjavík síðustu
sex árin og ég get ekki sagt að
ástandið hafi versnað verulega. Satt
að segja hefur ástandið verið okkur
Reykvíkingum til skammar svo lengi
sem ég man. Ástæðan
er margþætt að mínu
áliti. Fyrst er að bíl-
stjórar fá bersýnilega
ófullnægjandi þjálfun í
ökukennslunni. Fáir
virðast kunna að bakka
inn á stæði og standa
þess vegna meira eða
minna þvers á stæðinu
með afturendann langt
út í götu. Sumir reyna
að bæta úr þessu með
því að fara upp á gang-
stéttina og loka henni. Í
öðru lagi er virðing bílstjóra fyrir
öðrum vegfarendum hverfandi.
Menn leggja bílum sínum á miðja
gangstétt án þess að hugsa um hvort
gangandi vegfarandi komist fram
hjá eða ekki. Sérstaklega ósvífið er
þetta þegar snjór er. Þá er leiðin
framhjá bílunum oft ófær vegna
snjóruðnings. Ég hef nokkrum sinn-
um haft orð á þessu við bílstjóra sem
lögðu þannig en oftar en ekki hafa
þeir brugðist ókvæða við.
Í þriðja lagi virðist lögreglan ekki
hafa minnsta áhuga á því að viðhalda
rétti gangandi vegfaranda að kom-
ast leiðar sinnar. Lögreglan leggur
mikið upp úr því að taka menn fyrir
of hraðan akstur – og er það vel – en
hún lokar gersamlega augunum fyr-
ir þeirri hættu sem skapast þegar
gangandi fólk svo ekki sé talað um
foreldra með barnavagn verður að
fara út á miðja götu til að komast
framhjá bíl sem lokar gangstígnum.
Í Þýskalandi er sjaldgæft að sjá
bíl standa á gangstíg. Ástæðan er sú
að þeir fá mjög fljótt háar sektir og
ef bíllinn truflar gangandi umferð
verulega er hann einfaldlega dreg-
inn í burtu. Menn þurfa þá að sækja
bílinn eitthvað út í úthverfi og leysa
hann út með því að borga drátt-
argjaldið að viðbættri sektinni.
Kostnaðurinn getur þá auðveldlega
orðið 15 til 20 þúsund krónur.
Mestu máli skiptir þó að almenn-
ingur í Þýskalandi hefur mjög lítinn
skilning á brotum sem þessum.
Menn bregðast oft mjög reiðir við ef
bíll stendur ólöglega á gangstígum
eða hjólreiðabrautum og kæra
óspart til lögreglu.
Ég held að við sem förum stund-
um leiðar okkar fótgangandi mætt-
um vera meðvitaðri um okkar rétt-
indi, að við höfum sama rétt og bílar
til að komast leiðar okkar óhindrað.
Þar við bætist svo að gangstéttir
hafa ekki sama burðarþol og ak-
brautir og skemmast því fljótt þegar
bílar fara upp á þær. Að leggja upp á
gangstéttir er því ekki aðeins subbu-
skapur heldur í fjölda tilfella beinlín-
is skemmdarverk og kostnaðurinn
fellur á almenning.
En það er annar subbuskapur
sem viðgengst líka í okkar fallegu en
skítugu borg. Fjölmargir bílstjórar
láta bílinn vera í gangi þegar þeir
eru að bíða eftir einhverju og jafnvel
skilja þeir hann eftir í gangi meðan
þeir skreppa inn í búð. Það ætti að
vera þekkt að bílar menga mest þeg-
ar þeir eru í hægagangi. Einu sinni
áttu flestir gamla bíla sem voru erf-
iðir í gang og ekkert víst að þeir
færu í gang aftur ef drepið var á
þeim. Nú er tíðin önnur og engin af-
sökun til fyrir því að láta bílinn
ganga að óþörfu. Það kostar pen-
inga, skaðar umhverfið, veldur
óþarfa hávaða og er slæmt fyrir vél-
ina. Sama er að segja um þann ósið
að láta bílinn hitna í kyrrstöðu áður
en farið er af stað. Víða erlendis við-
gengst þetta ekki vegna þess að ná-
grannar kvarta og kalla jafnvel lög-
reglu til.
Það væri tilvalið að samdar yrðu
siðareglur bifreiðastjóra sem not-
aðar væru í ökukennslu og prófaðar
á bílprófi. Ég hvet þá sem málið
varðar til að gera átak í þessa átt.
Reynir Vilhjálmsson
eðlisfræðingur.
Átak gegn subbuskap
Reynir Vilhjálms-
son skrifar
um almenna öku-
menn
» Siðareglur bílstjóra
ætti að prófa á öku-
prófi.
Reynir Vilhjálmsson
Höfundur er eðlisfræðingur.
ÞAR SEM grein
þessi er viðbrögð við
grein í öðru dagblaði
var hún fyrst send á
það dagblað fyrstu
dagana í maí sl. Leið
og beið og ekki gekk
rófan. Virtist nokkuð
ljóst að hún þætti
ekki af einhverjum
ástæðum birting-
arhæf. Því ákvað ég
að senda hana til
míns blaðs, Morg-
unblaðsins, í von um
betra gengi. Þessa er
einkum getið til skýr-
ingar á því hve langt
er um liðið frá því til-
efni sem þessari grein
er ætlað að svara.
Hinn 17.4. sl. feng-
um við fréttir í
Fréttablaðinu um
„nýtt vistunarmat“ á
þeim sem taldir eru þurfa vistunar
við á hjúkrunaheimilum og hve ár-
angur af því væri orðinn stórkost-
legur á stuttum tíma. Biðlistar
hefðu stytzt svo um munaði. Allt
annað líf.
Nú er það svo að ekki er um að
ræða „nýtt“ mat heldur f.o.f. frek-
ari forsjárhyggju, sem færði á
grundvelli hefðbundins mats
ákvarðanatöku um innlagnir frá
viðeigandi stofnunum inn í hina al-
vitru miðstýringu, frá vettvangi
þjónustunnar inn í fjarlægari mið-
stövar skv. því miðsóknarafli sem
tröllríður heilbrigðiskerfinu meira
en nokkru sinni fyrr. Eina breyt-
ingin er sú að nú eru væntanlegir
vistmenn ekki lengur skoðaðir né
heimili þeirra. Matskerfið er að
öðru leyti óbreytt. Haft er eftir
aðstoðarlandlækni, að nauðsyn
hafi borið til þessa vegna tilhneig-
ingar stofnana til að velja þá sem
„þeim þættu þægilegastir“. Held-
ur kaldar kveðjur til okkar starfs-
manna slíkra stofnana. Þó hefur
það verið þannig, að obbinn af
hjúkrunarheimilum hefur tekið inn
vistmenn í fullu samráði við við-
eigandi aðilja. Við í Hjúkr-
unarheimilinu Skjóli höfum eins
og margar aðrar stofnanir átt
reglulega fundi með fulltrúum frá
báðum stóru Landspítölunum og
jafnvel fleiri deildum sem og einn-
ig frá Velferðarsviði Reykjavík-
urborgar. Þar hafa verið teknar
sameiginlegar ákvarðanir um
hvernig forgangsraða skuli úr
þeim hópi sem bíður vistunar. Þar
þarf margs að gæta, sem miðlæg-
ari aðilar hafa ekki yfirsýn yfir,
s.s ríkjandi umhverfi umsækjand-
ans, sem getur stund-
um verið óbærilegt
heima fyrir, vænt-
anlegt umhverfi og
aðstaða, sem í boði er
hverju sinni, skipulag
deilda og persónu-
legir samvistarmögu-
leikar, sérkenni hvers
einstaklings o.m.fl.
Hinar miðlægu
ákvarðanir eru líkleg-
ar til að útvega eldra
fólki aðstæður, sem
ekki eru þær ákjósan-
legustu þótt það
stytti biðlista.
Og nú fáum við allt
í einu þær kveðjur frá
Matthíasi Halldórs-
syni, að öll höfum við
unnið ófaglega, fyrst
og fremst með það í
huga að hafa það bara
náðugt og láta þá
sjúkustu sigla sinn
sjó. Það er aldeilis!
Heggur nú sá er hlífa
skyldi.
Lífið er bara ekki
svona einfalt. Dregnar eru tvær
breytur inn í umræðuna og þær
settar í orsakasamband: Vist-
unarmat og stytting biðlista. Flest
mál eru yfirleitt mun flóknari. Hér
hefur algjörlega verið horft fram
hjá þeirri, sem verður að teljast
allra breyta stærst: að fyrir hendi
séu laus pláss. Nú hefur dval-
artíminn á hjúkrunarstofnunum
stöðugt verið að styttast þar sem
vistmenn koma æ heilsuveilli inn,
þrátt fyrir meinta sérgæsku okkar
starfsfólksins. Það þýðir tíðari
innlagnir. En nú er fyrst og
fremst í frásögur færandi, að í
Skjóli hafa þegar látist 28 vist-
menn það sem af er þessu ári
(uppfærð tala frá fyrri grein). Í
fyrra létust 27 á öllu árinu. Og svo
vill til, að sömu sögu um óvana-
lega háa tíðni dauðsfalla er að
segja af mörgum öðrum stofn-
unum, hvernig sem á því stendur.
Nú mun víst Guð almáttugur eitt-
hvað hafa með þetta að gera. Við
fyrstu sýn skyldi maður ætla að
„nýtt“ vistunarmat geti ekki
íhlutast mikið um ákvarðanir við
hið gullna hlið. En maður veit
aldrei. Þetta er svo fjárans gott
mat. Guð kann að hafa séð að sér
og farið að vinna faglegar en fyrr.
Hvernig svo sem þessum orsaka-
tengslum er háttað má augljóslega
með sömu ályktanaaðferð og sett
var fram í ofangreindri blaðagrein
staðhæfa að tilkoma „nýs“ vist-
unarmats hafi beinlínis leitt til
aukinnar tíðni dauðsfalla á hjúkr-
unarheimilum.
Nýtt „vistunar-
mat“ aldraðra
Ólafur Mixa skrifar
um vistun aldraðra
á hjúkrunar-
heimilum
Ólafur Mixa
»Haft er eftir
aðstoð-
arlandlækni, að
nauðsyn hafi
borið til þessa
vegna tilhneig-
ingar stofnana
til að velja þá
sem þeim þættu
þægilegastir
Höfundur er yfirlæknir
hjúkrunarheimilisins Skjóls.