Morgunblaðið - 31.07.2008, Blaðsíða 20

20 FIMMTUDAGUR 31. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nú hafa kín-verskstjórnvöld
staðfest að þau
hyggist ritskoða
netið á meðan Ól-
ympíuleikarnir, sem hefjast í
næstu viku, fara fram. Þetta
gengur þvert á fyrri fullyrð-
ingar kínverskra embættis-
manna og Alþjóða ólympíu-
nefndarinnar. Samkvæmt
fréttum féllst Alþjóða ólymp-
íunefndin á þessar takmark-
anir, sem meðal annars munu
koma fram í glæsilegri fjöl-
miðlamiðstöð, sem komið hef-
ur verið upp í Peking. Blaða-
mannamiðstöðin var opnuð á
föstudag og blaðamenn höfðu
kvartað undan því að hafa
ekki aðgang að vefsíðum þar
sem fjallað væri um hluti á
borð við málefni Tíbets, at-
burðina á Torgi hins himneska
friðar árið 1989 og stöðu Taív-
ans.
Það er kaldhæðnislegt að
vefsíða Amnesty Internation-
al skuli vera meðal þeirra, sem
lokað hefur verið fyrir að-
ganginn að. Í skýrslu mann-
réttindasamtakanna, sem
greint var frá í Morgun-
blaðinu í gær, segir að kín-
versk stjórnvöld hafi, ef eitt-
hvað er, hert á stefnu sinni og
þyngt aðgerðir, sem leitt hafi
til alvarlegra mannréttinda-
brota. Þar kemur fram að
marktækar umbætur hafi ver-
ið gerðar á framkvæmd
dauðarefsinga og möguleikum
erlendra fjölmiðla
á að flytja fréttir
frá Kína, en and-
ófsmenn geti hins
vegar átt von á því
að þeir verði settir
fyrirvaralaust í varðhald,
beittir barsmíðum og áreittir
af hálfu stjórnvalda. Kínversk
yfirvöld gáfu þegar þau fengu
réttinn til að halda leikana
fyrirheit um opnara samfélag
og aukna virðingu fyrir mann-
réttindum.
Ákvörðunin um að hefta að-
gang að upplýsingum í blaða-
mannamiðstöðinni mun ekki
hafa nein áhrif á umfjöllun
fjölmiðla utan Kína fyrir utan
það að kalla fram beittari
gagnrýni. Það er einnig álits-
hnekkir fyrir Alþjóða ólymp-
íunefndina að hún skuli hafa
fallist á þessar takmarkanir.
Rök hennar fyrir þeirri
ákvörðun að halda leikana í
Peking eru veik og ekki bætir
þetta málstaðinn.
Amnesty International
skorar á kínversk stjórnvöld
að sleppa samviskuföngum,
hætta að handtaka andófs-
menn, birta tölur um dauða-
refsingar, auka fjölmiðlafrelsi
og gera grein fyrir þeim sem
féllu og voru handteknir í mót-
mælunum í Tíbet í mars.
Þannig gætu þau komið í veg
fyrir að andrúmsloft kúgunar
og ofsókna verði varanleg arf-
leifð leikanna. Kínversk yf-
irvöld eru á leið í þveröfuga
átt.
Álitshnekkir fyrir
Alþjóða ólympíu-
nefndina}
Ritskoðun í Kína
Þegar banniðvið reyk-
ingum á veitinga-
og skemmtistöð-
um var innleitt
fyrir rúmu ári spruttu fram
deilur um réttmæti þess.
Reykingamönnum fannst
gengið á rétt sinn, en þeim,
sem ekki reykja, fannst tíma-
bært að þeir gætu sótt veit-
inga- og skemmtistaði án þess
að vera í reykjarkófi.
Nú segja læknar að áhrifa
reykleysisins virðist þegar
vera farið að gæta. Þegar
skoðað er fimm mánaða tíma-
bil fyrir og eftir bannið kemur
í ljós að færri reyklausir karl-
ar hafa þurft á hjartaþræð-
ingu að halda vegna óstöðugs
kransæðasjúkdóms, en áður
en það var sett. 157 karlar
með sjúkdóminn þurftu á
þræðingu að halda fyrir bann-
ið, en 124 eftir það. Munurinn
er 21%. Auðvitað þarf að gera
frekari rannsóknir til að fá
óyggjandi niðurstöðu, en
þetta er athyglisverð vís-
bending, ekki síst vegna þess
að svipaðar fréttir hafa borist
frá ýmsum öðrum
löndum þar sem
bann hefur varið
lagt við reyking-
um á veitinga- og
skemmtistöðum. Í Skotlandi
var til dæmis fylgst með tíðni
hjartaáfalla í tíu mánuði áður
en reykingabann tók gildi í
apríl 2006 og í tíu mánuði á
eftir. Hjartaáföllum fækkaði
um 20,5%.
Fyrirfram hefði þótt hæpið
að hægt yrði að finna mæl-
anlega áhrif þess að banna
reykingar á veitinga- og
skemmtistöðum. Nú virðist
annað vera að koma á daginn.
Reykingamenn stefna ekki
aðeins sjálfum sér í hættu,
heldur einnig þeim, sem eru í
námunda við þá. Frelsi ein-
staklingsins er þeim tak-
mörkunum háð að það skerði
ekki frelsi einhvers annars.
Það eru hugmyndafræðilegu
rökin á bak við reykingabann-
ið. Ef vilji er til að deila um
heilbrigðisrökin hafa niður-
stöður hjartalæknanna nú
bæst á vogarskál reykleys-
isins.
Hjartaþræðingum
fækkaði eftir bann }Áhrif reykleysis
É
g hugsa að fólki finnist miserfitt
að eldast. Við vonum öll að við
höldum heilsu sem lengst og
sennilega líka að okkur hlotnist
að vera þátttakendur í þjóð-
félaginu alveg fram á síðustu stundu. Engu
að síður er það þannig, að sumir eiga auð-
veldara með að aðlaga sig breyttum að-
stæðum, sem aldur og þverrandi kraftur hef-
ur í för með sér.
Og svo er þjóðin öll að eldast. Þegar fólk
lætur af störfum, kannski milli 65 og 70 ára
eru mörg farsæl ár eftir sem hægt er að nýta
til margra góðra verka. Sumir vilja sinna
áhugamálunum sem setið hafa á hakanum,
aðrir njóta lífsins og skoða tilveruna í róleg-
heitum. Flestir vilja ábyggilega horfa fram á áhyggju-
lausa daga. En hvenær er eðlilegt að verklok séu? Við
65 ár? 70 ár? 75 ár? Þegar haft er í huga að lífsgæði
okkar hafa stóraukist, fólk heldur heilsu mun lengur og
lifir mun lengur, er ekki óeðlilegt að horfa á starfsævina
með allt öðrum augum. Í Bandaríkjunum er nú maður á
áttræðisaldri í forsetaframboði. Þar í landi og víða um
heim þykir það hreint ekki óeðlilegt að eldra fólk bjóði
sig fram til alls kyns starfa. Það þarf nefnilega að nýta
reynslu og hæfileika fólks sem allra best.
Undanfarin misseri hafa verið stigin skref til þess að
auka atvinnuþátttöku þeirra sem eldri eru og hefur þar
sérstaklega verið hugað að því að áunnin réttindi skerð-
ist ekki. En ég held að meira þurfi til. Það þarf að halda
áfram að auka sveigjanleika alls kerfisins
þannig að val sé fyrir hendi fyrir hvern og
einn. Út frá þjóðfélagslegum hagsmunum er
beinlínis praktískt að eldri borgarar taki
þátt í atvinnulífinu.
Þessi hópur, eldri borgarar, er eitt mik-
ilvægasta pólitíska verkefni nútímans, ef svo
má að orði komast. Við höfum reynt að
byggja upp velferðarkerfi hér á Íslandi sem
heldur utan um þarfir þeirra sem eldri eru
en um leið höfum við tekið skref í þá átt að
auðvelda eldri Íslendingum að halda áfram á
vinnumarkaði, ef þeir svo kjósa. Grundvall-
arhugsunin á að vera sú, að hver maður geti
haft val um það hvernig hann vill haga lífi
sínu. Þótt margt hafi áunnist í því efni, er af-
ar margt sem betur má fara og að þeim verkum þarf að
vinna. Nærtækt dæmi er blessað almannatrygging-
arkerfið. Þetta kerfi hefur verið margstagað gegnum
árin til að bregðast við nýjum og ófyrirséðum verk-
efnum. Oft á tíðum hefur þessi saumaskapur á kerfinu
orðið til þess að gera það þungt í vöfum og flókið fyrir
þá sem þurfa að nota það.
Nú stendur yfir endurskoðun á almannatrygging-
arkerfinu. Vonandi næst einhver árangur í að einfalda
þetta mikla bákn svo það þjóni betur þeim sem því er
ætlað að sinna. En grundvallarstefið í allri þessari vinnu
verður að vera að auka sveigjanleika og val hvers fyrir
sig þannig að kerfið vinni fyrir okkur en ekki við fyrir
það. | olofnordal@althingi.is
Ólöf Nordal
Pistill
Eldri borgarar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andrés Þorleifsson
andresth@mbl.is
R
úmt ár er nú liðið frá því
reykingabann var inn-
leitt á veitinga- og
skemmtistöðum á Ís-
landi. Markmið banns-
ins var samkvæmt lögum að tryggja
starfsfólki veitinga- og skemmtistaða
reyklausan vinnustað, en að sama
skapi þurfa almennir gestir ekki að
anda að sér reyk samgesta sinna.
Hjartalæknar virðast strax merkja
ávexti bannsins.
Færri tilvik til hjartalækna
Færri reyklausir karlar þurfa nú á
hjartaþræðingu að halda vegna
óstöðugs kransæðasjúkdóms. Þessi
fækkun gæti verið reykingabanninu
að þakka, ef marka má niðurstöðu
hjartalækna á Landspítala, sem
kynnt var fyrir skömmu.
Á fimm mánaða tímabili bæði fyrir
og eftir reykingabannið skoðuðu þeir
fjölda þeirra sem reyktu ekki sjálfir
en komu inn á bráðamóttöku með
óstöðugan kransæðasjúkdóm (hjarta-
áfall eða mjög alvarlega hjartaverki)
svo að þeir þurftu á kransæðaþræð-
ingu að halda. Fimm mánuðum fyrir
bannið þurftu 157 karlar með sjúk-
dóminn á hjartaþræðingu að halda en
21% færri eða 124 eftir bannið. Mest
voru áhrifin hjá yngri körlum, en eng-
inn munur var á tíðninni meðal
kvenna.
„Þessi hópur með óstöðugan
kransæðasjúkdóm hefur ekki verið
skoðaður áður með tilliti til áhrifa
reykingabanns en niðurstöðurnar eru
í samræmi við það sem hefur sést
varðandi sjúklinga með krans-
æðastíflu víða erlendis,“ segir Þór-
arinn Guðnason, hjartalæknir og
ábyrgðarmaður rannsóknarinnar.
Hann telur líklegt að reykingabannið
og minnkun óbeinna reykinga sem
því fylgdi sé skýringin á þessari
breytingu. „Við þurfum þó frekari
rannsóknir til að staðfesta þetta og
erum að vinna að þeim.“
Efni í reyknum valda æðaherpingu
og slá út þætti sem vernda æðarnar
gegn myndun blóðtappa. Hvað varð-
ar skýringu á því að tíðnin lækkar
ekki hjá konum bendir hann á að lík-
leg skýring sé að karlar fái sjúkdóm-
inn yngri. Æðakölkun byrjar jafnvel
fyrir þrítugt og kransæðasjúkdómur
kemur upp úr fertugu meðal karla, en
konur fá kransæðasjúkdóm 10-20 ár-
um síðar á ævinni. „Yngri karlar eru
líklegri til að hafa sótt reykfyllta
skemmtistaði eða starfa þar en konur
yfir sextugt.“
Svipað virðist vera uppi á ten-
ingnum varðandi hjörtu nágranna
okkar í Skotlandi. Í apríl 2006 tók þar
í gildi reykingabann á opinberum
stöðum. Læknar þar fylgdust með
tíðni hjartaáfalla tíu mánuðum fyrir
bannið og tíu mánuðum eftir innleið-
inguna, og fækkaði þeim um 20,5% á
tímabilinu
Meiri hjálp mikilvæg
Viðar Jensson, verkefnastjóri tób-
aksvarna hjá Lýðheilsustöð, er sáttur
við árangur bannsins. Hann bendir á
könnun Vinnueftirlitsins þar sem
fram kemur að meirihluta starfsfólks
staðanna líði betur eða miklu betur í
vinnunni eftir innleiðingu bannsins og
telji að bannið hafi ekki leitt til fækk-
unar gesta. Hann slær þó þann var-
nagla við könnuninni að svarhlutfallið
hafi verið lágt. Að sögn Viðars verður
næst lögð áhersla á að hjálpa þeim
sem vilja hætta að reykja auk for-
varnastarfs. Hann vísar í evrópska
skýrslu sem tekur út stöðu tóbaks-
varna í álfunni. Árið 2007 hreppti
Bretland fyrsta sætið en Ísland lenti
ásamt Írlandi í 2. til 3. Munurinn á
Bretlandi og okkur liggur aðallega í
því að Bretland fær 10 stig af 10
mögulegum þegar kemur að því að
hjálpa fólki að hætta, en Ísland tvö.
Morgunblaðið/Ásdís
Áhrif Þótt ekki sé liðið nema rúmt ár frá innleiðingu reykingabannsins á Ís-
landi virðast læknar strax farnir að taka eftir jákvæðum áhrifum þess.
Læknar merkja áhrif
reykingabannsins
Enn logar Reykingabannið virðist
ekki skila sér í því að fleiri drepi í.
Samkvæmt upplýsingum frá Lýð-
heilsustöð stendur fjöldi reykinga-
manna í stað og sala á vindlingum
hjá ÁTVR dregst saman um ein-
ungis 1,8%. 6,4 millj. vindlinga seld-
ust fyrstu 6 mánuðina í ár miðað við
rúm 6,5 í fyrra.
Þrengingar Óstöðugur krans-
æðasjúkdómur er samheiti yfir
kransæðastíflu og alvarlegar
þrengingar í æðunum sem myndast
vegna samspils æðakölkunar og
blóðsegamyndunar í æðaholinu.
Einkennin eru m.a. brjóstverkir í
hvíld og breytingar sjást á hjarta-
riti og í blóðprufum.