Morgunblaðið - 07.08.2008, Page 21

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 2008 21
MIKILL fjöldi fólks hefur liðið
matarskort á undanförnum árum.
Núlifandi Vest-
urlandabúar þekkja
hann aðeins af afspurn.
Nú er svo komið að
matarskortur og hækk-
andi matvælaverð gerir
vart við sig í flestum
löndum heims. Enn sem
komið er finnum við að-
eins fyrir þessu í léttari
pyngju en sá möguleiki
er alveg til staðar að
skömmtun á hveiti og
hrísgrjónum verði til-
finnanleg. Ástæður
þessa eru hlýnandi veð-
urfar, uppskerubrestur í Nýja-
Sjálandi og Kína, ræktun lífræns
eldsneytis og versnandi efnahags-
ástand á heimsvísu.
Í svona ástandi er varhugavert að
ætla að smáþjóð sitji að bestu bit-
unum á niðurgreiddu verði. Við er-
um eyþjóð, háð flutningum í lofti og
láði. Flutningum sem knúnir eru af
síhækkandi eldsneyti. Íslendingar
verða að gæta að fæðuöryggi sínu og
eina leiðin til að tryggja það er að
tryggja matvælaframleiðslu innan-
lands. Það er alltaf betra að vera af-
lögufær en skorta.
Okkar helstu matvælaframleið-
endur eru bændur. Því miður eru
margir þeirra að hrekjast frá bú-
skap. Andstætt almennri skoðun eru
það ekki bændurnir sjálfir sem
maka krókinn á framleiðslu sinni.
Hagnaðurinn fer í vasa annarra.
En það er bara annar vandinn.
Hinn vandinn er að bændur eru upp
til hópa einhleypir. Hér í Suður-
Þingeyjarsýslu er stór hópur ólof-
aðra karlkyns bænda sem sinna ein-
ir búum sínum. Það má ekkert koma
upp á því það verður að gefa tvisvar
á dag og mjólka. Enda liggja bænd-
ur ekki fyrir og kveinka sér. Þeir
æla bara í flórinn og halda áfram að
vinna. En það er erfitt að vera á
tveimur stöðum í einu. Á sumrin
verða þeir að hlaupa úr heyskap til
að sinna verkunum. Vegna fjárhags-
ins er ekki hægt að ráða vinnumann.
Þessi bú gætu hins vegar vel fram-
fleytt einni fjölskyldu þar sem tveir
fullorðnir ganga til verka. Mjólk og
kjöt er á kostnaðarverði.
Það er erfitt að átta sig á af hverju
bændur hafa orðið undir á hjóna-
bandsmarkaðnum. Einhvern veginn
féllu þeir úr tísku á
sínum tíma ásamt
landsbyggðinni í
heild sinni og hafa
ekki borið sitt barr
síðan. Sem er miður
því íslenskir bændur
eru afbragðs eig-
inmannsefni. Þeir eru
vinnusamir, jarð-
bundnir og æðrulaus-
ir. Gangur lífsins er
þeim fullljós og þeir
þekkja líka gildi þess
að skemmta sér á
góðum stundum. Þeg-
ar þeir syngja, syngja þeir raddað.
Nú til dags er ekki nóg að vera
vinnusamur og almennilegur maður.
Litlir bisnessstrákar eiga mikilli
hylli að fagna. Bisnessstrákar sem
siglt hafa þjóðarskútunni í strand og
stokkið frá borði með fulla vasa fjár.
Það verða ekki sagðar sögur af þeim
í þúsund ár. Við skulum ekki gleyma
að helstu hetjur íslenskrar bók-
menntasögu, eins og Gunnar á Hlíð-
arenda og Egill Skalla-Grímsson,
voru bændur.
Nú er staðan að breytast. Það er
ekki nóg að vera forríkur í flottum
merkjavörudruslum, aka um á upp-
hækkuðum lúxusjeppum innan-
bæjar og hafa efni á því að snæða á
fínustu veitingastöðunum ef ekkert
er á matseðlinum annað en flamber-
aðir fimmþúsundkallar.
Grundvallarþarfir mannsins eru
mjög einfaldar. Hann lifir ekki án
matar.
Því ættu einhleypar konur að
hugsa sinn gang. Sumar hafa nú
þegar flutt sig af höfuðborgarsvæð-
inu því undarlegt nokk nutu konur
ekki sömu hlutdeildar í góðærinu
sem yfir gekk eins og karlar.
Reynslan hefur sýnt að niðursveiflur
í efnahagslífinu bitna verr á höf-
uðborgarsvæðinu en landsbyggð-
inni. Þá eru allar líkur á að bændur
verði hin nýríka stétt er hung-
urvofan fer að sverfa að heiminum.
Við skulum ekki gleyma hlýnun
jarðar sem er nú að breyta áður
gróðursælum stöðum í eyðimerkur
og Íslandi í kjörræktarland. Það
gæti vel farið svo að á Íslandi verði
gróðursælustu landbúnaðarhéruð
heimsins.
Í sveitinni er gott að búa og ala
upp börn. Hér er fallegt og hreint
loft og lítið stress. Nóg pláss á leik-
skólum. Vegir eru ágætir sem og
fjarskiptasambönd svo konur þurfa
ekki að óttast innilokun.
Hvernig á svo að finna rétta bónd-
ann? Þeir eru eins og áður sagði
heima að vinna og því heldur erfitt
að nálgast þá. Hér verða því fleiri að
leggja hönd á plóginn. Bændur
verða líka að átta sig á samfélags-
legri ábyrgð sinni og vera til sam-
starfs. Oft var þörf en nú er nauð-
syn.
Hægt væri að skipuleggja sælu-
ferðir í sveitina þar sem nokkrar
konur dveldu á bæjum og tækju þátt
í bústörfum. Það væri jafnvel hægt
að búa til raunveruleikaþátt um svo-
leiðis tilraun. Vissulega færi þetta
allt fram með siðsamlegum hætti.
Hægt væri að útvíkka hrað-
stefnumót og breyta þeim í helg-
arferðir. Konur kæmu þá og gistu á
hóteli. Færu svo á hraðstefnumót
með bændum og jafnvel dansleik á
eftir.
Þá gæti sveitarfélagið efnt til há-
tíðarinnar Sveitarómantík þar sem
svæðið er kynnt og ýmislegt gert sér
til skemmtunar. Það gæti verið al-
menn hátíð sem höfðaði til flestra.
Hvernig sem að þessu verður
staðið þá er það einföld staðreynd að
í Suður-Þingeyjarsýslu er margt
góðra manna. Eins og staðan er
núna þá eru þeir vannýtt auðlind.
Vannýtt auðlind S-Þingeyinga
Ásta Svavarsdóttir skrifar
um hjúskap bænda í
Suður-Þingeyjarsýslu
» Það er erfitt að átta
sig á af hverju
bændur hafa orðið undir
á hjónabandsmark-
aðnum. Einhvern veg-
inn féllu þeir úr tísku á
sínum tíma ásamt lands-
byggðinni í heild
sinni …
Ásta Svavarsdóttir
Höfundur er hamingjusöm
og vel nærð bóndakona.
TALSMAÐUR neytenda hefur
vakið máls á því að afnema beri
verðtryggingu á lánum. Flestir hag-
fræðingar hafa fundið
því allt til foráttu og
sagt að hún sé beinlínis
nauðsynleg til að
vernda hagsmuni fjár-
magnseigenda og þá
sérstaklega lífeyr-
issjóðanna.
Guðmundur Ólafs-
son, sá ágæti hagfræð-
ingur með meiru, tók í
fréttum Stöðvar 2, eft-
irfarandi dæmi.
„Ef maður lánar öðr-
um manni tíu hesta þá
vill hann fá alla tíu
hestana til baka, en
ekki sjö.“
Það er auðvitað ekki
nema sanngjarnt og
eðlilegt að borga til
baka það sem maður
fær lánað, en er það
sanngjarnt og eðlilegt
að sá sem fær hestana
að láni beri einn ábyrgð
á þeim sama á hverju
gengur?
Til dæmis ef hestadrepsótt geisar
á lánstímanum, stór hluti allra
hesta í landinu drepst er þá eðlilegt
að sá sem fær hestana að láni beri
einn ábyrgð ef einhverjir drepast,
jafnvel þó að víst megi teljast að
hestarnir hefðu drepist þó svo þeir
hefðu verið í túninu heima?
Sá sem á peninga stendur frammi
fyrir því að ákveða hvað hann eigi
að gera við þá. Hann getur geymt
peningana sína undir koddanum.
Hann getur keypt sér fasteign eða
fyrirtæki. Hann getur líka keypt
sér hlutabréf, verðbréf eða jafnvel
gull. Svo getur hann lánað þá.
Við vitum hvað gerist ef hann set-
ur þá undir koddann. Ef hann kaup-
ir sér fasteign þá á hann á hættu að
fasteignaverð hrapi, fyrirtæki getur
farið á hausinn og hlutabréfamark-
aðir geta hrunið. Meira að segja
gull getur fallið í verði.
Ef hann aftur á móti lánar pen-
ingana á verðtryggðum kjörum er
honum borgið. Þá er það lántakand-
inn sem ber einn ábyrgð á allri
heimsins óáran sem
fyrir kann að koma,
ekki bara á Íslandi
heldur út um víða
veröld.
Lántakandinn get-
ur þess vegna setið
uppi með lán sem
hefur farið uppúr öllu
valdi á sama tíma og
það sem hann varði
fénu til, getur orðið
verðlaust.
Verðtryggingin
sem við búum við er
svo haganlega gerð,
fyrir lánveitandann,
að nánast allar verð-
hækkanir í heiminum
telja, hvort heldur
þær eru vegna olíu-
verðshækkana á
heimsmarkaði, upp-
skerubrests á kaffi í
Brasilíu eða kulda-
kasti á appels-
ínuekrum í Florida.
Eins og þetta sé ekki nóg þá eru
allar þessar hækkanir og verð-
bólguskot komin til að vera. Hækk-
anirnar leggjast við höfuðstólinn og
eru óafturkræfar sama hvað kann
að gerast í heiminum síðar á láns-
tímanum. Verðtryggingin er meira
að segja þannig úr garði gerð, að ef
um verðhjöðnun yrði að ræða,
lækkar lánið ekki neitt.
Það getur ekki talist eðlilegt að
íslenskir lántakendur skuli einir
þurfa að bera allan heiminn á herð-
um sér, ef svo má segja.
Þess vegna er það ekki nema
eðlileg krafa að fundin verði leið til
að jafna þessari ábyrgð á milli lán-
veitenda og lántaka þó ekki væri
annað.
Hestarnir hans
Guðmundar Ólafsson-
ar hagfræðings
Eftir Þóru
Guðmundsdóttur
Þóra Guðmundsdóttir» Það getur
ekki talist
eðlilegt að ís-
lenskir lántak-
endur skuli einir
þurfa að bera
allan heiminn á
herðum sér.
Höfundur situr í stjórn og fram-
kvæmdastjórn Neytendasamtakanna.
Í landi elds og ísa Brátt mun hitna undir íbúum á landinu bláa. Halldór Björnsson kynnti í gær skýrslu um áhrif loftslagsbreytinga á Ísland og Íslendinga.
Golli Blog.is
Þorleifur Ágústsson | 6. ágúst
Viskunnar menn
Nú er berjatíminn að hefj-
ast. Sumir hafa meira vit
á berjum en aðrir og enn
aðrir hafa enn meira vit á
berjum en sumir. Og svo
hittast þessir menn og
drekka kaffibolla á loftinu hjá Braga. Þá
situr maður hljóður og hlustar á visku
mannanna sem tínt hafa ber um allar
hlíðar og firði.
Þetta eru Grasa-Guddur nútímans.
Fremstur fer í flokki Magnús og liggur
karlinn sá ekki á skoðunum sínum og
þekkingin hreinlega svífur út í belg og
biðu – og ef mældur væri í desíbelum
vær’ann langt yfir hættumörkum. Ekki
veit ég hvort málverkið á suðurgafli
smiðjunnar skírskoti til þessa. En berin
þekkir hann betur en flestir – eða eins
og hann segir sjálfur „ég veit það … þó
að ég hafi ekki hugmynd um það“ með
tilheyrandi handapoti til áherslu.
Meira: tolliagustar.blog.is
Bryndís Ísfold Hlöðversdóttir | 6. ágúst
Sparnaðarráð
Fjölskyldan er í óðaönn
að aðlagast vinnuvikunni
á ný, hætt að þakka fyrir
sig á frönsku og hætt að
bryðja ís í öll mál. Allt í
einu er svo hversdags-
matur eins og kóngamat-
ur á bragðið og grá niðurrignd höf-
uðborgin ljómar eins og sól í heiði. Best
af öllu eru gömlu leikföngin sem hafa
gengið í endurnýjun lífdaga og það lítur
út fyrir að það sé í góðu lagi að fresta
næstu jólum og afmæli.
Meira: bryndisisfold.blog.is