Morgunblaðið - 10.08.2008, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Í keppnislýsingu um húsListaháskóla Íslands kemurfram að árið 1998, þegarLHÍ var stofnaður, hafði
strax verið á döfinni að byggja hús
sem gæti sameinað allar deildir
skólans undir einu þaki. Um mitt
árið 2007 var gert samkomulag
milli LHÍ, Reykjavíkurborgar og
menntamálaráðuneytisins sem
gerði skólanum kleift að eignast
lóð á svokölluðum Frakkastígsreit.
Eftir það var gerður samningur
við fasteignafélagið Samson Pro-
perties ehf. um byggingu skólans
að lokinni hönnunarsamkeppni.
Sett voru fram skilmerkilega
helstu markmið keppninnar. Bygg-
ingarnar skyldu hæfa vel umhverfi
svæðisins og falla að miðborg-
arumhverfinu. Lögð var áhersla á
að byggingarnar yrðu mikilvægur
hluti af ásýnd miðborgarinnar og
því væri sérstaklega lögð áhersla á
metnaðarfullan arkitektúr.
„Til þess að uppfylla þau skil-
yrði um að byggingarnar féllu vel
að umhverfinu ákváðum við strax í
upphafi að hafa aðalbygginguna
sem minnsta. Í raun er hún
minnst af þeim fimm tillögum sem
valdar voru á seinna þrep. Auðvit-
að er hún þó ekki lítil, enda á
Listaháskóli Íslands það fyllilega
skilið að fá byggingu í miðbænum
þar sem hann er sameinaður undir
eitt þak. Við reyndum þó að láta
hana virka minni. Það gerðum við
með því að draga inn efri hæðir
byggingarinnar, auk þess sem torg
er sett fyrir framan hana, svo hún
nær ekki alveg upp að Laugavegi.
Byggingin er mótuð úr mörgum
misstórum kubbalaga einingum,
það væri hægt að líkja henni við
kínverskt þrívíddar-púsluspil. Við
miðuðum við að hver hlið á einingu
sem snýr út, væri ekki stærri en
hliðar húsanna í kring. Þannig
svipa einingarnar til húsanna í
umhverfinu og tenging myndast“
segir Páll Hjaltason.
Einnig var sett það skilyrði að
byggingin myndi ekki aðeins þjóna
nemendum og starfsfólki LHÍ,
heldur einnig almenningi. Tæplega
þriðjungur hússins á að vera opinn
almenningi, samkvæmt keppnislýs-
ingu og á skólinn þannig að glæða
miðborgina lífi með menningar-
framlagi sínu.
Líka fyrir almenning
„Næst Laugavegi í byggingunni
verða sýningarsalur, verslun og
kaffihús. Kaffihúsið verður í hús-
inu sem stendur á Laugavegi 41
og þaðan verður hægt að ganga
inn í matsal sem einnig er opinn
öllum. Í sýningarsalnum geta þeir
sem eiga leið framhjá skólanum
litið inn og séð afrakstur nemenda.
Á neðri hæðum verða ýmis rými
opin almenningi, til að mynda tón-
leikasalur, bókasafn og leiksalur.
Byggingin mun því þjóna almenn-
ingi, en ekki aðeins litlum, afmörk-
uðum hópi.“
LHÍ hefur löngum haft þá
stefnu að vinna að tengslum á milli
greina og fá ólíkar greinar til að
vinna saman. Það þykir því mik-
ilvægt að greinarnar séu ekki að-
eins allar undir sama þaki, heldur
einnig að sem mest nálægð sé á
milli þeirra svo vettvangur fyrir
slíku samstarfi skapist.
„Til að uppfylla þarfir deilda
þurfti byggingin að innihalda sali
sem voru allt frá því að vera með
þriggja metra lofthæð og upp í
átta metra. Til dæmis þarf lofthæð
að vera átta metrar í kórsalnum,
en hann þarf að rúma pípuorgel
svo aðstæður séu góðar til að æfa
kórtónlist. Við hönnuðum því hvert
rými eins og kubbalaga einingar,
sem við svo röðuðum saman í
kringum svokallað miðrými. Geng-
ið er beint inn í miðrýmið um aðal-
innganginn frá Laugavegi. Ef
staðið er í miðrýminu og horft upp
er hægt að sjá næstu fjórar hæðir
fyrir ofan og hvað er að gerast
þar. Einingunum er svo raðað
saman eftir hvernig best passar.
Það verða því fimm hæðir Lauga-
vegsmegin en fjórar Hverfisgötu-
megin, út af mismunandi lofthæð.“
Auk aðalbyggingar, sem hýsir
kennslustofur, skrifstofur, bóka-
safn og sýningarsali er í keppn-
islýsingu einnig beðið um bygg-
ingu norðan Hverfisgötu undir
verkstæði og fleira. Í bókinni sem
fylgdi með tillögunni kemur fram
að hluti nýbyggingarinnar sé ætl-
aður LHÍ. Ákjósanlegt væri að
hafa þar einnig aðstöðu fyrir lista-
menn sem gætu nýtt verkstæðin
og fleira með nemendum.
Í keppnislýsingunni var líka tek-
ið fram að byggingarnar skyldu
vera hagkvæmar, umhverfisvænar
og sjálfbærar í rekstri.
„Við vildum allt gera til að
draga úr orkunotkun. Yfir mið-
rými skólans er glerþak þar sem
dagsbirtan streymir inn og svo
streymir hún líka inn um stóru
gluggana á húsinu. Markmiðið er
að nýta dagsbirtuna sem mest, svo
ekki þurfi að nota jafnmikið af
ljósum. Til þess að ná vetrarsól-
inni verða sérstaklega formaðir
bitar í glerþakinu yfir miðrýminu.
Þannig getum við nýtt vetrarsólina
til að lýsa upp í skammdeginu. Við
vildum þó ekki bara spara orku
með náttúrulegri lýsingu, heldur
einnig hafa loftræstingu bygging-
arinnar að mestu leyti nátt-
úrulega. Þar sem loftið í miðrým-
inu er úr gleri mun það hitna og
loft stíga upp og þannig dregst
ferskt loft í gegnum hin rýmin
sem eru í kringum miðrýmið. Í
sumum sölum og kennslustofum
verður líka kerfi sem stýrir glugg-
unum þannig að ef að hitinn inni
fer yfir ákveðin mörk, þá opnast
gluggarnir og lokast þegar að
kólna tekur. Heita loftið í miðrým-
inu fer svo út í gegnum loftristar.
Svo spörum við líka orku með
gólfhitun. Við eigum mikið af heitu
vatni en við þurfum samt að fara
sparlega með það. Svo meirihluti
byggingarinnar verður hitaður upp
með gólfhitun sem verður líka
stýrt vélrænt. Gólfin geyma svo
hitann yfir nóttina og þá þarf ekki
að kynda bygginguna allan sólar-
hringinn. Þannig sparar gólfhit-
unin orku.“
Norræn menning
sem fyrirmynd
Að sögn Páls var reynt að skapa
sem hlutlausasta byggingu, sem
virkaði sem skel í kringum starf-
semi skólans. „Við sóttumst eftir
því að nota frekar norræna menn-
ingu sem fyrirmynd, en ekki nátt-
úruna og fannst það henta vel.
Þannig verða sumir glugganna
klæddir með mynstruðu, götuðu
stáli. Mynstrið var unnið út frá ís-
lensku 17. aldar handriti sem sýnir
útsaumsmynstur.“
Páll er bjartsýnn á framhaldið,
þó svo að hann sé hissa á deilunni
sem hefur sprottið í kringum til-
löguna. „Ég hef heyrt í íbúum og
verslunareigendum í kring. Þeir
eru fegnir að fá LHÍ á svæði, þar
sem nú er meðal annars tattústofa,
karókíbar og strippstaður. Þessi
partur af Laugavegi minnir frekar
á hliðargötu en aðalverslunargötu.
Vissulega má varðveita gömul hús
og í sumum tilfellum á að gera
það. Það á að varðveita hús sem af
einhverjum ástæðum eru merki-
legri en önnur, en ekki öll gömul
hús. Það þýðir þó ekki að hér með
sé ákveðið að húsin sem víki fyrir
LHÍ á Frakkastígsreitnum verði
rifin niður, því alveg eins má flytja
þau annað ef góður staður finnst
fyrir þau. Það mun skapast mun
meira líf á þessu svæði þegar LHÍ
er kominn þangað.
Það er hægt að læra ýmislegt af
því hvernig túristar fara um
miðbæinn. Flestir þeirra ganga
upp Bankastræti og koma að
mörkum Laugarvegs og Skóla-
vörðustígs. Þá er algengt að þeir
vita ekki að þar horfa þeir upp
Laugaveginn og ganga því upp
Skólavörðustíg í frekari leit að að-
alverslunargötu Reykjavíkur. Við
Hallgrímskirkju finnst þeim þeir
hafa farið aðeins of langt og halda
áfram leit að Laugavegi niður
Frakkastíg þar til þeir koma að
reitnum þar sem LHÍ á að rísa.
Þá er ekki nema skiljanlegt að
þeim finnist þeir enn vera á villi-
götum, miðað það sem blasir þeim
við sjónum. Í raun er veitingastað-
urinn Rossopomodoro einn af
fáum stöðum á þessu svæði sem
eiga heima á Laugaveg, en þeir
hafa ekki pláss fyrir neina útiað-
stöðu svo það skapast ekki mikið
líf þar,“ segir Páll og bætir því við
að vonandi skapist meira líf á
þessu svæði þegar LHÍ er kominn
þangað.
Hann líkir vinningstillögunni við
endi á löngum ferli, sem hófst þeg-
ar LHÍ hóf að leita að húsnæði.
Nú tekur við næsta ferli, þar sem
tillagan verður kynnt og unnin
frekar og Páll kveðst bjartsýnn á
framhaldið. gudnyh@mbl.is
List í kínverskri þrívídd
Ágreiningur hefur verið um vinningstillögu að nýbyggingu Listaháskóla Íslands sem reist verður á horni Laugavegar og
Frakkastígs, svokölluðum Frakkastígsreit. Deilur hafa snúist um hvaða hús eigi að rífa og hvort það eigi yfir höfuð að rífa gömul
hús á Laugavegi. Að auki hefur þeirri spurningu verið velt upp; hvort Listaháskólinn sé of stór fyrir miðbæinn eða miðbærinn of
lítill fyrir Listaháskólann. Margir virðast hafa skoðanir á málinu, án þess að hafa kynnt sér vinningstillöguna til hlítar.
Því er ráð að staldra við og byrja á byrjuninni, áður en deilum er lengra haldið. Guðný Hrafnkelsdóttir ræddi við Pál Hjaltason,
arkitekt hjá +Arkitektum sem unnu að tillögunni ásamt dönsku arkitektastofunni ADAPT.
Listaháskóli Myndir sem birtar hafa verið að undanförnu af tillögunni gefa í skyn að skólinn standi þétt upp við Laugaveg. Til að leiðrétta þennan mis-
skilning hafa arkitektastofurnar tvær unnið fleiri tölvuteikningar, sem sýna greinilega að fyrir framan skólann verður lítið torg.
Morgunblaðið/Golli
Bjartsýnn Páll er undrandi á deil-
unum í kringum vinningstillöguna að
nýrri byggingu Listaháskóla Íslands
en er þó bjartsýnn á framhaldið.