Morgunblaðið - 17.08.2008, Page 24

24 SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
20. ágúst 1978: „Á sama tíma og
Lúðvík Jósepsson reynir stjórn-
armyndun á Íslandi (það er söguleg
stund, segja Lúðvík og Þjóðviljinn
réttilega) – er efnt til mótmæla víða
um lönd vegna þess, að tíu ár eru
liðin frá innrás Sovétríkjanna og
Varsjárbandalagslandanna í
Tékkóslóvakíu. Dagsins verður
minnzt með ýmsum hætti hér á
landi sem annars staðar og fer vel á
því, að atburðirnir séu rifjaðir upp,
ekki sízt í því skyni, að ungt fólk,
sem man þá óglöggt eða þekkir þá
einungis af afspurn, geti áttað sig á
því, sem fram fór. Dubchec og fé-
lagar hans, sem höfðu tekið við
stjórnartaumum í Tékkóslóvakíu,
töldu óhætt að losa þjóð sína úr
fjötrum alræðiskommúnismans og
veita henni meira svigrúm, leiða
hana út úr myrkri stalínismans inn
á dálitla glætu frjálshyggjunnar.“
. . . . . . . . . .
21. ágúst 1988: „Á undaförnum vik-
um hafa orðið miklar, opinberar
umræður um rekstur Landakots-
spítala. Þessi spítali hefur frá upp-
hafi verið rekinn með öðrum hætti
en t.d. Landspítali og Borgarspítali.
Nú í allmörg ár hefur hann verið
rekinn af sjálfseignarstofnun en
þjónusta og starfsemi öll verið
skipulögð með öðrum hætti en á
fyrrgreindum sjúkrahúsum tveim-
ur. Sá augljósi kostur fylgir því, að
rekstur Landakotsspítala sé með
öðrum hætti en annarra sjúkrahúsa
í landinu, að með því fæst nokkur
samanburður, bæði um kostað og
þjónustu.“
. . . . . . . . . .
16. ágúst 1998: „Við eigum nú tölu-
verðan hóp hámenntaðs ungs fólks
á mörgum sviðum. Vandi sumra
þeirra hefur verið sá, að þeir hafa
ekki getað fundið verkefni, sem
hæfa menntun þeirra hér heima.
Kári Stefánsson hefur leyst þennan
vanda að verulegu leyti. Hann hef-
ur safnað saman hámenntuðum
ungum Íslendingum úr öllum
heimsins hornum og gert þeim
mögulegt að snúa heim.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Morg-unblaðiðgreindi
frá því í gær að
vonazt væri til að
þverpólitísk sátt
næðist um framtíð
Reykjavík Energy Invest í
borgarstjórn Reykjavíkur.
Drög að nýrri stefnu stjórnar
fyrirtækisins liggja nú fyrir
og hafa oddvitar nýs
borgarstjórnarmeirihluta
boðað að niðurstaðan verði
kynnt næstkomandi fimmtu-
dag.
Gert er ráð fyrir að stofn-
aður verði fjárfestingarsjóður
utan um útrásarverkefnin.
Efnt verði til útboðs á hlutafé
sjóðsins og hann verði þannig
opinn öllum fjárfestum á jafn-
ræðisgrundvelli.
Hugsunin að baki þessu er
sögð sú að ekki verði tekið
meira fé út úr Orkuveitunni.
Það, sem olli andstöðu sex
borgarfulltrúa Sjálfstæð-
isflokksins við áformin um
REI síðastliðið haust var ekki
sízt að tekin væri áhætta í út-
rásarverkefnum með fé al-
mennings. Nú er gert ráð fyr-
ir að OR leggi nafn sitt og
þekkingu inn í fyrirtækið sem
verðmæti, en öll þjónusta sem
fyrirtækið veitir verði greidd
fullu verði.
Þá verði ekki gerður neinn
einkaréttarsamningur eins og
sá, sem olli miklu uppnámi í
fyrra og heldur engir kaup-
réttarsamningar við stjórn-
endur, en þeir voru eitt af því
sem harðast var gagnrýnt
þegar REI-klúðrið náði há-
marki sínu.
Takist að skapa þver-
pólitíska sátt um lausn af
þessu tagi er það jákvætt. Þá
er fundin leið til að nýta þekk-
ingu og orðspor
Orkuveitunnar í
útrás án þess að
hætta fé almenn-
ings.
Þó er ekki víst
að sú sátt náist.
Svandís Svavarsdóttir, odd-
viti vinstri grænna í borg-
arstjórn, gefur í Morg-
unblaðinu í dag í skyn að
meirihlutinn sé að flýta sér of
mikið með því að ætla að
kynna niðurstöður vinnunnar
á fimmtudag; henni sé ekki
lokið.
Það er betra að bíða og
klára málið, ef það getur orðið
til þess að sátt náist í borg-
arstjórn um REI. En minni-
hlutinn í borgarstjórn má
heldur ekki falla í þá gryfju að
ætla að klekkja á nýjum
meirihluta með því að taka
þetta mál í gíslingu. Ef hægt
er að ná sátt á grundvelli þess,
sem samráðshópurinn svo-
kallaði kom sér saman um, er
ábyrgðarlaust af minnihlut-
anum að standa í vegi fyrir því
að hún nái fram að ganga.
Hitt er svo annað mál að
hvers kyns samkrull opin-
berra fyrirtækja og einkafyr-
irtækja í orkuútrásinni verður
flókið og erfitt. Til lengri tíma
litið, þegar orkuvinnslan sjálf
hefur verið skilin frá hinu al-
menna þjónustuhlutverki
orkufyrirtækjanna, eru orðn-
ar til forsendur að ríki og
sveitarfélög selji frá sér þá
starfsemi.
En það er sjálfsagt að láta
reyna á það fyrirkomulag sem
nú er lagt til. Það er að
minnsta kosti miklu skárra en
óskapnaðurinn sem átti að
verða til með sameiningu REI
og Geysir Green Energy í
fyrra.
Sjálfsagt er að
láta reyna á það
fyrirkomulag sem
nú er lagt til.}
Sátt um REI?
E
inhvers staðar mátti lesa nýver-
ið að yfirstjórn Strætó bs. væri
að hugleiða að fækka ferðum í
sparnaðarskyni því það vantaði
300 milljónir inn í reksturinn.
Um svipað leyti rakst ég á viðtal við er-
lendan námsmann hér á landi, ungverska
stúlku, sem var spurð að því hvað væri best
við heimaborg hennar, Búdapest. Almenn-
ingssamgöngukerfið, svaraði stúlkan að
bragði, sjaldnast eru nema 5 mínútur á milli
ferða.
Þá rifjaðist upp fyrir mér síðasta ferð mín
með Strætó fyrir margt löngu. Ég þurfti að
komast vestast af Seltjarnarnesi í Kringl-
una. Þá voru 20 mínútur á milli vagna og
ferðin sjálf tók mig 45 mínútur á leið sem
einkabíllinn skilaði mér á innan við tíu mín-
útum. Fljótlega var kominn annar bíll á heimilið.
Nú er hættulegt að alhæfa og oft óljóst hvað er or-
sök eða afleiðing – var það bílisminn og sú sannfæring
höfuðborgarbúa að einn bíl á heimili væri ekki nóg
sem gróf undan almenningssamgöngunum eða var það
ónóg þjónusta og möndl með leiðakerfið sem beinlínis
ýtti undir bílismann?
Sem ég velti þessu fyrir mér las ég grein eftir
Gunnar Einarsson, bæjarstjóra í Garðabæ og formann
samráðsnefndar sveitarfélaganna á höfuðborgarsvæð-
inu, þar sem hann kvartaði undan nágrannabæj-
arfélögum fyrir að veita sífellt fleiri hópum frítt í
strætó því þetta veikti undirtöður kerfisins.
Viðbrögð bárust frá Kópavogi og Sel-
tjarnarnesi á þá leið að þar yrði ekki hvik-
að frá frá fyrri stefnu þrátt fyir umkvart-
anir bæjarstjórans í Garðabæ. Lúðvík
Geirsson, bæjarstjóri í Hafnarfirði, bland-
aði sér í málið og kvað upp úr með að ríkis-
valdið yrði að koma inn í fjármögnun al-
menningssamgöngukerfisins á höfuðborgar-
svæðinu sem ég sá að flokksbróðir hans,
Siglfirðingurinn Kristján Möller, gaf heldur
lítið út á.
En auðvitað er þetta ekki nema að hluta
samgöngumál. Allt eins má líta á þetta sem
umhverfismál og á þá að ræðast við Garð-
bæinginn Þórunni Sveinbjarnardóttur um-
hverfisráðherra því að bættar almennings-
samgöngur verðskulda að vera ofarlega á
stefnuskrá framsækinnar og framsýnnar ríkisstjórnar
í umhverfismálum.
Áður en viðræður um slíka stefnumörkun geta haf-
ist verða þó sveitarstjórnarmenn á höfuðborgarsvæð-
inu að hætta að berja höfðinu við stein og horfast í
augu við blákalda staðreyndina: Endurreisn almenn-
ingssamgöngukerfisins hér verður ekki nema í algjör-
lega gjaldfrjálsu kerfi. Sagt var A þegar aldraðir
fengu frítt í strætó, sagt var B þegar börn og náms-
menn fengu frítt í strætó og nú þarf að segja C –
ókeypis í strætó fyrir alla.
Liggur þetta ekki í augum uppi? bvs@mbl.is
Björn Vignir
Sigurpálsson
Pistill
Allir í strætó?
Heimur fitnandi fer
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigríði Víðis Jónsdóttur
sigridurv@mbl.is
Þ
að var farið að líða að há-
degi þegar ég gekk fram
á gamlan mann sem
húkti í fatalörfum á
handsnúnu þríhjóli.
Þetta var betlarinn Sieven. Hann var
skólaus – þó einungis á öðrum fæti,
hinn fótinn vantaði á hann.
Sieven sat við umferðargötu í borg-
inni Chennai í suðurhluta Indlands.
Hann veifaði mér glaðlega, við höfðum
nokkrum sinnum áður spjallað saman.
Ég var banhungruð á leið út í búð og
rankaði ekki við mér fyrr en ég var
komin framhjá. „Ert þú sjálfur annars
búinn að borða eitthvað í dag?“
Sekúndubroti síðar beit ég mig í
tunguna. Auðvitað var Sieven ekkert
búinn að borða, hann var illa van-
nærður, með veika konu heima í fá-
tækrahverfi – í landi án velferð-
arkerfis. Hann horfði á mig eins og ég
væri kolrugluð en hristi síðan sposk-
ur höfuðið. „Nei, veistu ég gleymdi
bara alveg að borða!“ Svo hló hann.
Hann mátti teljast heppinn ef hann
náði að betla nægt fé til að hann og
kona hans gætu borðað eftirmið-
dagsmat. Þau létu sig ekki dreyma
um kvöldmat.
Of lítil eða mikil næring?
Fjölmargir á Indlandi glímdu við
nákvæmlega sama vandamál og Sie-
ven. Og raunar ekki eingöngu þar
heldur um víða veröld. Bilið milli
ríkra og fátækra er breitt, sjötti hver
jarðarbúi vannærður. Rúmur millj-
arður jarðarbúa vaknar að morgni og
veit ekki hvort eða hvenær hann fær
að borða yfir daginn.
Annar hópur jarðarbúa fer á hinn
bóginn stækkandi í orðsins fyllstu
merkingu: Of feitu fólki fjölgar dag
frá degi – svo mikið að allar viðvör-
unarbjöllur klingja og Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin, WHO, hefur
lýst yfir þungum áhyggjum af
ástandinu. Í orðsins fyllstu merkingu.
Það er ekki eingöngu á Vest-
urlöndum sem of feitu fólki fjölgar. Á
Indlandi glíma fjölmargir við þver-
öfugt vandamál og betlarinn Sieven.
Samkvæmt WHO eru álíka margar
indverskar konur í þéttbýli van-
nærðar og of feitar: 24-25%.
„Indverjar standa frammi fyrir
tvöföldum vanda. Gríðarlega margir
búa við sult og seyru en millistéttin
fitnar stöðugt,“ sagði Shani Kapoor,
indverskur þróunarfræðingur, þegar
ég ræddi málið við hana. Borgarbúar
á Indlandi eru miklu feitari en fólk í
sveitunum þar sem fátæktin er sker-
andi sár og hundruð milljóna ganga
svöng til hvílu. Í dreifbýlinu er ekki
nema 6-7% fólks of feitt en hátt í 40%
þess vannært.
„Það getur verið ansi snúið að berj-
ast á tveimur vígstöðvum – bæði
gegn vannæringu og offitu,“ sagði
Kapoor og benti á að ýmis þróun-
arríki stæðu frammi fyrir því sama.
Offitunni fylgdu síðan ýmis vanda-
mál, til dæmis sykursýki. Syk-
ursjúkum á Indlandi – og í heiminum
öllum – hefur fjölgað gríðarlega sein-
ustu ár.
Breyttir lifnaðarhættir, skyndi-
bitafæði, kyrrseta og fólksflutningar í
þéttbýli eru meðal þeirra ástæðna
sem nefndar eru fyrir mikilli fjölgun
of feitra jarðarbúa. Eitt þeirra landa
þar sem offita hefur aukist einna
hraðast er Mexíkó – nokkuð sem gæti
komið á óvart. Í Mexíkó jókst offita
um 160% á einum áratug og þjóðin er
nú sú önnur feitasta í heimi. Ýmis at-
riði hafa verið nefnd til að skýra
þetta. Mexíkóar drekka til dæmis
næstmest af gosi af öllum jarð-
arbúum.
Yfir 30% mexíkóskra karla glíma
við offitu og nærri 45% kvenna. Eins
og á Indlandi geta margir samlandar
þeirra þó einungis látið sig dreyma
um næstu máltíð.
Reuters
Björg í bú Fátækt í sveitum Indlands orsakar vannæringu. Uppskerubrestir
og þurrkar auka vandann. Á meðan fitnar vaxandi borgarastétt í þéttbýli.
 Samkvæmt WHO eru álíka margar indverskar konur í
þéttbýli vannærðar og of feitar  Í dreifbýlinu eru ekki nema
6-7% fólks of feit en hátt í 40% eru vannærð
WHO áætlar að árið 2005 hafi 2
milljarðar manna verið of þungir
eða glímt við offitu. Árið 2015 er
áætlað að talan verði komin upp í 3
milljarða. Búist er við að á næstu 10
árum fjölgi dauðsföllum af völdum
sykursýki um 50%.
Heimsmet í aukakílóum
Samkvæmt skilgreiningu WHO
er fólk of þungt ef svokallaður BMI
stuðull þess er yfir 25. Þetta er
stuðull á milli þyngdar og hæðar
fólks. Ef hann er yfir 30 er talað um
offitu. Meirihluti fullorðinna Íslend-
inga er yfir kjörþyngd og að
minnsta kosti 16% með BMI stuðul
yfir 30. Efstir á lista yfir feitasta
fólk í heimi tróna þó Bandaríkja-
menn og þar á eftir Mexíkóbúar. Í
Evrópu eru Bretar feitastir.
HEIMSMET
Í KÍLÓUM
››