Morgunblaðið - 30.08.2008, Side 55

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 2008 55
Kúba
Þú spa
rar allt
að
32.600
kr.
á mann
10 daga ferð á frábærum tíma
Aðeins 90sætií boði á þessum kjörum.Takmörkuð gisting.
frá aðeins
kr. 119.900
með „öllu inniföldu“ í 10 daga
E
N
N
E
M
M
/
S
IA
•
N
M
3
51
16
Frábært sértilboð fyrir áskrifendur Morgunblaðsins
Birt með fyrirvara um prentvillur. Heimsferðir áskilja sér rétt til leiðréttinga á slíku. Ath. að verð getur breyst án fyrirvara.
Þú mætir með miðann sem fylgdi Morgunblaðinu 24. ágúst
til Heimsferða, Skógarhlið 18, eða á einhverja af umboðsskrifstofum
þeirra. Einnig er unnt að bóka tilboðið á www.heimsferdir.is
Morgunblaðið og Heimsferðir bjóða áskrifendum til
Kúbuveislu 19.-29. nóvember
Áskr. verð Alm. verð Þú sparar
Varadero 10 nætur - m/allt innifalið
Hotel Villa Tortuga **+ 119.900 147.900 -28.000
Gran Caribe Barlovento ***+ 124.900 157.500 -32.600
Havana 10 nætur - m/morgunverði
Hotel Occidental Miramar **** 125.900 151.500 -25.600
Havana 5 nætur m/morgunverði og Varadero 5 nætur m/allt innifalið
Occidental **** og Barlovento ***+ 126.900 157.500 -30.600
Occidental **** og Barcelo Solymar ****+ 136.700 162.300 -25.600
Allt verð er netverð á mann, m.v. gistingu í tvíbýli.
Morgunblaðið, í samstarfi við Heimsferðir, býður
áskrifendum sínum frábær tilboð í 10 daga ferð til Kúbu
19. nóvember. Í boði er gisting á vinsælum gististöðum
á Varaderoströndinni eða í Havanaborg. Kúba er ævintýri
sem lætur engan ósnortinn. Þú kynnist stórkostlegri
náttúrufegurð eyjunnar og þjóð sem er einstök í mörgu
tilliti. Fjölbreyttir gistivalkostir í boði á frábæru verði.
Þú velur hvort þú vilt dvelja á Varadero eða í Havana í 10
nætur eða í Havana í 5 nætur og á Varadero í 5 nætur.
Athugið mjög takmarkaður fjöldi flugsæta og
gistingar í boði á þessu kjörum. Verð getur breyst
án fyrirvara.
Seint myndi maður setja í iPod-inn sinn það sérkennilegasafn laga sem kallast þjóð-
söngvar, en síðustu vikur hljómuðu
þeir daga og nætur í eyrum þeirra
sem fylgdust með Ólympíu-
leikunum. Það vöknuðu ótal spurn-
ingar. Hvers konar fyrirbæri er
þjóðsöngur? Hvaða merkingu hefur
hann? Er hann meira en bara lag?
Og svo mætti lengi áfram halda.
Það mætti æra óstöðugan að fara
að rifja upp alla umræðuna um ís-
lenska þjóðsönginn, Lofsöng Svein-
björns Sveinbjörnssonar við ljóð
Matthíasar Jochumssonar, og það
ætla ég ekki að gera.
En veltum fyrirbærinu aðeins
fyrir okkur.
  
Þjóðsöngvar eiga sér ekki mjöglanga sögu. Í fáeinum Evr-
ópulöndum voru þó til þjóðsöngvar
undir lok 16. aldar, en það var ekki
fyrr en með rómantíkinni á 19. öld
og uppgangi þjóðríkisins að þeir
urðu almennt til í Evrópu. Þjóð-
söngvarnir komu í kjölfar fullveldis
og sjálfstæðis þjóða sem áður höfðu
heyrt undir aðrar þjóðir. Það kem-
ur því ekki á óvart að stórþjóðirnar
sem þegar voru sjálfstæðar voru
þær sem fyrst hömpuðu tónsmíðum
sem áttu að að tákna þjóðfrelsi og
einingu – þjóðsöngvum. Þannig
varð Le Marseillaise, þjóðsöngur
Frakka, til undir lok 18. aldar í
kjölfar frönsku byltingarinnar og
Spánverjar, Hollendingar og Eng-
lendingar urðu enn fyrri til að út-
nefna sína þjóðsöngva. Kínverjar
eignuðust sinn þjóðsöng 1949 þeg-
ar Mao Tse Tung leiddi komm-
únistaflokkinn í landinu til valda;
Alsír, sem eignaðist sinn þjóðsöng
1963, fáeinum mánuðum eftir að
þjóðin hlaut sjálfstæði frá Frökk-
um, og Afganar, sem lengi hafa
verið þjakaðir af öðrum þjóðum,
Írönum, Rússum og nú síðast vest-
urveldununum, smíðuðu sér ekki
þjóðsöng fyrr en 2006. Bandaríkja-
menn tóku ekki þennan sið upp fyrr
en 1931, í miðri kreppu – kannski
ekki að undra að þá vantaði einmitt
gott lag til að hvetja fólk til dáða á
þeim tímapunkti.
  
Það er varla hægt að kalla þjóð-söngvavæðinguna annað en
tísku, sem gekk yfir heiminn, fyrst í
Evrópu á 19. öld og fram á þá 20.
og örlitlu seinna í öðrum löndum
heims. Alls staðar var hugsunin sú
sama, að lag og ljóð gætu verið ein-
ingartákn þjóðar, sungin á þjóð-
tungu.
Það má segja að þjóðsöngvar séu
þrenns konar; marsar, sálmar og
ættjarðarsöngvar, og það val segir
sína sögu um sjálfsmynd þjóðanna.
Hyllingarsöngvar, eins og breski
þjóðsöngurinn, eru ekki ýkja marg-
ir; hann hét upphaflega „God Save
the King“, og er eins konar blanda
af marsi og sálmi. Norrænu þjóð-
irnar, að Íslandi undanskildu, eiga
snotur ættjarðarlög að þjóð-
söngvum – afar rómantísk og ljúf
lög, en átakalítil. Sá íslenski er
sálmur, eins og við þekkjum.
  
En það sem merkilegt er ogverður sérstaklega áberandi á
viðburðum eins og Ólympíu-
leikunum er hvað þjóðsöngvar
þjóðanna eru sviplíkir. Það sem
stingur enn verr í eyru er að heyra
að þjóðir utan Evrópu virðast hafa
lagt sig í líma við að taka upp evr-
ópska tónmálið í þjóðsöngvum sín-
um, og gera þar með lítið úr eigin
tónlistararfleifð. Kínverski þjóð-
söngurinn er snotur, en hann er
stæling á tónmáli þýsku rómantík-
eranna og væri hann í Kontra-
punkti gætu menn auðveldlega
giskað á að hann væri eftir
Brahms. Japanir eru þó sér á parti,
með þjóðsöng sem á sér rætur í
þeirra eigin þjóðlegu tónlistar-
arfleifð, – og fáeinar þjóðir í viðbót,
leggja þá merkingu í þjóðsöng að
hann eigi að vera þjóðlegur. Það
eru flestir þjóðsöngvar hins vegar
ekki, þeir eru hreinar og klárar eft-
irlíkingar af evrópskri 19. aldar
rómantík.
  
Svo má auðvitað spyrja hvernigþjóðsöngvar flæktust inn í al-
þjóðlegar íþróttir. Það kann að
virðast augljóst, en þó sér-
kennilegt, því yfirleitt eru þeir ekki
leiknir á annars konar alþjóðlegum
mannamótum. Það væri til dæmis
fráleitt og fullkomlega kjánalegt að
þjóðsöngvar hvers fyrirlesara á al-
þjóðlegu læknaþingi yrðu leiknir,
meðan fyrirlesari stæði enn í pontu
með hægri hönd á brjósti sér. Ég
þori þó að veðja að einhvers staðar
og einhvern tíma hefur verið sam-
inn alþjóðlegur „þjóðsöngur“
lækna, svo þeir geti greint sig frá
öðrum starfsstéttum og hampað
sínum sérkennum.
Ef til vill er það keppnisandinn
sem hefur gert þjóðsöngva að föst-
um lið íþróttaviðburða. Keppendur
eru jú fulltrúar sinna þjóða og ef
þeir sigra eru þeir „sómi“ þjóða
sinna. Og auðvitað trúir enginn því
að rígur og metingur komist nokk-
urs staðar nærri við þessar upp-
höfnu athafnir. Bretar hafa nokkra
sérstöðu, því þeir leika ekki sinn
þjóðsöng nema á alþjóðavettvangi
og í landsleikjum; við íþróttaiðkun
heimafyrir notast þeir við þjóð-
söngva þjóða sinna, Engla, Skota
og Walesverja, þegar lið þeirra
keppa sín á milli. Það er skiljanlegt
ef Bretar vilja líta á sig sem þrjár
þjóðir.
  
En munu þjóðsöngvar lifaáfram? Það er auðvitað stór
spurning. Hér heima eru enn uppi
kynslóðir sem ólust upp við að þylja
og læra ættjarðarljóð dagana
langa, en ég spái því að komandi
kynslóðir muni ekki hafa jafnmik-
inn áhuga á Eldgömlu Ísafold (sem
reyndar er sungin við lag breska
þjóðsöngsins) og norðurljósa
bjarmabandi þegar fram líða stund-
ir. Sennilega mun það einnig eiga
við um þjóðsönginn, því deilurnar
um hann fyrir fáum árum sýndu
ekki annað en það að hann hefur
aldrei haft sess sem það sameining-
artákn sem þjóðsöngvar eru sagðir
eiga að vera. Gott eða vont?
Það verður hver að gera upp við
sig. Það er þó víst að hinn algildi
19. aldar rómantíski þjóðsöngur er
enn í tísku á Ólympíuleikunum.
begga@mbl.is
203 þjóðsöngvar eftir Brahms
» Það væri til dæmisfráleitt og fullkom-
lega kjánalegt að þjóð-
söngvar hvers fyrirles-
ara á alþjóðlegu
læknaþingi yrðu leiknir,
meðan fyrirlesari stæði
enn í pontu með hægri
hönd á brjósti sér.
Þjóðarstolt Sundgarpurinn ósigr-
andi Michael Phelps hlustar á þjóð-
sönginn með hönd á hjarta.
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Næstum því Strákarnir okkar fengu ekki að heyra íslenska þjóðsönginn leikinn í Peking, en voru hins vegar sorglega nálægt því.