Morgunblaðið - 03.09.2008, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 3. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
MIKILVÆGT er að undirbúa markvissa end-
urreisn samfélaga í kjölfar náttúruhamfara og
annarra áfalla. Er um að ræða þátt sem hefur
lítið verið rannsakaður hér á landi en undanfarin
tvö ár hefur staðið yfir verkefni sem nefnist
Langtímaviðbrögð við náttúruhamförum.
Að sögn Sólveigar Þorvaldsdóttur, ráðgjafar-
verkfræðings hjá ráðgjafarstofunni Rainrace,
sem m.a. hefur unnið að verkefninu, hefur það
gengið út á að rannsaka viðbrögð sveitarfélaga
við hamförum sem átt hafa sér stað á Íslandi á
undanförnum árum. Skoðuð voru viðbrögð við
snjóflóðum á Vestfjörðum á tíunda áratugnum
og jarðskjálftunum á Suðurlandi árið 2000. Nú
hafa verið gefnar út leiðbeiningar til sveitarfé-
laga en þær geta þau haft til hliðsjónar við slíkar
aðstæður. Taka þær til ýmissa þátta sem varða
velferðar-, umhverfis- og efnahagsmál.
Sólveig segir að nýju leiðbeiningarnar hafi
verið nýfrágengnar þegar jarðskjálfti reið yfir á
Suðurlandi í lok maí. Í kjölfarið hafi þær verið
sendar sveitarfélögum á svæðinu og hafi Árborg
og Hveragerðisbær nýtt sér þær. Leiðbeining-
arnar þyki hafa reynst vel og hafi sveitarstjórn-
arfólkið helst talað um að gott hefði verið að þær
lægju fyrir áður en jarðskjálftinn reið yfir.
„Núna hafa önnur sveitarfélög á landinu tæki-
færi til þess að fá þetta sent og er upplagt fyrir
þau að nota tímann til þess að laga þetta að að-
stæðum hjá sér.“
Þáttur sveitarfélaga skilgreindur
Sólveig segir að ein ástæða þess að ráðist var í
verkefnið hafi verið sú að þær náttúruhamfarir
sem hafa orðið hér síðustu ár hafi sýnt greini-
lega að þáttur sveitarfélaga í viðbrögðum við
náttúruhamförum sé alls ekki nægilega vel skil-
greindur. „Þegar gömlu og nýju almannavarna-
lögin eru skoðuð er helst að sjá að sveitarfélögin
eigi ekkert að gera þegar hamfarir verða, heldur
eigi lögreglustjóri að stjórna öllu.“
Sú sé auðvitað ekki raunin. Sveitarfélögin
bregðist við en hingað til hafi þau hvorki haft
leiðbeiningar né lagalegt umboð, segir Sólveig.
Hún var framkvæmdastjóri Almannavarna rík-
isins þegar Suðurlandsskjálftinn varð árið 2000.
„Þá var strax brugðist við varðandi björgunar-
og hjálparaðstoð en þegar átti að halda áfram
við neyðaraðstoð og uppbyggingarstarf vantaði
skipulag og samhæfingu.“
Í nýju leiðbeiningunum er m.a. lagt til að í
sveitarfélögum sem orðið hafa fyrir áföllum
verði sett á laggirnar svonefnd endurreisnar-
teymi sem sveitarstjóri fari fyrir. Huga þurfi að
ýmsu, svo sem því hvort sveitarstjórn sé starf-
hæf í kjölfar áfalls og að húsnæðismálum fólks í
sveitarfélögum þar sem hamfarir hafa orðið.
Nýttu reynsluna eftir skjálfta í vor
Í HNOTSKURN
»Verkefnið er styrkt af Rannís, dóms-málaráðuneytinu, Bjargráðasjóði og
Viðlagatryggingu Íslands
»Byrjað var að vinna að verkefninuárið 2006. Það er unnið í samvinnu
Stofnunar Sæmundar fróða og ráðgjaf-
arstofunnar Rainrace ehf.
»Á fundi sem fram fer í Hátíðarsal HÍá fimmtudag verður rætt um helstu
niðurstöður verkefnisins.
»Þar mun Ragnheiður Hergeirs-dóttir, bæjarstjóri í Árborg, m.a.
flytja erindi um viðbrögð við jarðskjálft-
anum sem varð 29. maí.
SUMARIÐ virðist ætla að teygja anga sína fram í
september en veðrið lék við borgarbúa í gær og
mældist mestur hiti 16,9 gráður. Þessir herra-
menn kunnu greinilega vel að meta veðurblíð-
una þegar þeir sóluðu sig á bökkum Laugardals-
laugar. Eitthvert framhald verður á sólardögum
og samkvæmt Veðurstofu Íslands ætti að fara
heldur hlýnandi fram að helgi. Sólstólarnir ættu
því áfram að verða þéttsetnir í laugunum.
Morgunblaðið/Valdís Thor
Málin rædd á sundlaugarbakkanum
FRÉTTASKÝRING
Eftir Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
VERÐI tveggja sólarhringa verkfall
ljósmæðra að veruleika á miðnætti
skerðist þjónusta þeirra mjög mikið og
sums staðar verður hún engin. „Sam-
kvæmt neyðaráætlun ríkisins verður
engin þjónusta við konur í barnseign-
arferli á þessu tímabili. Mæðravernd
fellur niður, þjónusta ungbarnavernd-
ar verður skert og fæðingardeild lok-
uð,“ segir til dæmis á vef Heilbrigð-
isstofnunar Suðurnesja.
Í verkfalli starfa ljósmæður sam-
kvæmt undanþágulistum, sem miða
við þjónustu sem veitt var fyrir 13 ár-
um.
10 fæðingarstaðir
Guðlaug Einarsdóttir, formaður
Ljósmæðrafélags Íslands, bendir á að í
sumum tilfellum endurspegli listarnir
ekki einu sinni þá þjónustu sem hafi
verið fyrir 13 árum. Í því sambandi
megi nefna fæðingardeild Heilbrigð-
isstofnunar Suðurnesja, þar sem eng-
in ljósmóðir sé á undanþágu, og Heil-
brigðisstofnun Suðurlands á Selfossi,
þar sem engin ljósmóðir sé á und-
anþágu á kvöld- og næturvöktum
(Heilbrigðisstofnun Suðurlands ætlar
að sækja um heimild til að ávallt sé
ljósmóðir á vakt á fæðingardeildinni).
Fæðingarstaðir eru 10 á landinu og
sá stærsti á Landspítalanum. Fram
hefur komið hjá stjórnendum spít-
alans að þjónusta verði með óbreytt-
um hætti á fæðingar- og sængurleg-
udeild.
Í verkfalli verður neyðarmönnun á
flestum staðanna. Í henni felst fæð-
ingarþjónusta en ekki önnur þjónusta
sem ljósmæður annars veita. Á Akra-
nesi verður ein ljósmóðir á hverri vakt
á undanþágu. Í Vestmannaeyjum
verður ein ljósmóðir á bakvakt. Ein
ljósmóðir verður á neyðarvakt á Ísa-
firði, ein ljósmóðir á vakt og önnur á
bakvakt á Akureyri, engin neyðarvakt
verður á Egilsstöðum, ein ljósmóðir
verður á neyðarvakt í Neskaupstað,
ein á Sauðárkróki, engin í Siglufirði og
engin á heilsugæslustöðvum víðs veg-
ar um landið. Verkfallið hefur ekki
áhrif á Höfn í Hornafirði þar sem ljós-
móðirin fær greitt frá sveitarfélaginu
en ekki ríkinu.
Guðlaug segir að í verkfalli verði
konur, sem annars myndu fæða í
heimabyggð, að fara til Reykjavíkur,
en um 30 konur eigi t.d. von á sér á
Selfossi og ámóta margar á Suð-
urnesjum í þessum mánuði.
Guðlaug vekur athygli á því að kon-
ur fari að meðaltali í 11 skoðanir til
ljósmóður á meðgöngu en á flestum
stöðum falli þessi þjónusta niður í
verkfalli.
Víða engin neyðarvakt
 Boðað verkfall ljósmæðra lengist með hverri aðgerð  Konur fara að meðaltali
í 11 skoðanir til ljósmóður á meðgöngu en víðast fellur þessi þjónusta niðurFLEST síldveiðiskipin hafa tekið
sér hlé frá síldveiðum úr norsk-
íslenska síldarstofninum. Veiði hef-
ur verið dræm síðustu vikuna, síld-
in er dreifð á stóru svæði fyrir öllu
Austurlandi og erfitt að finna torf-
ur sem hægt er að kasta á.
„Menn eru að hvíla sig og skoða
stöðuna,“ segir Karl Jóhann Birg-
isson, rekstrarstjóri hjá Síldar-
vinnslunni í Neskaupstað. Skip út-
gerðarinnar eru í höfn meðan beðið
er fregna af aflabrögðum hjá
norskum og færeyskum skipum.
Nokkur íslensk vinnsluskip eru
einnig að veiðum í Síldarsmugunni.
Vilhjálmur Vilhjálmsson, deild-
arstjóri hjá HB Granda, segir ekki
nýtt að aflabrögð séu léleg á þess-
um tíma árs. Hann gerir sér vonir
um að síldin þétti sig í torfur áður
en hún fer inn í norsku lögsöguna.
Skipin geti þá veitt hana í Síld-
arsmugunni og einnig nýtt heim-
ildir til veiða í norsku lögsögunni.
Makríll kom sem meðafli með
síldinni á meðan hún veiddist, þótt
hlutfallið væri lægra en fyrr í sum-
ar. Í gær var makrílaflinn orðinn
rúm 105 þúsund tonn.
helgi@mbl.is
Bíða fregna
úr Síldar-
smugunni
Hvernig verður starfsemi á Land-
spítalanum í verkfalli ljósmæðra?
Samkvæmt túlkun Ljósmæðrafélags-
ins á gildandi undanþágulistum er
undanþága fyrir fæðingargang 23A,
sængurkvennadeild 22A og vöku-
deildir 22A og 23A. Hins vegar er
engin undanþága í gildi á Hreiðrinu,
meðgöngudeild, sónardeild, bráða-
móttöku kvenna og mæðravernd
21A-M og kvensjúkdómadeild 21A.
Auk þess er engin undanþága í gildi á
heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins
né á öðrum heilsugæslustöðvum.
Hvenær hafa ljósmæður boðað
verkfall?
Fyrsta verkfallið hefur verið boðað á
miðnætti í kvöld og stendur í tvo sól-
arhringa. Annað verkfallið hefur ver-
ið boðað frá miðnætti 11. september
og stendur það einnig í tvo sólar-
hringa. Þriðja verkfallið hefst á mið-
nætti 17. september og lýkur þremur
sólarhringum síðar. Fjórða verkfallið
verður frá miðnætti 23. september
og stendur í fjóra sólarhringa. Síðan
er boðað verkfall frá og með 29.
september.
S&S
„MÖNNUN á fæðingar- og sæng-
urlegudeild Landspítala verður
með eðlilegum hætti komi til að-
gerða ljósmæðra og neyðarþjón-
usta yrði veitt í heimabyggð svo
sem lög kveða á um,“ segir í til-
kynningu sem barst síðdegis frá
heilbrigðisráðuneytinu.
Einnig segir þar að heilbrigð-
isráðherra sé ekki úrkula vonar um
að samningar náist á milli samn-
inganefndar ríkisins og Ljós-
mæðrafélags Íslands.
Ljósmæður þekkja ábyrgðina
Landlæknir mun fylgjast með
faglegum þáttum ef til verkfallsins
kemur og hefur embætti land-
læknis verið í sambandi við stofn-
anir á undanförnum dögum og vik-
um. „Að sögn landlæknis hefur
komið skýrt fram í samræðum við
stjórn Ljósmæðrafélagsins að ljós-
mæður gera sér mjög vel grein fyr-
ir ábyrgð sinni og munu sinna neyð-
artilvikum,“ segir í tilkynningunni
Mönnun með
eðlilegum
hætti á LSH