Morgunblaðið - 19.09.2008, Side 22

22 FÖSTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nýting raf-orku til aðhlaða bíla
eða framleiða á þá
eldsneyti verður
raunhæfari kostur
með hverju misserinu. Rann-
sóknir á því hvernig nýta megi
aðra kosti en bensín og dísil-
olíu til að knýja bíla og önnur
farartæki hafa staðið í stað í
nokkra áratugi, en nú hafa
bílaframleiðendur loks tekið
við sér. Olían er takmörkuð
auðlind og svimandi hátt olíu-
verð gerir að verkum að ekki
er lengur boðlegt að þybbast
við.
Íslendingar eru betur í
stakk búnir en margar aðrar
þjóðir til að nýta sér tækninýj-
ungar í framleiðslu vistvænna
bíla vegna þeirrar hreinu
orku, sem nýta má á Íslandi.
Fyrir nokkrum árum var
áhersla lögð á vetni, en nú
beinast sjónirnar í auknum
mæli að rafbílum. Í skýrslu,
sem Steingrímur Ólafsson
gerði með styrk frá iðn-
aðarráðuneyti og Orkusjóði og
sagt var frá í Morgunblaðinu í
liðinni viku, segir að raf-
magnsvæðing bílaflotans sé
fýsilegur kostur og gæti spar-
að mörg hundruð milljarða
króna á næstu áratugum. Einn
af kostunum, sem Steingrímur
tínir til, er að dreifikerfið fyrir
rafbíla sé þegar fyrir hendi, að
frátöldum dreifistöðvum og
tenglum. Össur Skarphéð-
insson iðnaðar-
ráðherra sagði í
Morgunblaðinu í
gær að Íslend-
ingar gætu raf-
vætt allar sam-
göngur á skömmum tíma og til
þess þyrfti ekki að reisa nýjar
virkjanir. Hann sagði að rætt
hefði verið við rafbílaframleið-
endur um að Íslendingar nytu
forgangs þegar fjöldafram-
leiðsla rafbíla hæfist.
Fyrsti fjöldaframleiddi raf-
bíll heims var sýndur í
tengslum við alþjóðlega ráð-
stefnu um orkugjafa fram-
tíðar, sem nú stendur yfir í
Reykjavík. Sá bíll er frá
Mitsubishi og á fjöldafram-
leiðsla á honum að hefjast á
næsta ári, en aðrir bíla-
framleiðendur eru einnig í
startholunum og komust til
dæmis fyrir nokkrum dögum í
umferð á netinu myndir af bíl,
sem GM ætlar að hefja fjölda-
framleiðslu á 2010.
Öryggi í orkumálum er mik-
ilvægt. Samkeppnin um
orkuna er hörð og stórveldi
heims leggja nú kapp á að
tryggja sér aðgang að olíu og
gasi. Löndin, sem eiga auð-
lindirnar, eru í góðri stöðu, en
kaupendurnir geta þurft að
sæta afarkostum. George W.
Bush, forseti Bandaríkjanna,
hefur talað um olíufíkn Banda-
ríkjamanna. Raforkan getur
verið svar Íslendinga við
þeirri fíkn.
Raforkan getur verið
svar Íslendinga við
olíufíkninni }
Rafvæddur bílafloti
Jóhann HlíðarHarðarson,
faðir heyrnarlauss
manns, skrifar
þarfa ádrepu til
Ríkissjónvarpsins
hér í blaðið í gær.
Jóhann bendir á að í kvöld-
fréttum Sjónvarpsins 15.
september var ein textuð inn-
lend frétt. Hún fjallaði meðal
annars um heyrnarlausan
listamann.
„Þessi verknaður frétta-
stofu Ríkissjónvarpsins lýsir
að mínu viti botnlausri fyr-
irlitningu á heyrnarlausu
fólki,“ skrifar Jóhann. „Hvað
er í raun verið að segja heyrn-
arlausu fólki? Jú, eitthvað á
þessa leið: „Ykkur kemur lítt
við hvernig heimsskútan
vaggar og veltur frá degi til
dags, en af því að í þessari
frétt er fjallað um einn af ykk-
ur, þá skulum við texta hana
svo þið getið nú fylgst með
ykkar fólki.“ Annað í þessum
fréttatíma kom heyrnarlausu
fólki ekki við, enda var ekkert
fjallað um heyrnarlaust fólk í
öðrum fréttum kvöldsins.“
Jóhann Hlíðar hefur mikið
til síns máls. Ef hægt er að
texta eina frétt í
kvöldfréttum Rík-
issjónvarpsins, er
auðvitað hægt að
texta þær flest-
allar. Það er vafa-
laust spurning um
mannskap og peninga. En þar
kemur líka að hlutverki Rík-
isútvarps.
RÚV gegnir lögbundnu al-
mannaþjónustuhlutverki,
sem aðrar sjónvarpsstöðvar
gegna ekki, og er fjármagnað
af fé skattgreiðenda til að
standa undir því hlutverki. Í
þjónustusamningi mennta-
málaráðherra og RÚV um al-
mannaþjónustuna kemur
fram að Sjónvarpið eigi að
tvöfalda textun á innlendu
efni á samningstímanum,
fram til 2011.
RÚV á frekar að setja pen-
inga skattgreiðenda í að texta
fréttir og annað innlent efni í
þágu heyrnarskertra (sem
eru um 25.000 manns á Ís-
landi) en að kaupa erlent af-
þreyingarefni, sem það sýnir í
samkeppni við einkareknar
sjónvarpsstöðvar. Stjórn-
endur RÚV eiga að vita hvað
til þeirra friðar heyrir.
RÚV á frekar að
texta fréttir en
kaupa erlent afþrey-
ingarefni}
Hvað til friðar RÚV heyrir
F
yrr á árinu mátti lesa þessa
dramatísku lýsingu hér í blaðinu:
„Á nöturlegu janúarkvöldi var
hópur alþjóðlegra vogunarsjóðs-
stjóra samankominn á barnum á
101 hóteli í miðborg Reykjavíkur til að fá sér í
staupinu fyrir kvöldmatinn.“ Þannig hefst frá-
sögn breska blaðsins Financial Times af fundi
manna sem bandaríski fjárfestingarbankinn
Bear Stearns sendi hingað.
„Bear hafði skipulagt þennan leiðangur til
að ræða mætti stórfurðulega stöðu íslensks
efnahagslífs“
Og áfram hélt frásögnin: „Haft er eftir
framkvæmdastjóra hjá „stórum íslenskum
banka“ að þegar hann hafi komið inn á barinn
hafi einn sjóðsstjórinn gefið sig á tal við hann
og sagt að allir sem þarna voru – nema hann sjálfur –
hefðu tekið skortstöðu gagnvart Íslandi. Sagði fram-
kvæmdastjórinn íslenski að sjóðsstjórinn hefði líkt hagn-
aðarmöguleikum Íslands við „endurkomu Krists …“
Í kjölfar þessa, segir síðan, „lét Fjármálaeftirlitið
hefja rannsókn á því hvort vogunarsjóðir hafi gert atlögu
að krónunni, íslenska bankakerfinu og hlutabréfamark-
aðinum og kerfisbundið komið af stað neikvæðum og
röngum orðrómi um íslenska banka og fjármálalíf í því
skyni að hagnast.“
Þetta er dálítið merkileg lesning um þessar mundir
þegar Bear Stearns er horfið af sjónarsviðinu og strák-
arnir á barnum frá fyrirtækinu væntanlega búnir að
missa vinnuna.
En vogunarsjóðir og skortsalar eru þó hvergi af baki
dottnir. Til dæmis mátti lesa á viðskiptasíð-
um í gær um hugsanlegan samruna Morgan
Stanley-fjárfestingabankans og Wachovia-
viðskiptabankans og að John Mack, forstjóri
þess fyrrnefnda, hafi sent út minnisblað til
starfsmannanna vegna alls þessa, þar sem
sagði m.a.: „Mér er það ljóst að við erum í
miðju markaðar sem stjórnast af ótta og orð-
rómi, og skortsalar eru að keyra niður hluta-
bréf okkar.“
Böndin hafa líka borist að vogunarsjóðs-
stjórum og skortsölum fyrir að hafa keyrt
niður hlutabréfaverðið á Lehman Brothers
svo hressilega að fjármálaheimurinn missti
trúna á bankanum og hann varð gjaldþrota.
Svo hafi vogunarsjóðir og þeirra nótar þótt
ruslaralýður hérlendis fyrir að dirfast að taka
skortstöðu gegn íslensku efnahagslífi, þá fer nú hálfu
verra orð af þeim í hinum alþjóðlega fjármálaheimi og
þætti þeirra í umrótinu síðustu daga – enda hagnast um
milljarð Bandaríkjadala á öllu saman.
En þá vill svo til að fram stíga sérfræðingar og við-
skiptablaðamenn og taka upp hanskann fyrir þetta lið.
Þeir segja núna að sjóðstjórarnir og skortsalarnir séu
eins og barnið í ævintýrinu sem horfði á keisarann og
hrópaði upp yfir sig: Hann er ekki í neinum fötum!
Hin nýja táknmynd hins alþjóðlega fjármálaheims hafi
reynst vera tálmynd.
Sem þýðir þá að kannski var ekki allt sem skyldi í
hlaðvarpanum hérna heima fyrir og það var verið að
reyna að segja okkur það kvöldið nöturlega á 101 hóteli.
bvs@mbl.is
Björn Vignir
Sigurpálsson
Pistill
Skúrkar eða hetjur?
Örorka vegna vefja-
gigtar kvenna eykst
FRÉTTASKÝRING
Eftir Unu Sighvatsdóttur
una@mbl.is
S
toðkerfisraskanir eru nú
algengustu orsakir örorku
hjá konum, samkvæmt
rannsókn sem Ásta
Snorradóttir fé-
lagsfræðingur hefur unnið við Vinnu-
eftirlit ríkisins og Háskóla Íslands.
Í niðurstöðum hennar kemur fram
að geðraskanir, sem voru áður al-
gengasta ástæða örorku meðal
kvenna, eru nú um 31% tilfella en
stoðkerfisraskanir 35% tilfella. Þar
vegur þyngst algengi vefjagigtar, því
þeim konum sem greinast með vefja-
gigt hefur fjölgað verulega frá árinu
2001 og má vera að sú aukning sé
hluti af ástæðu þess að konum heldur
áfram að fjölga umfram karla í hópi
öryrkja.
Erfitt er að fullyrða um ástæðu
þessarar vaxandi tíðni vefjagigtar
meðal kvenna þar sem fjölmargir
þættir geta spilað inn í sem kalla eftir
nánari skoðun. Rannsóknir á vegum
Rannsóknarstofu í vinnuvernd hafa
þó m.a. gefið til kynna að einkenni
stoðkerfisraskana tengist vinnu
kvenna að einhverju leyti þótt ekki
liggi fyrir að hvaða leyti eða hvort
frumorsakirnar liggi annars staðar
og versni við vinnu.
Þungbært að hverfa frá vinnu
Afleiðingin er sú að fleiri konur en
áður greinast sem öryrkjar vegna
vefjagigtar og þurfa í kjölfarið að
hverfa af vinnumarkaði. „Niðurstöð-
urnar benda til þess að það sé að
hluta til vegna þess að þær geta ekki
haldið í við vinnuna,“ segir Ásta.
Í rannsókninni tók hún viðtal við
níu konur sem þjást af vefjagigt. Þær
áttu það allar sameiginlegt að hafa
unnið eins lengi og heilsan leyfði,
fundist mjög þungbært að hverfa af
vinnumarkaði og viljað gjarnan vinna
eftir getu ef það stæði til boða.
„En það er erfitt að fá tilhliðranir á
vinnumarkaðinum. Oft er ekki í boði
að lækka starfshlutfall og sumar
þeirra kvenna sem ég ræddi við
reyndu að fá hlutastörf en það gekk
ekki,“ segir Ásta.
Raunar hefur þróunin verið sú að
hlutastörfum hefur fækkað frá 1991,
samkvæmt tölum Hagstofunnar, og
jafnframt hlutfall kvenna í fullu starfi
aukist í 60-70% úr 50% árið 1991. Á
sama tíma hafa kannanir sýnt að kon-
ur bera ennþá meiri ábyrgð á heim-
ilisstörfum en karlar og bendir rann-
sókn Ástu m.a. til þess að álag við
samræmingu fjölskyldu- og atvinnu-
lífs gæti verið áhættuþáttur vefjagigt-
ar, ekki síst meðal einstæðra mæðra.
Vilja vinna þegar heilsan leyfir
Einkenni vefjagigtar eru meðal
annars þreyta, stirðleiki og útbreiddir
verkir sem aftrað geta sjúklingum frá
vinnu. Konurnar í rannsókninni
nefndu þó að heilsufarið væri misjafnt
eftir dögum og suma daga myndu
þær vel treysta sér til vinnu ef vinnu-
tíminn væri nógu sveigjanlegur til að
þær gætu þá á móti verið heima þá
daga sem heilsan væri verri.
Til að koma til móts við þær þyrftu
því reglur almannatryggingakerfisins
að vera liprari gagnvart því að ör-
yrkjar geti prófað sig áfram í vinnu og
haft tekjur án þess að réttur til ör-
orkulífeyris skerðist á móti. Þannig
mætti greiða konum með vefjagigt
leið inn á vinnumarkað á nýjan leik og
koma í veg fyrir að þær hyrfu af
vinnumarkaði.
Rannsókn Ástu Snorradóttur verð-
ur kynnt nánar í dag sem hluti af fyr-
irlestraröð Rannsóknastofu í vinnu-
vernd. Fyrirlesturinn fer fram í
Háskóla Íslands, stofu 101 í Odda, kl.
12 í dag.
Morgunblaðið/G. Rúnar
Stoðkerfið Þótt hreyfing geti hjálpað er ekki til nein ein meðferð sem hefur
áhrif á öll einkenni vefjagigtar, sem eru m.a. yfirþyrmandi þreyta og verkir.
VEFJAGIGT finnst hjá báðum kynj-
um en er algengari hjá konum en
körlum, hrjáir u.þ.b. 3-4 konur á
móti einum karli, og hafa rann-
sóknir bent til að algengi heil-
kennisins sé mjög hátt hér á landi.
Alls er talið að um 12 þúsund Íslend-
ingar séu haldnir því á hverjum
tíma, um 9,8% kvenna og 1,3% karla.
Afleiðingarnar eru skert vinnu-
færni og færni til daglegra athafna
og getur vefjagigt því dregið veru-
lega úr lífsgæðum fólks. Orsakirnar
eru óljósar og geta verið marg-
þættar en þar á meðal virðist álag og
spenna á stoðkerfi vera áhrifamikill
orsakaþáttur.
Einkenni vefjagigtar eru fjölmörg
og er einstaklingsbundið hversu
mörg og hvaða einkenni hver hefur.
Meðal þeirra algengustu eru út-
breiddir verkir, svefntruflanir, ein-
beitingarskortur, almennur stirð-
leiki og yfirþyrmandi þreyta.
Nánar á www.vefjagigt.is.
HRJÁIR
MARGA
››