Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.01.1911, Side 74

70
eigingirni og sjerplægni, hræsni og yfirdrepsskapur ráða
mestu; samábyrgðartilfinning lífsheildarinnar þverrar eða
hverfur, og allt kemst á ringulreið, þangað til ný um-
bótahugsjón lifnar í djúpi mannssálnanna og með henni
ný von og trú á framtíðina.
Nú hefir ein þessi efa- og vantrúaralda gengið um
hríð yfir hinn svokallaða menntaða heim. Mjög
mikill fjöldi manna hefir misst trúna á árangur hins
pólitíska frelsis eða stjórnarforma eða á hina svonefndu
óbundnu samkeppni, án þess þó að þeir hafi komið
auga á aðra nýja úrlausn.
Petta hefir leitt til þeirrar pólitísku og efnahagslegu ó-
aldar, sem yfir þjóðirnar hefir gengið á síðari árum, og
flestir hjer hafa einhverjar sagnir af í blöðum og ritum,
án þess að gera sjer grein fyrir að þetta geti átt rætur
sínar í öðru en þeirri spillingu mannanna, sem prestar
óg guðfræðisrit tala um.
F*að er nú illt að vakna til lífsins og alast upp á
þessum vantrúar- og hugsjónaleysistímabilum, enda al-
ast þá upp gallaðar kynslóðir, kaldar, síngjarnar, kæru-
lausar og jafnvel grimmar. Og hvers vegna? Af þvf
engin göfug framtíðarhugsjón er þeim innrætt í æsku,
engin siðlég umbótakrafa vakin í sálum þeirra, er tekið
gæti krapta þeirra og þrá í sína þjónustu og beint hug-
um þeirra að hærra marki en þrengstu eiginhagsmuna,
pólitísks flokkadráttar og ofstækis.
Vjer íslendingareigum nú, enn sem komið er, torvelt með
að átta okkur á þessum hlutföllum mannlífsins, nema gegn-
um erlendar bókmenntir og fræðslu, af því vjer erum svo
lítt þroskaðir þjóðfjelagslega, og afskekktir frá megin-
straumnum; vjer höfum svo litla reynslu. En þó hygg
eg að benda megi á þennan öldugang í okkar litla
þjóðfjelagi.
Hin fyrsta vakning, sem fór yfir land vort, eptir mið-
aldamókið, var siðlegs og efnahagslegs eðlis, með »ró-
mantískum« blæ. Eggert Ólafsson setti markið gleggst,