Morgunblaðið - 07.10.2008, Blaðsíða 2

2 ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir frett@mbl.is Fréttastjórar Sunna Ósk Logadóttir, sunna@mbl.is Egill Ólafsson, egol@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Björgvin Guðmundsson, fréttastjóri, bjorgvin@mbl.is Daglegt líf Anna Sigríður Einarsdóttir,
annaei@mbl.is, Bergþóra Njála Guðmundsdóttir, ben@mbl.is Menning menning@mbl.is Fríða Björk Ingvarsdóttir, ritstjórnarfulltrúi, fbi@mbl.is Umræðan | Bréf til blaðsins Guðlaug Sigurðardóttir, ritstjórnarfulltrúi, gudlaug@mbl.is Minningar mbl.is/sendagrein, Stefán Ólafsson,
Arnór Ragnarsson Íþróttir sport@mbl.is Sigurður Elvar Þórólfsson, seth@mbl.is Víðir Sigurðsson, vs@mbl.is Sunnudagur Ragnhildur Sverrisdóttir, ritstjórnarfulltrúi, rsv@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is
Neyðarlög á Íslandi
S&S
Alþingi Íslendinga setti í gær-
kvöldi neyðarlög sem heimila
fjárveitingar úr ríkissjóði vegna
„sérstakra og mjög óvenjulegra
aðstæðna á fjármálamarkaði“.
Lögin munu hafa gríðarlegar
afleiðingar fyrir fjármálakerfið
og fela í sér uppstokkun fjár-
málafyrirtækja. En áhrifin verða
mun víðtækari fyrir almenning í
landinu og fjölmargar spurn-
ingar vakna. Morgunblaðið
leitast við að svara þeim í dag.
Af hverju varð að grípa til þess að setja
sérstök lög um heimild til fjárveitingar
úr ríkissjóði „vegna sérstakra aðstæðna
á fjármálamarkaði“?
Forsætisráðherra sagði í gær að lögin væru
þrautalending eftir þrotlausa leit að öðrum úr-
ræðum til að koma til móts við mikinn vanda ís-
lenska bankakerfisins. Stórar lánalínur erlendra
fjármálastofnana við bankana hefðu lokast í gær
og ákveðið hefði verið að loka fyrir viðskipti með
bankastofnanir í Kauphöll Íslands. Hagsmunir
þjóðarinnar vægju þyngra en einstakra banka-
stofnana og því var ákveðið að grípa inn í fjár-
málakerfið með lagasetningu frekar en stóru láni
til bankanna. Tilgangurinn með lagabreyting-
unum væri að gæta hagsmuna íslensku þjóð-
arinnar og koma í veg fyrir að hún yrði „á skulda-
klafa næstu áratugina“. » 12
Af hverju lokaðist fyrir lánalínurnar?
Skýringarnar eru margar en ein felst í því að láns-
hæfismat ríkissjóðs og bankanna lækkaði í síð-
ustu viku og traust milli fjármálastofnana þvarr.
Þá spilar einnig inn í erfið staða á fjármálamörk-
uðum víðast hvar í Evrópu og Bandaríkjunum.
Gengisfall íslensku krónunnar hefur einnig leikið
mjög stórt hlutverk.
Hvað fela
lögin í sér?
Víðtækar vald-
heimildir fyrir
fjármálaráð-
herra, Fjármála-
eftirlitið og
Íbúðalánasjóð.
Fjármálaráðherra
fær fyrir hönd
ríkissjóðs heim-
ild til að reiða fram fjármagn til að stofna nýtt
fjármálafyrirtæki eða yfirtaka fjármálafyrirtæki
eða þrotabú þess í heild eða að hluta.
Fjármálaeftirlitið má, samkvæmt lögunum, grípa
inn í starfsemi fjármálafyrirtækja með víðtækum
hætti til að takmarka tjón eða hættu á tjóni á
fjármálamarkaði. Markmið aðgerðanna er m.a. að
tryggja að almenningur fái eðlilega bankaþjón-
ustu. » 13
Hvers vegna eru lögin kölluð neyðarlög?
Um er að ræða löggjöf sem var hraðað í gegnum
þingið við mjög sérstakar aðstæður í íslensku
efnahagslífi. Alla jafna tekur lagasetning mun
lengri tíma og lagafrumvörp eru ekki samþykkt
nema að undangengnu starfi þingnefnda og eftir
lengri umræður um efni þeirra. Í þessu tilviki var
brýn nauðsyn að samþykkja lögin strax til þess að
mæta aðkallandi vanda. Því eru þau nefnd neyð-
arlög í daglegu tali.
Verður bankinn minn opinn í dag og mun ég
geta leitað til þjónustufulltrúans míns?
Allt er gert til að þjónustan verði eðlileg í dag og
fólk geti leitað til sama starfsfólks og það er vant,
að sögn forsætisráðherra.
Hvað með fyrirtækin í landinu?
Geir H. Haarde sagði í gær að stjórnvöld myndu
„sjá til þess að atvinnulíf landsins hafi aðgang að
fjármagni og bankaþjónustu eftir því sem frekast
er unnt.“
Hvað varð til þess að þessi staða kom upp?
Fyrir rúmu ári varð hrun á fasteignamarkaði í
Bandaríkjunum. Ákveðin keðjuverkun fór þá af
stað sem áhrif hefur haft á allt hagkerfi heimsins.
Á allra síðustu vikum hefur fjármálakerfi heimsins
svo orðið fyrir gríðarlegum áföllum. Nokkrir af
stærstu fjárfestingarbönkum heims hafa orðið
kreppunni að bráð og lausafé á mörkuðum í raun
og veru þurrkast upp. Þetta hefur haft þau áhrif að
stórir alþjóðlegir bankar hafa kippt að sér höndum
við fjármögnun annarra banka og algjört vantraust
hefur skapast í viðskiptum banka á milli. Af þess-
um völdum hefur staða íslensku bankanna versn-
að mjög hratt á allra síðustu dögum. Gengisfall
krónunnar bætir ekki úr skák.
Hverjir verða aðallega fyrir tjóni
af inngripi ríkisins í bankakerfið?
„Það er jafnan þannig þegar ástand sem þetta
kemur upp að hluthafar verða fyrir tjóni,“ sagði
forsætisráðherra í gær en bætti við að í þessum
tilvikum gætu það verið fleiri, s.s. lánardrottnar
sem ekki fengju kröfur sínar greiddar. Hluthafar í
Kaupþingi eru yfir 30 þúsund talsins, 12 þúsund
eiga í Landsbankanum og rúmlega 11 þúsund í
Glitni.
Hvað á að segja börnunum?
Hafa ber í huga að börnin heyra ávæning af því
sem í gangi er í þjóðfélaginu og leggja sína merk-
ingu í það sem þau heyra.
Einar Gylfi Jónsson sálfræðingur benti á það í við-
tali í Morgunblaðinu í lok sumars að sennilega
myndu börnin fá ýkta mynd af ástandinu í gegnum
fjölmiðla. Hann benti á að rétt væri að útskýra fyrir
þeim á einfaldan hátt að tímarnir væru breyttir og
minna væri um peninga. Hann sagði jafnframt
mjög mikilvægt að foreldrar blönduðu ekki krökk-
unum í fjárhagsáhyggjur sínar. » 9
Hvernig kom
gjaldmiðillinn
okkar, krónan,
út úr atburðum
gærdagsins og
síðustu daga?
Í raun er ómögu-
legt að sjá hvert
gengi krónunnar er
gagnvart erlendum
gjaldmiðlum en al-
gjör glundroði
virðist nú einkenna
markaði með
hana. Gengi evru
fór tímabundið í
250 krónur í ein-
stökum við-
skiptum erlendis í
gær.
Hversu mikið veiktist krónan í gær?
Tölur Seðlabankans segja að krónan hafi veikst um
1% í gær á meðan vefsíður viðskiptabankanna
sýndu 11,6% veikingu. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins er grár markaður með krónur þar
sem kjör eru mun verri. » 4
Er hætta á vöruskorti í landinu?
Það væri óábyrgt að halda því fram að til vöru-
skorts komi, að sögn forsætisráðherra. Til er gjald-
eyrir í Seðlabankanum til 8-9 mánaða vöruinn-
flutnings.
Mun verð á vörum hækka?
Gríðarlegt fall krónunnar í gær og undanfarna
daga mun óhjákvæmilega hafa í för með sér verð-
hækkanir og verðbólgu umfram það sem þegar
hefur komið fram.
Hvað um innistæður fólks í bönkum?
Innistæður Íslendinga og séreignasparnaður í ís-
lensku bönkunum öllum er tryggur og ríkissjóður
mun sjá til þess slíkar inneignir skili sér til spari-
fjáreigenda að fullu, sagði forsætisráðherra í
gær. Samkvæmt lögunum sem sett voru í gær
verða innistæður forgangskröfur við gjald-
þrotaskipti og heimilt verður að endurgreiða inni-
stæður í íslenskum krónum. » 17
Hvernig fer fyrir íbúðalánum
sem fólk er með hjá bönkunum?
Samkvæmt lögunum er Íbúðalánasjóði heimilt að
yfirtaka húsnæðislán bankanna. Félagsmálaráð-
herra segir að eftir sé að skoða á hvaða verði
umrædd lán verði yfirtekin frá bönkunum. „Þar
sem við þurfum að fara inn í lánastofnanir og yf-
irtaka lán – nú vitum við ekkert hvaða lánastofn-
anir það verða sem lenda í gjaldþroti – þá tökum
við bæði yfir innlendu og erlendu lánin,“ sagði
Jóhanna. Forsætisráðherra sagði að kjör fólks
myndu að minnsta kosti ekki versna og að fólk
fyndi ekki fyrir því hvort lánardrottinn breyttist.
Hann tók þó fram að um þetta væri ekki hægt
að fullyrða strax. » 13
Hvert getur almenningur leitað
til að fá ráðleggingar og aðstoð?
Vinna er hafin í félagsmálaráðuneytinu við að setja
á laggirnar alhliða þjónustuver þar sem fólk getur
leitað upplýsinga og fengið ráðgjöf. Einnig er verið
að skoða að undir félagsmálaráðuneyti starfi sér-
stök vinnumálastofnun sem aðstoði fólk er verði
fyrir uppsögnum og er í atvinnuleit. „Það eru
margvíslegir erfiðleikar sem munu steðja að fólki
sem við þurfum að taka á, og þá er mikilvægt að
að hafa eitt þjónustuver fyrir fólkið sem þarf að
leita upplýsinga og svo framvegis,“ segir Jóhanna
Sigurðardóttir félagsmálaráðherra. Félagsmála-
ráðuneytið er í Hafnarhúsinu við Tryggvagötu. » 5
Standast kaup ríkisins á meirihluta í Glitni og
lagasetningin í gær ákvæði EES-samningsins?
Já. Slíkt hefur verið kannað. Martin Eyjólfsson,
sviðsstjóri viðskiptasviðs utanríkisráðuneytisins,
segist telja þessar aðgerðir innan heimilda EES-
samningsins. » 7
Munu aðgerðir gærdagsins
koma beint við almenning?
Já, með ýmsum hætti þó erfitt sé að segja til um
nákvæmlega hvernig strax. „Ef illa fer fyrir ein-
hverjum bönkum hefur það áhrif út um allt enda er
bæði fólk og fyrirtæki hluthafar í bönkunum,“ seg-
ir Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdastjóri LÍÚ.
Gylfi Magnússon, dósent við Háskóla Íslands, tek-
ur í sama streng. „Það þarf ekkert að draga fjöður
yfir það að fyrirtæki munu verða gjaldþrota og
margir einstaklingar verða fyrir búsifjum.“
Hvaða áhrif hafa aðgerðir gærdagsins
á lánshæfiseinkunnir íslenska ríkisins?
Matsfyrirtækið Standard & Poor’s lækkaði strax í
gærkvöldi lánshæfiseinkunn ríkisins. Einkunn
vegna skuldbindinga í íslenskum krónum var lækk-
uð úr A+/A- í BBB+/A-2.
Er von á frekari áhrifum á lánshæfið?
Það er alls óvíst. Fari svo að ríkið taki eingöngu yfir
innlendar skuldbindingar bankanna ættu áhrifin á
lánshæfismat ríkisins ekki að verða mikil. » 17
Morgunblaðið/Golli
Tímamót Ákvarðanir gærdagsins snertu framtíð allrar þjóðarinnar og fylgdust margir með umræðum um neyðarlögin af þingpöllunum.
Stendur enn til að flytja hluta af erlendum
eignum lífeyrissjóðanna til Íslands?
Slíkar hugmyndir hafa verið settar til hliðar að
sögn Arnars Sigurmundssonar, formanns stjórnar
Landssamtaka lífeyrissjóða. Ekkert hafi verið
ákveðið um framhaldið.
Hver verða áhrif atburða gærdagsins
á lífeyrissjóðina?
Rýrnun á eignum sjóðanna verður umtalsverð.
„Það er ljóst að þetta verður verulegt áfall,“ segir
Arnar. » 6