Morgunblaðið - 07.10.2008, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 2008 23
TÍSKA
OG FÖRÐUN
Stórglæsilegt sérblað um tísku og
förðun fylgir Morgunblaðinu
föstudaginn 17. október.
Meðal efnis er:
• Andlitshúðin.
• Líkamshúðin.
• Brúnkukrem.
• Ilmvötn.
• Varalitir.
• Förðun og snyrtivörur.
• Hárið í vetur, hvað er í tísku.
• Kventíska.
• Karlmannatíska.
• Fylgihlutir.
• Skór.
• Brjósthaldarar.
• Aðhaldsnærföt.
• Góð stílráð.
Allar nánari upplýsingar veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105 eða kata@mbl.is.
Ásamt fullt af öðru spennandi efni
og fróðleiksmolum.
Auglýsendur!
Pantið fyrir klukkan 16,
mánudaginn 13. október.
„OFURFAGRAR“
voru fregnirnar nú í
hádeginu 5. október og
hafa ugglaust glatt
talsmenn óhefts frelsis
í áfengismálum, þá
sem engar hömlur
vilja, heimta áfengi við
hlið mjólkurinnar í
matvöruverzlunum og
vilja fylla alla fjölmiðla
af auglýsingum um
ágæti áfengisins þar sem dökkar
hliðar eru víðs fjarri. Því segi ég
þetta að fregnirnar voru um gíf-
urlegt annríki lögreglunnar á höf-
uðborgarsvæðinu næstliðna nótt þar
sem helztu einkenni voru ölvun og
ofbeldi, mikill fjöldi ofurdrukkinna
með hnefann á lofti, fjöldi líkams-
árása, þar af einn mikið slasaður,
fangageymslur yfirfullar. Og því fer
víðs fjarri að þessar fregnir séu eitt-
hvert einsdæmi, enn skelfilegri eru
þær oft á tíðum, allt yfir í samfylgd
dauðans.
Það er kaldranalegt að segja að
svona fregnir hafi glatt einhverja, en
þó verður ekki hjá því komist að
álykta á þann veg, þegar menn fimb-
ulfamba endalaust um nauðsyn þess
að aðgengi að áfengi sé sem allra
mest, allt sé gefið frjálst jafnt flæði
auglýsinga sem framboð áfengis
sem allra víðast. Þetta gjöra þessir
menn að því er virðist kinnroðalaust,
þrátt fyrir aðvaranir virtustu manna
hér á landi og ekki síður á heimsvísu
sem telja, að ein virkasta aðgerðin
gagnvart áfengisneyzlu og þar með
ofneyzlu að sjálfsögðu, sé fólgin í
skertu aðgengi að þessari um svo
margt og fyrir svo marga háskalegu
vöru. Það hefur lengi
verið andsvar áfeng-
isunnenda við aðvör-
unum okkar bindind-
isfólks að við séum
haldin blindu ofstæki,
sjáum ekkert nema
skuggahliðarnar sem
séu hverfandi miðað við
allar þær unaðssemdir
sem áfenginu fylgja.
Auðvitað kveðum við
fast að orði þegar við
ræðum hina raunsönnu
mynd og ég segi aðeins:
Er unnt að lá okkur þó okkur ógni
andvaraleysið og alvöruleysið sem
ekki getur leitt til annars en óheilla?
Lái okkur hver sem vill þegar við
drögum raunsannar ályktanir af at-
burðum eitthvað í líkingu við þær
fregnir, sem í upphafi voru nefndar
og þær þó hvergi nærri þær alvar-
legustu sem gerast úti í samfélaginu.
Við styðjum þó okkar aðvaranir með
ótvíræðum rökum sem eiga sér stoð
hjá ekki ómerkari stofnun en Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnuninni
WHO og við bendum á hin skelfilega
ljósu og í raun hræðilegu dæmi um
ömurleika þess sem alltof margir
glíma við af völdum áfengisins og á
að vera öllum ofurljós.
Ég hefi lengi haldið því fram að
þeir sem dásama dýrð áfengisins
sem gleðigjafa, allt yfir í hreinan
hamingjugjafa séu einmitt haldnir
vissu ofstæki blindunnar, lokandi
augum fyrir öllu því neikvæða, hefj-
andi einhverja óútskýrða kosti upp
til skýjanna án þess að taka minnsta
mark á þeim bitra raunveruleika
óhamingju og ófara sem áfeng-
isneyzlunni fylgja og bezt að taka al-
veg sérstaklega fram þá staðreynd
að til þess þarf enga ofneyzlu, svo
sem alltof oft sést og heyrist haldið
fram. Ég átti nefnilega tal við góðan
kunningja minn um daginn sem
reyndar hefur nú ekki alltaf gætt
hófs í neyzlunni og hann taldi að
ekki kæmi til neinna alvarlegra hvað
þá skelfilegra afleiðinga af áfeng-
isneyzlu, nema þá eins og hann sagði
af ofneyzlu. Ég spurði hann þá um
ölvunaraksturinn, ofbeldisbrotin,
heimilisógæfuna, allt yfir í það að
menn tækju líf sitt og svo framvegis,
það þyrfti enga stöðuga ofneyzlu til
að valda öllu þessu, jafnvel aðeins
augnabliksáhrif af áfenginu leiddu
því miður alltof oft af sér óheilla-
atvik.
Við eigum aldrei að ræða þessi
mál öðruvísi en með hina raunsönnu
mynd í huga, spegilmynd aðeins var
sú fregn sem í upphafi var vitnað til.
Að vekja athygli á þeirri skelfilegu
alvöru sem alltof víða blasir við á
ekkert skylt við ofstæki, þar er ein-
ungis verið að benda á þá vá sem
stafar af áfengisneyzlunni og í beinu
samhengi þar við annarri vímu-
efnaneyzlu. Þær raunsönnu myndir
eigum við að skoða og taka afstöðu í
þeirra ljósi.
Hin raunsanna mynd
Helgi Seljan skrifar
um áfengismál » Að vekja athygli á
þeirri skelfilegu al-
vöru sem alltof víða
blasir við á ekkert skylt
við ofstæki, þar er ein-
ungis verið að benda á
þá vá sem stafar af
áfengisneyzlunni …
Helgi Seljan
Höfundur er formaður
fjölmiðlanefndar IOGT.
ÉG ÁTTI leið
austur á Hérað fyrir
skemmstu.
Mér brá við að sjá
Lagarfljót, átti ekki
á góðu von eftir að
Jökla tók að renna í
það, en þetta var
verra en ég bjóst
við.
Hinn blágrái eða
grængolandi litur
Fljótsins er horfinn,
en í stað hans kom-
inn mjög dökkleitur,
jökulgrár litur,
nokkurn veginn hinn
sami og sjá mátti á
Jöklu, sem þá stund-
ina rann á yfirfalli úr
Hálslóni til sjávar.
Fleiri breytingar voru sýnilegar í
fljótu bragði. Vatnsborð Fljótsins
hefur hækkað og sandfjaran, sem
einkennt hefur strendur þess, víða
horfin.
Vitað var, að aurburður í Fljótinu
myndi fjór- til fimmfaldast við
virkjun og gegnsæi minnka, og má
þegar sjá merki þess við Lag-
arfljótsbrú.
Kólnun vatnsins og vaxandi aur
mun hafa slæm áhrif á lífríki
Fljótsins, og veiði hefur verið lítil
sem engin á Upp-Héraði í sumar.
Hér eru vissulega að verða mjög
alvarlegar breytingar á Lagarfljóti,
og mun þó ekki allt fram komið
enn. Og undarlega hljótt um allt
þetta mál.
Maður hlýtur að velta fyrir sér
þeirri spurningu, hverjir hafi haft
leyfi til að umbreyta Fljótinu, einu
mesta og fegursta stöðuvatni lands-
ins, í mórauðan forarpoll. Varla var
það Guð almáttugur, sem gaf slíkt
leyfi. Nú þegar neikvæð umhverfis-
áhrif virkjunarinnar eru smám
saman að koma í ljós, þá ber eng-
inn ábyrgð, ekki ríkisstjórnin eða
Landsvirkjun. Þannig er
það nú á Íslandi.
Það er kaldhæðn-
islegt, að nú réttu ári
eftir að Kárahnjúka-
virkjun var gangsett og
álver á Reyðarfirði tók
til starfa, skuli það nán-
ast allt vera að rætast,
sem andstæðingar virkj-
unarinnar héldu fram.
Það er ótrúlega fljótt.
Moldryk úr lónstæð-
inu lagðist niður yfir
byggðir Héraðs og Jök-
uldals í suðvestanáttinni
í júlí í sumar. Lands-
virkjun bar ekki á móti
því, þó hún reyni að
sjálfsögðu að gera sem
minnst úr þeirri hættu.
Það gerði rigningarskúr,
fólk sagði mér, að það
hefði rignt leirdrullu.
Tilraunir Landsvirkj-
unar til að hefta uppfok frá lóninu
með rykbindiefni og sandgildrum
sýna hve menn þar á bæ standa í
rauninni ráðalausir gagnvart þeirri
vá, sem leirfok úr lónstæðinu kann
að orsaka.
Þeim sem ég ræddi við, bar sam-
an um, að vænta mætti mun verra
ástands strax næsta sumar, þegar
aftur hefur lækkað í lóninu um tugi
metra og eftir því sem meira drepst
af gróðri í lónstæðinu. Hvernig ætl-
ar Landsvirkjun þá að bregðast
við?
Tilfinning mín er sú, að mörgu
fólki á Héraði sé ekki skemmt, nú
þegar það sér afleiðingar virkj-
unarframkvæmdanna vera að koma
í ljós. En hefðu menn ekki átt að
sjá þetta fyrir, voru ekki fróðustu
menn búnir að vara við þessu?
Mikið er talað um bjartsýni á
Austurlandi um þessar mundir, og
vonandi rætist hún. Samt standa
nýjar íbúðarblokkir á Egilsstöðum
enn hálftómar og íbúum heldur
áfram að fækka í sjálfri Fjarða-
byggð. Þar er fjölgunin mest í út-
lendingum. Sagt var frá því í frétt-
um, að nemendum Verkmennta-
skóla Austurlands hefði fækkað um
fimmtíu frá því á síðasta ári. Meðan
annarra orða, átti ekki álverið á
Reyðarfirði að stuðla að eflingu iðn-
menntunar á Austurlandi?
Í minni gömlu fæðingarsveit,
Fljótsdalnum, er fátt nýtt að gerast
og dauft í sveit. Þar hefur engin ný
atvinnuuppbygging átt sér stað, að-
eins örfá starfsgildi við Fljótsdals-
stöð. Heyrði ég, að ein jörð væri til
sölu en hefði ekki selst. Þar sitja
menn uppi með skemmd tún af
völdum vatnshækkunar og sjón-
mengun af risamöstrum, sem spilla
útsýni frá sjálfum kirkjustaðnum
Valþjófsstað.
Umhverfissóðaskapnum er líka
fráleitt lokið. Nýlega var lokað fyrir
framrás Jökulsár í Fljótsdal við
Ufsarlón og henni veitt í að-
rennsligöng virkjunarinnar. Þar
með verða fagrir fossar þeirrar ár
að mestu úr sögunni. Nú munu
Kelduá og fleiri ár hljóta sömu ör-
lög inni á Hraunum, þar sem
mynda á enn eitt risalón í viðbót,
Kelduárlón. Allar ár verða blóð-
mjólkaðar, hvort sem þörf er á því
eða ekki. Þá verða báðar vatns-
mestu árnar, sem falla niður til
Fljótsdals sín hvorum megin við
Múlann og gefa dölunum tveimur
sterkasta ásýnd, aðeins svipur hjá
sjón.
Enginn vafi leikur á því, að
Fljótsdalssveit hefði verið betur
sett án virkjunar, þótt einhverjar
krónur komi vissulega í hrepps-
kassann. En Fljótsdalshreppur
fékk gjöf, því skal ekki gleymt.
Impregilo gaf honum járnbraut-
arlestina, sem notuð var til að flytja
bergmulninginn út úr aðrennsl-
isgöngunum. Henni var valinn stað-
ur við félagsheimilið Végarð í
hjarta sveitarinnar, þar sem hún
mun standa sem minnismerki um
mesta umhverfissóðaskap Íslands-
byggðar. En menn fengu þó alltént
járnbrautarlest.
Járnbrautarlest í Fljótsdal
Ólafur Þ. Hall-
grímsson skrifar
um áhrif virkjana
»Enginn vafi
leikur á því,
að Fljótsdals-
sveit hefði verið
betur sett án
virkjunar...
Ólafur Þ. Hallgrímsson
Höfundur er prestur á Mælifelli.