Morgunblaðið - 07.10.2008, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í alþingiskosning-
unum 2007 lögðu
stjórnarflokkarnir
báðir mikla áherslu á
að bæta kjör aldraðra
og öryrkja. Samfylk-
ingin setti fram mjög
skýra stefnu í mál-
efnum eldri borgara
og sagði: „Lífeyrir
eldri borgara hefur
ekki fylgt launa-
vísitölu. Þess vegna
hafa þeir ekki fengið
sömu kjarabætur og
aðrir hópar. Samfylk-
ingin ætlar að leið-
rétta þetta misrétti og
vinna að því að líf-
eyrir dugi fyrir fram-
færslukostnaði eins og
hann er metinn í
neyslukönnun Hag-
stofu Íslands. Þetta
verður gert í áföngum og mun
koma þeim best, sem hafa lægstan
lífeyri.“ Samkvæmt síðustu neyslu-
könnun Hagstofunnar eru með-
altalsútgjöld einhleypinga 226 þús.
kr. á mánuði. Skattar ekki með-
taldir. Samfylkingin fór í rík-
isstjórn með Sjálfstæðisflokknum
og félags- og tryggingamálaráðu-
neyti kom í hlut Samfylking-
arinnar. Ég taldi því víst að fyrsta
verk Samfylkingarinnar yrði að
hækka lífeyri aldraðra mynd-
arlega. En svo varð ekki. Á sum-
arþinginu 2007 kom engin tillaga
fram frá Samfylkingunni um
hækkun á lífeyri aldraðra. Það
voru mikil vonbrigði. Það fyrsta,
sem gerðist í því efni var í árs-
byrjun 2008 í kjölfar kjarasamn-
inga. Lágmarkslaun hækkuðu þá
um 16% og fóru í 145 þús. kr. á
mánuði. En lífeyrir aldraðra var
aðeins hækkaður um 7,4% og fór í
136 þús. kr. á mánuði. Lífeyrir
aldraðra var því ekki leiðréttur
eins og lofað hafði verið heldur
jókst gliðnunin. Eftir þessa breyt-
ingu nam lífeyrir aldraðra 93,74%
af lágmarkslaunum en
hafði á sl. ári numið
100%. Þetta var mikið
áfall fyrir þá, sem
trúðu á kosningaloforð
Samfylkingarinnar.
Þannig stóð þetta
fram í september en
þá gaf félags- og
tryggingamálaráðu-
neytið út reglugerð
um lágmarks-
framfærslutryggingu
lífeyrisþega. Sagði þar
að sú trygging skyldi
vera 150 þús. kr. á
mánuði og uppbót fyr-
ir það sem á vantaði
greiðast út hjá Trygg-
ingastofnun sem fé-
lagsleg aðstoð. Skyldi
uppbótin greiðast út 1.
október. Eftir þessa
breytingu eru trygg-
ingabætur aldraðra
103% af lágmarks-
launum verkafólks. Ég
fagna þessari breyt-
ingu þó að hún sé
seint fram komin og þó að lág-
markstryggingin sé alltof lág. Og
enn er eftir að bæta ellilífeyr-
isþegum það sem á vantaði á tíma-
bilinu 1. febrúar til 1. september. Í
kjarasamningum 2003 og 2006
fengu aldraðir sömu hækkun á líf-
feyri og varð á lágmarkslaunum.
Miðað við kosningaloforð Samfylk-
ingarinnar eiga aldraðir rétt á því
að eins sé með farið í kjölfar kjara-
samninganna í febrúar sl. Þeir eiga
að fá sömu hækkun á lífeyri og
nam hækkun lágmarkslauna.
M.ö.o.: lífeyrir aldraðra á að
hækka um 16% frá 1. febrúar í
stað 7,4%. Geta aldraðir lifað
sómasamlegu lífi af 130 þús. kr. á
mánuði eftir skatta? Af því þarf að
greiða öll útgjöld mat, fatnað, hús-
næði, samgöngukostnað o.fl. Miðað
við húsnæðiskostnað í dag er von-
laust að unnt sé að lifa sóma-
samlega af þessari upphæð. Sam-
fylkingin sagði fyrir kosningar að
lífeyrir aldraðra ætti að duga fyrir
framfærslukostnaði eins og hann
væri metinn í neyslukönnun Hag-
stofunnar. Það vantar rúmlega 100
þús. á mánuði upp á að ná þessu
marki. Þessu marki þarf að ná í 2
áföngum.
Kjósendur Samfylkingarinnar
sætta sig ekki við að ekki sé staðið
við kosningsloforðið um leiðrétt-
ingu á lífeyri aldraðra. Ef til vill
var það einmitt það loforð sem
fleytti Samfylkingunni í stjórn.
Samfylkingin hefur staðið sig vel
í því að draga úr tekjutengingum í
almannatryggingakerfinu. Þeir,
sem eru orðnir 70 ára, geta nú
unnið ótakmarkað án þess að það
skerði tryggingabætur þeirra og
þeir sem eru 67-70 ára hafa 100
þús. kr. frítekjumark á mánuði
vegna atvinnutekna. Það er að vísu
óeðlilegt að mismuna eldri borg-
urum á þennan hátt og mér til efs
að það standist jafnréttisákvæði
stjórnarskrárinnar að mismuna
þannig.
Þá hefur skerðing tryggingabóta
vegna tekna maka verið afnumin.
Það er mikið réttlætismál.
Enn vantar þó að framkvæma
eitt stórmál sem Samfylkingin
barðist fyrir í kosningunum 2007:
Kosningaloforð Samfylkingarinnar
hljóðaði svona: Samfylkingin legg-
ur til að frítekjumarkið verði
hækkað í 100 þúsund krónur á
mánuði. Það á ekki aðeins að ná til
atvinnutekna heldur einnig til
tekna úr lífeyrissjóðum. Það er eitt
stærsta réttlætismál eldri borgara
í dag að skerðing á lífeyri aldraðra
vegna tekna úr lífeyrissjóði verði
afnumin. Ríkisstjórnin lét það hafa
forgang að bæta hag þeirra eldri
borgara sem eru á vinnumark-
aðnum. Þess vegna voru tekjuteng-
ingar minnkaðar.
Það er ágætt en hlutur hinna,
sem ekki gátu unnið, um 2⁄3 eldri
borgara, sat eftir. Það er enn mik-
ilvægara að bæta hag þeirra. Það
verður gert með því að hækka líf-
eyri almannatrygginga myndarlega
og með því að afnema eða draga
verulega úr skerðingu trygg-
ingabóta vegna tekna úr lífeyr-
issjóði. Þetta eru næstu verkefnin.
Ég gef lítið fyrir prósentutölur um
hækkanir yfir langt tímabil.
Það sem skiptir máli er hvað
eldri borgarar fá í vasann í dag.
Þeir þurfa að fá það mikið að þeir
geti lifað mannsæmandi lífi af því.
Ísland er eitt ríkasta land í heimi.
Það á að geta búið sínum eldri
borgurum betri kjör en aðrar þjóð-
ir gera.
Lífskjör aldraðra
eru enn óviðunandi
Björgvin Guð-
mundsson skrifar
um kjör eldri borg-
ara og lífeyrisþega
»Kjósendur
Samfylking-
arinnar sætta
sig ekki við að
ekki sé staðið
við kosningslof-
orðið um leið-
réttingu á lífeyri
aldraðra.
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
FYRIRSÖGN
þessa greinarkorns
vísar í þrjú mikilvæg
hugtök: æðruleysi,
samúð og jákvæðni. Í
orðabók jafngildir
sögnin að æðrast því
að láta hugfallast,
guggna, kvarta sáran
og kveina. Æðruleysi
er andstæðan við þetta. Í fjölmörg
ár hafa ofdrykkjumenn nýtt sér
æðruleysisbænina til að leysa sig
undan kvíða og ótta á meðan þeir
ganga í gegnum lífsstílsbreytingar
sem krefjast algjörrar
endurskoðunar á fyrri
hugmyndum, aðferð-
um og aðstæðum. Við
Íslendingar, líkt og
margir fleiri um allan
heim, stöndum
frammi fyrir svip-
uðum aðstæðum þessa
dagana og erum að
takast á við timb-
urmenn af verra tag-
inu. Þrátt fyrir erf-
iðleikana sem
framundan eru hjálp-
ar lítið að æðrast. Æðruleysi
minnir okkur, þ.e. almenning, á að
sleppa taki á hlutum og aðstæðum
sem við getum ekki breytt eða
stjórnað, t.d. fjármálastreymi inn-
anlands og utan, hegðun við-
skiptajöfra, fjölmiðlaumfjöllun,
stjórn landsins o.s.frv., og beina
þess í stað athyglinni að þeim
hlutum sem við getum mögulega
haft áhrif á, t.d. okkar eigin hegð-
un, orðfæri og hugsun.
Æðruleysið eitt og sér mun ekki
laga ástandið en sá hugs-
unarháttur er líklegur til að draga
úr spennu, kvíða og streitu hjá
einstaklingum. Á sama tíma er
mikilvægt að finna til samúðar og
samkenndar með þeim sem ganga
nú í gegnum hremmingar af völd-
um hinnar yfirvofandi kreppu. Á
erfiðistímum er fátt mikilvægara
en náungakærleikur, umhyggja og
aðstoð. Við ættum sem samfélag
að þjappa okkur saman, styðja og
efla þá sem standa okkur nærri.
En það sem þjóðfélagið þarf
mest á að halda er jákvæðni. Nú á
ég ekki við óraunsæja bjartsýni,
heldur raunverulega jákvæðni.
Síðustu ár hef ég haldið því statt
og stöðugt fram að jákvæðni sé
ekkert merkileg fyrr en á móti
blæs. Erfiðleikar afhjúpa karakter
og hugsunarhátt einstaklinga bet-
ur en margt annað.
Nú ríður á að sem flestir leggi
sig fram og geri sitt besta til að
hugsa um lausnir, leiðir og mögu-
leika. Ég veit að það er ekki auð-
velt en nú er þörfin meiri en oft
áður. Þegar óttinn tekur völdin hjá
stórum hópum þjóðfélagsins er
mikilvægt að þeir sem geta leggi
lóð sín á vogarskálarnar og bjóði
fram lausnir og möguleika í meira
mæli en áður. Jákvæð og lausna-
miðuð hugsun býr til von og síst af
öllu þurfum við á vonleysi fjöldans
að halda. En ef allt annað þrýtur
er ágætt að minnast orða Zen-
meistarans sem sagði: Þetta, líkt
og allt annað, mun líða hjá.
Æðruleysi, samúð og jákvæðni
Guðjón Bergmann
skrifar um gildi
þess að hugsa
jákvætt
» Síðustu ár hef ég
haldið því statt og
stöðugt fram að já-
kvæðni sé ekkert merki-
leg fyrr en á móti blæs.
Guðjón Bergmann
Höfundur er jógakennari,
rithöfundur og fyrirlesari.
HVAÐ er til ráða á
dimmum dögum þegar
myrkrið sækir á,
stress og áhyggjur
magnast og kvíði og
vanlíðan taka að búa
um sig með herpingi í
maga, slappleika eða
óútskýrðum þyngslum
í höfði sem kunna að
leiða til depurðar og
vonleysis?
Við slíkar aðstæður
er gott að minna sig á
að nauðsynlegt er að
nærast vel jafnvel
þrátt fyrir lystarleysi.
Mikilvægt er að ná
góðum svefni og hvíld,
stunda hreyfingu, fara
í göngutúra og gott er
að fara í heitt bað til að
láta líða úr sér.
Þá er gott að leita
eftir samtali við ein-
hvern sem þú treystir,
einhvern sem tilbúinn
er að gefa af tíma sín-
um til þess að hlusta á þig og jafnvel
biðja með þér og fyrir þér. Þá er
mikilvægt að reyna að gæta þess að
einangrast ekki félagslega þótt mað-
ur sé kannski ekki hrókur alls fagn-
aðar á meðan myrkrið er svartast og
vanlíðanin mest.
Fleiri góðar leiðir
Svo er einnig til ágæt leið sem
reynst hefur mörgum dýrmæt í
gegnum tíðina. Hún er hreinlega sú
að finna Biblíuna sína eða Nýja
testamentið, setjast síðan niður og
kveikja ljós. Lifandi ljós, kertaljós.
Draga síðan í rólegheitum djúpt að
sér andann, signa sig í nafni Guðs
föður, sonar og heilags anda, draga
aftur djúpt að sér andann og and-
varpa. Hneigja síðan hug og hjarta í
bæn til þess sem biður stöðugt fyrir
okkur með andvörpum sínum. Til al-
máttugs Guðs sem gaf okkur lífið og
sonar hans Jesú Krists sem kom til
að auka lífinu tilgang, fullkomna það
og viðhalda því um eilífð.
Gott er að lesa uppörvandi orð
frelsarans Jesú í guðspjöllum Nýja
testamentisins og hvetjandi orð úr
bréfum Páls postula og fleiri. Einnig
er gott að lesa ljóð úr útbreiddustu
ljóðabók allra tíma, Davíðssálm-
unum, sem ekkert jafnast á við á
slíkum stundum.
Þá er einnig gott að lesa sálma úr
sálmabók Íslensku þjóðkirkjunnar
og bænir úr þar til gerðum bæna-
bókum eftir andans menn og önnur
uppbyggjandi og uppörvandi andleg
ljóð. Þá bregst bænin aldrei sem
frelsarinn sjálfur kenndi okkur forð-
um, bænin, Faðir vor, sem flestir Ís-
lendingar vonandi kunna.
Smám saman muntu finna hvern-
ig andi lífsins, andi sköpunarinnar
og frelsisins tekur að leika um þig og
endurnæra þig. Og ljós lífsins tekur
að lýsa þér upp úr þeim dimma og
djúpa dal sem þú hefur
upplifað þig í. Því að líf
þitt er þrátt fyrir allt
fyllt tilgangi, djúpum
tilgangi og endalausri
ástæðu.
Friður sem enginn
getur rænt þig
Varpaðu því áhyggj-
um þínum á frelsarann
þinn Jesú Krist eins og
hann hefur boðið þér að
gera. Leyfðu honum að
láta áhyggjurnar og
svartnættið líða úr þér
með því að hvíla í hans
friðelskandi faðmi.
Þá munu gáttir him-
insins opnast og englar
munu stíga niður til
þess að umvefja þig,
leiða þig, blessa þig og
gæta þín. Og þú munt
læra að ná djúpri slök-
un og öðlast innri frið,
himneska sælu sem
ekkert áreiti, engir
menn eða umhverfi
munu geta rænt þig.
Máttugt undratæki
Því að bænin er máttugt undra-
tæki. Í henni kemst kyrrð á hugann,
er við opnum hjarta okkar fyrir höf-
undi og fullkomnara lífsins. Honum
sem elskar okkur út af lífinu.
Bænin er besta meðalið sem við
höfum aðgang að, og er góð með öðr-
um nauðsynlegum hjálpartækjum.
Því að hún er bæði kvíðastillandi og
streitulosandi. Hún skerpir einbeit-
ingu og kemur ró á hugann. Við
stingum á kýlum, áhyggjurnar taka
að líða á braut og friðurinn að flæða
inn. Bænin mýkir hjartað og auð-
veldar okkur ævigönguna. Hún still-
ir okkur af svo markmið okkar verða
skýrari. Við tökum að sjá Guð, sam-
ferðamenn okkar, umhverfið allt og
okkur sjálf í nýju ljósi. Bænin styrk-
ir fjölskyldubönd, samkennd vex,
umburðarlyndi og víðsýni eykst og
umhyggjan dýpkar. Hún er góð for-
vörn og besta áfallahjálpin. Hún er
sem græðandi smyrsl, hún líknar og
læknar, laðar og leiðir, uppörvar og
hvetur. Bænin er ekki spurning um
orðalag heldur hjartalag. Hún er
andardráttur lífsins, í rauninni allt
það súrefni sem þarf til að komast
af. Í bæninni drögum við að okkur
fyrirgefninguna og þann frið sem
enginn getur gefið annar en Jesús
Kristur. Frið sem er æðri mann-
legum skilningi og enginn og ekkert
megnar frá okkur að taka. Frið sem
sprottinn er af ást Guðs.
Með bæninni lærum við að meta
fegurð lífsins. Bænin er lífsstíll,
spurning um hugarfarsbreytingu.
Með henni drögum við að okkur lífs-
andann.
Með blessunaróskum og bar-
áttukveðjum nú þegar skammdegið
tekur að hvolfast yfir.
Ráð við kvíða
og vanlíðan
Sigurbjörn Þor-
kelsson skrifar
hausthugvekju
Sigurbjörn Þorkelsson
»Kveiktu á
kerti,
dragðu djúpt að
þér andann,
signdu þig og
hneigðu síðan
hug og hjarta í
bæn til Guðs
sem gaf þér lífið
og þráir að fá að
viðhalda því.
Höfundur er ljóðskáld og
rithöfundur og framkvæmdastjóri
Laugarneskirkju.
Loksins blasir við svarið sem
svo lengi hefur verið beðið, við
þeirri spurningu hvort æskilegt
sé að Ísland verði aðili að Evrópu-
sambandinu og þar með evrunni.
Og þetta svar er ekki einungis
„teoretískt“ og byggt á ósann-
anlegum fullyrðingum misviturra
(og mistrúverðugra ) manna,
heldur er það eins áþreifanlegt og
hugsast getur.
Og munaði ekki um það, þegar
það loksins kom. Þegar á reyndi,
eins og orðið hefur undanfarið,
kom í ljós að krónan er ekki mik-
ils megnug. Hún er kæna, árabát-
ur en ekki spíttbátur, sem lætur
ekki að stjórn þegar virkilega gef-
ur á.
Kjarni málsins er sá, að þetta
er ekki lengur akademískt debatt.
Þetta er áþreifanlegur veruleiki
sem blasir við okkur. Við verðum
að losna úr klóm krónunnar. Ef til
vill verður þó reyndin að það
verður sjálfhætt með hana, því að
hún virðist ekki orðin til annars
nýt en heimabrúks.
Kristján G. Arngrímsson
Loksins kom svarið
Höfundur er blaðamaður.