Morgunblaðið - 07.10.2008, Blaðsíða 6

6 ÞRIÐJUDAGUR 7. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
„ÍSLAND gæti orðið fyrsta ríkið, sem verður
fjármálakreppunni að bráð. En Ólafur Ragnar
Grímsson forseti er afslappaður. Hann bindur
vonir við aflabrögð og sauðfjárrækt. Von Íslands á
tímum fjármálakreppu liggur í sauðkindinni.“
Þannig hefst fjögurra dálka frétt undir fyrirsögn-
inni Frá féhirði til fjárhirðis á forsíðu Financial
Times Deutschland, hinni þýsku útgáfu sam-
nefnds dagblaðs, í gær.
Frétt blaðamannsins, Arne Delfs, hefst á lýs-
ingu á Bessastöðum og er tekið fram að þangað
megi komast án þess að öryggisverðir hefti för.
„„Við erum enn með opið þjóðfélag, sem byggir á
gagnkvæmu trausti,“ segir Ólafur Ragnar. Bænd-
ur og sjómenn koma til hans úr öllum lands-
hornum til að sækja sér ráð – og upp á síðkastið
hefur einnig fjölgað fólki, sem hefur áhyggjur af
sparifé sínu og hlutafjáreign. Ástæðan er sú að
grundvallarstoðir litla eyríkisins, sem óskaddað
hefur staðið af sér marga jarðskjálfta, nötra í al-
þjóðlegu fjármálakreppunni.“
Í greininni segir að öldum saman hafi Íslend-
ingar lifað nánast eingöngu á fiskveiðum og sauð-
fjárbúskap. Fyrir nokkrum árum hafi hins vegar
ungir bankamenn fengið þá flugu í höfuðið að láta
að sér kveða á alþjóðlegum fjármálamörkuðum og
rutt sér þar til rúms. Nú gæti hins vegar farið svo
að fyrsta ríkið verði fórnarlamb fjármálakrepp-
unnar.
Síðan bætir höfundur greinarinnar við: „Á
þessum órólegu tímum er forsetinn eins og klett-
ur í brimgarðinum. Þetta snúist um „stóran
skjálfta í fjármálakerfinu“, segir Ólafur Ragnar.
En efnahagur landsins hvíli á „traustum grunni“,
segir hann til að róa undirsáta sína. Ísland búi
með eldfjöllum sínum og hverum yfir óþrjótandi
og hreinum orkuforða og auk þess séu enn stórir
fiskstofnar í hafinu. Um stöðu bankanna segir
hann af hyggjuviti ekki neitt. Í lok október kemur
forsetinn í opinbera heimsókn til Þýskalands.
Kannski verður hann með nokkur góð ráð í far-
angrinum. Þegar öllu er á botninn hvolft mætti
setja nokkrar kindur á beit fyrir utan kanslara-
skrifstofurnar.“
Vonin er í kindinni
Rætt við forsetann í Financial Times Deutschland
Grunnurinn Forsetinn segir Íslendinga hafa
áhyggjur af sparifé sínu og hlutafjáreign.
Ástæðan sé að grundvallarstoðirnar nötri „í al-
þjóðlegu fjármálakreppunni“.
Morgunblaðið/G.Rúnar
Hremmingar Áföll á fjármálamark-
aði hafa áhrif á lífeyrissparnað.
Verulegt
áfall lífeyr-
issjóða
„ÞAÐ er gríðarlega mikið í húfi.
Næstu dagar og vikur eiga eftir að
leiða í ljós hvað þetta hefur mikil
áhrif á starfsemi fyrirtækja, sér-
staklega fjármálafyrirtækja og svo
verða örugglega ruðningsáhrif af
þessu,“ segir Arnar Sigurmundsson,
formaður stjórnar Landssamtaka
lífeyrissjóða.
„Það er útilokað fyrir okkur að
gera okkur grein fyrir því núna
hvað þetta hefur mikil áhrif á heild-
areignir lífeyrissjóðanna. Það er
ljóst að þetta verður verulegt áfall
en við vitum ekki á þessari stundu
hvað þetta þýðir mikla rýrnun á
eignum sjóðanna en það er ljóst að
svo verður í umtalsverðum mæli,“
segir hann. Stjórn Landssamtak-
anna fer yfir stöðuna í dag.
Bar brátt að
Hugmyndir um að lífeyrissjóð-
irnir flytji hluta af eignum sínum til
Íslands hafa nú verið settar til hliðar
og hefur ekkert verið ákveðið um
framhaldið en lífeyrissjóðirnir höfðu
gert sérstaka aðgerðaáætlun að ósk
ríkisstjórnarinnar. ,,Við vitum ekki
hvort það kemur aftur upp einhvern
tíma á síðari stigum. Við töldum
skynsamlegt að reyna að leggja okk-
ar af mörkum á meðan talið var að
vandinn væri viðráðanlegur,“ sagði
Arnar. Breytingarnar hafi borið
brátt að í gær þegar í ljós kom að
vandamálin í fjármálakerfinu voru
mun meiri en stjórnvöld og fjár-
málastofnanir höfðu gert sér grein
fyrir. omfr@mbl.is
Áformum frestað um
flutning eigna heim
BAUGUR hefur afhent breska við-
skiptatryggingafyrirtækinu Euler
Hermes upplýsingar um fyrirtæki
Baugs sem tryggingafélagið óskaði
eftir að fá, að sögn Gunnars Sig-
urðssonar, forstjóra Baugs. Upplýs-
ingarnar tengjast helst rekstri fé-
laganna.
Félagið tilkynnti Baugi í síðustu
viku að það myndi ekki veita nokkr-
um af birgjum breskra fyrirtækja
Baugs viðskiptatryggingu.
Gunnar segist ekki hafa verið
sáttur við ákvörðun Euler og telji
hana ekki hafa verið á réttum for-
sendum byggða, en hún hafi byggst
á fregnum af stöðu mála á Íslandi.
Hann eigi fyllilega von á að samn-
ingarnir við birgjana sem sagt var
upp verði endurnýjaðir. Stjórn-
endur fyrirtækjanna stýri þeim nú
miðað við það ástand sem ríkir eftir
að Euler sagði samningunum upp,
en ýmsir möguleikar séu í stöðunni.
Viðræður Baugs við Euler nú
miði að framtíðarviðskiptum við fé-
lagið. Baugur vilji eiga góð sam-
skipti við Euler, sem er eitt þriggja
megin-viðskiptatryggingafélaga
sem veita birgjum breskra fyrir-
tækja Baugs viðskiptatryggingu.
Hin félögin hafi ekki talið nauðsyn
að aflétta tryggingum á birgjana
vegna stöðunnar á Íslandi.
Baugur af-
hendir gögn
„ÍSLENSKA þjóðin og framtíð
hennar gengur framar öllum öðrum
hagsmunum,“ sagði Geir H. Haarde
forsætisráðherra þegar hann flutti
ávarp til þjóðarinnar í útvarpi og
sjónvarpi síðdegis í gær.
Geir sagði að heimsbyggðin öll
gengi nú í gegnum mikla fjármála-
kreppu og jafna mætti áhrifum
hennar á bankakerfi heimsins við
efnahagslegar hamfarir. Stórir og
stöndugir bankar beggja vegna Atl-
antshafsins hefðu orðið kreppunni að
bráð og ríkisstjórnir í mörgum lönd-
um reru nú lífróður til að bjarga því
sem bjargað yrði. Í aðstæðum sem
þessum hugsaði hver þjóð fyrst og
síðast um eigin hag. Jafnvel stærstu
hagkerfi heims ættu í tvísýnni bar-
áttu við afleiðingar kreppunnar.
„Íslensku bankarnir hafa ekki
frekar en aðrir alþjóðlegir bankar
farið varhluta af þessari miklu
bankakreppu og staða þeirra nú er
mjög alvarleg. Á undanförnum árum
hafa vöxtur og velgengni íslensku
bankanna verið ævintýri líkust. Mik-
il sóknarfæri sköpuðust þegar að-
gengi að lánsfé á erlendum mörkuð-
um var í hámarki og bankarnir,
ásamt öðrum íslenskum fyrirtækj-
um, nýttu sér tækifærið til sóknar og
útrásar. Á þessum tíma hafa ís-
lensku bankarnir stækkað gríðar-
lega og nema skuldbindingar þeirra
nú margfaldri þjóðarframleiðslu Ís-
lands. Undir öllum eðlilegum kring-
umstæðum væru stórir bankar lík-
legri til að standa af sér tímabundinn
mótbyr en þær hamfarir sem nú ríða
yfir heimsbyggðina eru annars eðlis
og stærð bankanna í samanburði við
íslenska hagkerfið er í dag þeirra
helsti veikleiki,“ sagði Geir.
Lausafé hefur þurrkast upp
Geir sagði að undanfarið hefðu
stórir alþjóðlegir bankar kippt að sér
höndum við fjármögnun annarra
banka og algjört vantraust hefði
skapast. Af þessum völdum hefði
staða íslensku bankanna versnað
mjög hratt á allra síðustu dögum.
Ríkisstjórn Íslands, Seðlabankinn
og Fjármálaeftirlitið hefðu síðustu
daga og vikur unnið baki brotnu að
lausn á þeim gríðarlegu erfiðleikum
sem steðja að íslensku bönkunum í
góðu samstarfi við þá sjálfa. Efna-
hagur þeirra væri hins vegar marg-
föld landsframleiðsla Íslendinga.
Varðar stöðu þjóðarinnar
„Ákvörðun um umfangsmiklar
björgunaraðgerðir til handa íslensku
bönkunum er því ekki spurning um
að skattgreiðendur axli þyngri byrð-
ar tímabundið heldur varðar hún
stöðu íslensku þjóðarinnar í heild
sinni til langrar framtíðar.
Ríkisstjórnin hefur lýst því yfir að
hún muni gera það sem í hennar
valdi stendur til að styðja við banka-
kerfið. Í þeirri viðleitni hafa margir
mikilvægir áfangar náðst á síðustu
vikum og mánuðum. En í því ógn-
arástandi sem nú ríkir á fjármála-
mörkuðum heimsins felst mikil
áhætta í því fyrir íslensku þjóðina
alla að tryggja bönkunum örugga líf-
línu. Þetta verða menn að hafa í huga
þegar talað er um erlenda lántöku
ríkissjóðs upp á þúsundir milljarða
til að verja bankana í þeim ólgusjó
sem þeir eru nú staddir í. Sú hætta
er raunveruleg, góðir landsmenn, að
íslenska þjóðarbúið myndi, ef allt
færi á versta veg, sogast með bönk-
unum inn í brimrótið og afleiðingin
yrði þjóðargjaldþrot. Engin ábyrg
ríkisstjórn teflir framtíð þjóðar sinn-
ar í slíka tvísýnu, jafnvel þótt sjálft
bankakerfi þjóðarinnar sé í húfi. Til
slíks höfum við, ráðamenn þjóðar-
innar, ekki leyfi. Íslenska þjóðin og
framtíð hennar gengur framar öllum
öðrum hagsmunum,“ sagði Geir.
Geir sagði að um helgina hefði ver-
ið fundað nær linnulaust um stöðu
fjármálakerfisins og í lok helgarinn-
ar hefði verið útlit fyrir það að bank-
arnir gætu fleytt sér áfram um sinn.
„Af þeim sökum gat ég þess í gær-
kvöldi [fyrrakvöld] að það væri mat
mitt og ríkisstjórnarinnar að ekki
væri ástæða til sérstakra aðgerða af
okkar hálfu. Engin ábyrg stjórnvöld
kynna afdrifaríkar aðgerðir varð-
andi banka- og fjármálakerfi sinnar
þjóðar nema allar aðrar leiðir séu
lokaðar.
Þessi staða hefur nú í dag ger-
breyst til hins verra. Stórar lánalín-
ur við bankana hafa lokast og ákveð-
ið var í morgun að loka fyrir viðskipti
með bankastofnanir í Kauphöll Ís-
lands,“ sagði Geir.
Hann tók af öll tvímæli um að inn-
stæður Íslendinga og séreignar-
sparnaður í íslensku bönkunum væri
tryggur. Stjórnvöld myndu sjá til
þess að atvinnulíf landsins hefði að-
gang að fjármagni og bankaþjónustu
eftir því sem frekast væri unnt.
Fjölskyldur ræði saman
„Mér er ljóst að þetta ástand er
mörgum mikið áfall sem veldur okk-
ur öllum bæði ótta og angist. Undir
þeim kringumstæðum er afar brýnt
að stjórnvöld, fyrirtæki, félagasam-
tök, foreldrar og aðrir sem geta látið
gott af sér leiða, leiti allra leiða til að
daglegt líf fari ekki úr skorðum.
Ef einhvern tímann hefur verið
þörf á því að íslenska þjóðin stæði
saman og sýndi æðruleysi andspæn-
is erfiðleikum er sú stund runnin
upp. Ég hvet ykkur öll til að standa
vörð um það sem mestu máli skiptir í
lífi hvers einasta manns, standa vörð
um þau lífsgildi sem standast það
gjörningaveður sem nú geisar. Ég
hvet fjölskyldur til að ræða saman og
láta ekki örvæntingu ná yfirhöndinni
þótt útlitið sé svart hjá mörgum. Við
þurfum að útskýra fyrir börnunum
okkar að heimurinn sé ekki á helj-
arþröm og við þurfum sjálf, hvert og
eitt, að finna kjark innra með okkur
til að horfa fram á veginn.
Þrátt fyrir þessi miklu áföll er
framtíð þjóðarinnar bæði trygg og
björt. Það sem mestu máli skiptir er
að undirstöður samfélagsins og efna-
hagslífsins eru traustar, þótt yfir-
byggingin gefi eftir í þeim hamförum
sem nú ríða yfir. Við eigum auðlind-
ir, bæði í sjó og á landi, sem munu
tryggja okkur góða lífsafkomu sama
hvað á dynur. Menntun þjóðarinnar
og sá mannauður sem hér er til stað-
ar er ekki síður öfundsverður í aug-
um annarra þjóða en náttúruauð-
lindirnar. Við höfum að sama skapi
tækifæri til endurreisnar í fjármála-
kerfinu. Við höfum lært af þeim mis-
tökum sem gerð voru á hinum miklu
uppgangstímum og sú reynsla verð-
ur okkur dýrmæt þegar fram í sæk-
ir. Með sameiginlegu átaki og af
þeirri bjartsýni sem einkennir ís-
lenska þjóð munum við komast í
gegnum þessa erfiðleika og hefja
nýja og þróttmikla sókn,“ sagði Geir.
Engin ábyrg ríkisstjórn teflir
framtíð þjóðar sinnar í tvísýnu
Geir H. Haarde forsætisráðherra tilkynnti þjóðinni um neyðarlög í ávarpi
Morgunblaðið/Kristinn
Talað Gréta Ingþórsdóttir, aðstoðarmaður forsætisráðherra, og Geir H. Haarde forsætisráðherra undirbúa ávarpið.
Neyðarlög á Íslandi