Morgunblaðið - 17.10.2008, Blaðsíða 12

12 FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
„VIÐ höfum selt þessar afurðir en ekki
með einhverjum blekkingum eða með
annarlega hagsmuni í huga,“ segir
Stefán Héðinn Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri á eignastýringasviði hjá
Landsbankanum, um peningamark-
aðssjóði bankans. Hann segir að sjóð-
irnir hafi gefið jafna og góða ávöxtun
og bendir á að þeir hafi aldrei lækkað á
milli daga frá stofnun 1991. „Eins og
allir aðrir höfum við lagt áherslu á að
selja okkar afurðir og veita þá þjónustu
sem talin hefur verið best.“
Eftir að peningamarkaðssjóðir
bankanna voru frystir hafa viðskipta-
vinir brugðist ókvæða við. Þeir hafa
sagt að bankarnir hafi beitt brögðum til
að fá fólk til að leggja sparnað sinn í
þessa sjóði og þannig vísvitandi haft fé
af þeim. Góðri ávöxtun, öryggi og eng-
um binditíma hafi verið haldið á loft en
lítið sem ekkert gert úr áhættu.
Ávöxtun og áhættudreifing
Stefán Héðinn Stefánsson, fram-
kvæmdastjóri á eignastýringasviði hjá
Landsbankanum, segir að peninga-
markaðssjóðir hafi alltaf fjárfest í inn-
lánum og skuldabréfum banka, í rík-
isbréfum og fyrirtækjaskuldabréfum
til skamms tíma. „Þessir sjóðir hafa
gefið mjög góða og jafna ávöxtun í
áhættudreifðu safni. Lengst af hefur
trygging innlána takmarkast við tvær
til þrjár milljónir,“ segir hann. Stefán
bætir við að þegar um hærri upphæðir
hafi verið að ræða hafi tryggingin verið
svipuð á venjulegum innlánsreikning-
um og í bankaskuldabréfum þar til
breyting hafi orðið á með nýju lögunum
í liðinni viku. Þá hafi umhverfinu verið
breytt og innlán tekin fram fyrir
skuldabréf og víxla.
Áhættudreifingin var meiri í sjóðun-
um en í innláni í einum banka, að sögn
Stefáns. Í því sambandi bendir hann á
að peningasjóður fjárfesti kannski 30%
í Kaupþingi, 20% í Glitni og 15% í
Landsbanka auk annarra skuldabréfa,
en í innláni hafi öll fjárfestingin verið í
sömu körfu, í einum banka, og innláns-
tryggingin tvær milljónir. Í þessu um-
hverfi hafi ekki verið gengið út frá því
að bankakerfið nánast þurrkaðist út á
einni nóttu.
Stefán segir að sparnaðarleið í pen-
ingabréfum hafi alveg verið haldið til
haga, „haldið fram sem góðum fjárfest-
ingarkosti, bæði út frá áhættudreifingu
og góðri ávöxtun eins og hún hefur ver-
ið, en meirihluti eignanna er í skulda-
bréfum og víxlum á banka og ríki. Þar
til viðbótar eru fyrirtækjaskuldabréf.
Þetta hefur ekki verið talið áhættulaust
en kostirnir hafa verið taldir tiltölulega
áhættulitlir. Áhættukvarði er settur
upp út frá sögulegri ávöxtun að tilmæl-
um Fjármálaeftirlitsins og þar koma
þessir sjóðir út með litla áhættu“.
Engar blekkingar
Viðskipti með sjóðina hafa verið lok-
uð á aðra viku og á meðan hafa við-
skiptavinirnir beðið í mikilli óvissu um
afdrif sparnaðar síns. Eftir inngrip
Fjármálaeftirlitsins hefur óljós staða
skuldabréfa fyrirtækja í Kauphöllinni
líka haft áhrif. En Stefán þvertekur
fyrir það að bankinn hafi vísvitandi
blekkt almenning og fyrirtæki til þess
að kaupa peningabréf.
„Áhættumunurinn á innláni í banka
og peningamarkaðssjóði var ekki met-
inn mjög mikill,“ segir hann og vísar til
tveggja milljóna innlánstryggingar og
þeirrar staðreyndar að skuldabréf eða
víxlar á banka hafi í raun verið jafn-
rétthá innlánum ef bankinn færi illa,
þar til nýju lögin voru sett. „Eftir að
nýju lögin voru sett hefur ekki verið
hægt að eiga viðskipti með þessa fjár-
málagjörninga.“
Tryggja verðmætin
Fimmtudaginn 2. október var á for-
síðu viðskiptablaðs Morgunblaðsins
auglýsing frá Landsbankanum um
örugga ávöxtun peningabréfa. Sú
spurning hefur vaknað hvort þarna hafi
bankinn vísvitandi verið að blekkja við-
skiptavini en umrædd lög voru sett
mánudaginn 6. október.
„Ég kannast ekki við að bankinn hafi
vitað betur,“ segir Stefán. „Þessar aug-
lýsingar hafa birst reglulega vikulega
eða hálfsmánaðarlega í mörg ár og eng-
in forsenda til að breyta því.“
Hann bendir á að sjóðir Landsbank-
ans séu reknir í sjálfstæðu dótturfélagi,
sem heiti Landsvaki hf., og skýr að-
skilnaður sé á milli bankans og félags-
ins. Ennfremur segir hann að áhætta
félagsins vegna Landsbankans sé mjög
lítil og langstærsta eignin sé í Kaup-
þingi. „Það sem við erum að vinna í
núna er að reyna að tryggja verðmætin
fyrir hlutdeildarskírteinishafa okkar og
tryggja þeim sem mest fyrir sín bréf.“
Ljóst er að bankarnir lögðu mikið
upp úr því að fá fólk til að fjárfesta í
peningamarkaðssjóðum en Stefán er
ekki sammála því. „Bankinn lagði ekki
ofuráherslu á þetta en menn mátu það
þannig að ávöxtunarkosturinn væri
mjög góður. Sjóðirnir gáfu hæstu
ávöxtunina sem menn töldu í boði fyrir
sanngjarna áhættu.“
Hagsmunir sjóðfélaga
Þess eru dæmi að viðskiptavinum
hafi verið boðið í mat þar sem kostir
eignastýringar og peningabréfa voru
kynntir auk þess sem þeim hafi verið
boðið á hina og þessa viðburði. Nú
setja viðkomandi þessi atriði í sam-
hengi við þrýstinginn sem þeir fundu
fyrir þegar þeim var beint með sparn-
að sinn í þessa átt.
Stefán segir að aðalatriðið sé að
þetta hafi eingöngu verið gert með
hagsmuni viðskiptavina í huga. Fé í
peningabréfum hafi verið laust til inn-
lausnar á hverjum degi og ávöxtun
betri en á bankabókum, en hafi menn
ætlað að fá háa ávöxtun á bankabók-
um hafi þeir þurft að binda inneignina
í einhvern tíma. Fyrsti peningamark-
aðssjóður Landsbankans hafi verið
stofnaður 1991 og síðan hafi þessir
sjóðir aldrei lækkað á milli daga. Síð-
an hafi allt í einu komið upp sérstök
staða sem enginn hafi ráðið við. „Hins
vegar er það ekki þannig að allir þess-
ir peningar séu tapaðir,“ segir hann.
„Það er ekki okkar vilji eða markmið
að halda óvissunni lengur en nauð-
synlegt er.“
Viðskiptavinir segja að lítið sem
ekkert hafi verið gert úr áhættunni.
Einn segist til dæmis hafa fengið þau
svör hjá fulltrúa í bankanum mánu-
daginn 6. október að ef allt færi á
versta veg og bankinn færi á hausinn
væri sparnaður í peningabréfum
öruggastur.
Stefán segir að færi einn banki á
hausinn lágmarkaði áhættudreifing
skaðann. Hann áréttar að áður en lög-
unum hafi verið breytt hafi innláns-
tryggingarnar verið takmarkaðar við
tvær milljónir og því hætta á að við-
skiptavinur tapaði inneign umfram þá
upphæð færi bankinn í þrot.
Margir hafa haldið því fram að það
væri akkur bankans að hafa peninga-
markaðssjóðina sem digrasta. Stefán
segir það ekki rétt. „Bankinn fær inn í
sína fjárstýringu allt sem kemur í inn-
lán en það sem kemur inn í sjóðina fer
ekki sjálfkrafa inn í bankann.“
Er þá fyrst og fremst verið að
hugsa um hag viðskiptavinarins með
því að beina honum í þessa sjóði?
„Eingöngu,“ svarar Stefán. „Þú ert
að rýra í einhverjum skilningi lausafé
bankans með því að færa fé úr inn-
lánum og setja það í sjóðina.“ Hann
leggur áherslu á að bankinn ráðstafi
öllu innlánsfé með einhverjum hætti
en Landsvaki ávaxti peninga í sjóðum
„með hagsmuni sjóðfélaga í huga“.
Sjóðirnir ekki seldir
með blekkingu í huga
Framkvæmdastjóri á eignastýringasviði hjá Landsbankanum segir að bankinn sem
slíkur hafi ekki hag af því að viðskiptavinirnir velji peningasjóði frekar en innlán
Tímasetning Forsíða viðskiptablaðs Morgunblaðsins fimmtudaginn 2. októ-
ber með auglýsingu frá Landsbankanum um örugga ávöxtun peningabréfa.
Sú spurning hefur vaknað hvort þarna hafi bankinn vísvitandi verið að
blekkja viðskiptavini, en bankinn þvertekur fyrir það.
Sjóðir Stefán Héðinn Stefánsson.
Á VEF Landsbankans segir eftirfar-
andi um Landsvaka hf.:
„Landsvaki hf. er sérhæft félag
á sviði eignastýringar og rekstrar
verðbréfa-, fjárfestingar- og fag-
fjárfestasjóða. Félagið stýrir eign-
um á öllum helstu mörkuðum og í
öllum helstu eignaflokkum. Lands-
vaki hf. er að fullu í eigu sam-
stæðu Landsbanka Íslands.
Í árslok 2007 rak Landsvaki 29
sjóði og var fjárfestingarráðgjafi
þriggja sjóða auk stýringar fjár-
vörslusafna.
Hlutafé Landsvaka hf. nam í árs-
lok 100 m. kr. og var það allt í eigu
Landsbankasamstæðunnar og eig-
ið fé félagsins nam 266 mkr.“
Landsvaki sérhæft félag
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
„ENGAR ákvarðanir um hvenær
slitin á félaginu ganga í gegn liggja
fyrir eftir fundinn í gær. Við erum að
vinna að því að skoða stöðu félagsins
en meira er ekki hægt að segja um
málið að svo stöddu,“ sagði Benedikt
Sigurðsson, framkvæmdastjóri
Eignarhaldsfélags samvinnutrygg-
inga, aðspurður hvort fyrir lægi hve-
nær félaginu yrði slitið. Í fyrstu var
stefnt að því á haustmánuðum í
fyrra en það hefur dregist af ýmsum
ástæðum, að sögn Kristins Hall-
grímssonar hæstaréttarlögmanns
og formanns skilanefndar eign-
arhaldsfélagsins.
Stjórn Giftar fjárfestingafélags,
sem stofnað var utan um skuldbind-
ingar Samvinnutrygginga í júní í
fyrra, fundaði í fyrrakvöld með
fulltrúum í skilanefnd félagsins sem
vinnur að því að slíta félaginu og
borga út fjármuni þess. Trygging-
artakar, einstaklingar og fyrirtæki,
hjá Samvinnutryggingum á árunum
1987 og 1988 eiga rétt á greiðslu
vegna slita á félaginu. Þeir eru um
50 þúsund talsins.
Áttu um 30 milljarða
Um mitt ár í fyrra átti Gift eignir
umfram skuldir upp á 30 milljarða
króna en sú staða hefur versnað
mikið vegna verðfalls á hluta-
bréfamörkuðum undanfarið ár.
Stærsta eign Giftar var í Kaupþingi
en félagið átti rúmlega 2,5 prósenta
hlut í bankanum þegar hann fór í
þrot.
Í desember í fyrra keypti Gift ríf-
lega þriggja prósenta hlut í Kaup-
þingi af fjárfestingafélaginu Gnúpi
fyrir um 20 milljarða. Hlutur félags-
ins hefur minnkað niður í 2,5 prósent
og átti Gift þann hluta í bankanum
þegar skilanefnd Fjármálaeftirlits-
ins tók bankann yfir.
Að sögn Benedikts liggur ekki
fyrir hversu mikið kemur í hlut
hvers og eins. Ljóst er að sá hlutur
hefur rýrnað verulega vegna verð-
falls á eignum félagsins á und-
anförnum mánuðum.
Óljóst með
slitin á Gift
Morgunblaðið/Kristinn
Gift Benedikt Sigurðsson er fram-
kvæmdastóri Giftar.
MIKLAR uppsagnir meðal arki-
tekta eru í uppsiglingu um næstu
mánaðamót, ekki síst á stóru arki-
tektastofunum. Eru arkitektar því
eðlilega uggandi um sinn hag og
fyrirtækjanna.
„Ástandið er alvarlegt því þegar
fjölda manns er sagt upp er hætt
við að sú sérþekking sem stéttin
hefur verið að byggja upp muni
rýrna og það getur tekið langan
tíma að byggja hana upp aftur,“
segir Sigríður Magnúsdóttir, for-
maður Arkitektafélags Íslands.
„Miklar uppsagnir í arkitekta-
stétt munu síðar gera alvarlega
vart við sig í öðrum greinum
byggingariðnaðarins,“ segir Sig-
ríður.
Dæmi eru um stórar arkitekta-
stofur sem hafa verið að vinna í
viðamiklum verkefnum, bæði fyrir
opinbera aðila og einstaklinga, en
nú er óvíst um framhaldið vegna
þess hve markaðurinn hefur
snöggkólnað. orsi@mbl.is
Óttast mikl-
ar uppsagnir
arkitekta