Morgunblaðið - 17.10.2008, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SUNNUDAGINN
28. september héldum
við þrír alþingismenn
til Evrópuráðsins í
Strassborg, Guðfinna
Bjarnadóttir, Stein-
grímur J Sigfússon og
undirritaður. Það var
afslappað andrúmsloft
í sendinefndinni,
kannske lognið á und-
an storminum. Morg-
uninn eftir komu tíð-
indin um yfirtöku
ríkisins á Glitni. Stein-
grímur fór heim á
mánudeginum, en við
Guðfinna héldum út til
fimmtudags. Þá vorum
við búin að fá nóg af
fréttum, símtölum og
tölvupósti um hremm-
ingarnar sem yfir
dundu. Alþingi hafði verið sett og á
föstudeginum var ráfað um í þinginu
eins og í dauðs manns gröf. Áhyggj-
ur og alvara skein úr andliti sérhvers
manns. Um helgina var fundað stíft í
ráðherrabústaðnum og það er svo á
sunnudagskvöldi sem þingflokkar
stjórnarflokkanna eru kallaðir á
skyndifund. Það er ekki fyrr en þá
sem mönnum varð ljóst að fleira en
einn banki er hrunið. Þjóðarbúið allt
var undir. Svo fylgdi setning neyð-
arlaga og svo fall Landsbankans og
Kaupþings. Þjóðin þekkir framhaldið.
Þingflokkur Samfylkingarinnar var
að mörgu leyti lamaður vegna fjar-
veru formanns flokksins. Ingibjörg
Sólrún hefur stýrt hinni pólitísku
vegferð innan ríkisstjórnarinnar.
Hún er sá leiðtogi sem hefur ráð
undir rifi hverju og á oftar en ekki
síðasta orðið þegar sitt sýnist hverj-
um. Það var svo sannarlega skarð
fyrir skildi að standa án hennar
frammi fyrir þessum geigvænlega
vanda og úrlausnum á honum. En
maður kemur í manns stað. Það hef-
ur verið upplifun og uppörvun að
fylgjast með því hvernig aðrir ráð-
herrar og þingmenn hafa risið upp
og lagst á árarnar í gegnum þessi
boðaföll. Og mér hefur liðið vel í
þessum hópi fólks sem hefur verið
sameinað og samstiga í þeim aðgerð-
um sem gripið hefur verið til. Rauði
þráðurinn í umræðum og ákvörð-
unum hefur verið sá að vernda heim-
ilin, standa vörð um velferðarkerfið
og sjá ljósið framundan. Aldrei nein
uppgjöf, rifrildi eða taugaveiklun þó
að auðvelt hefði verið að missa sjón-
ar á aðalatriðum og missa stjórn á
atburðarásinni. Ekki það að alltaf
hafi verið farið að okkar ráðum og
Samfylkingin hafi ein stýrt þjóð-
arskútunni. Sú forysta hefur hvílt á
Geir Haarde forsætisráðherra. En
við hlið hans eru ráðherrar úr báð-
um stjórnarflokkum og mest hefur
mætt á þeim Össuri, Björgvini og
Jóhönnu af okkar hálfu. Þau hafa öll
vaxið í sínum hlutverkum og af sín-
um gerðum undanfarna daga. Það
eru enn blikur á lofti og tvísýnt um
lendingu. Það er enn óvissa um
næstu framtíð og við er-
um öll með verk fyrir
brjóstinu og eigum erf-
itt með svefn. En yfir
þennan skafl skulum við
komast, þó að það kosti
blóð, svita og tár.
Framundan er upp-
bygging og endurnýjun.
Ísland verður aldrei
samt.
Ekki ætla ég mér þá
dul nú að segja hvernig
það verður gert frá degi
til dags, meðan verið er
að slökkva elda og
bjarga því sem bjargað
verður. Það eitt er víst
að leiðarljós okkar jafn-
aðarmanna verður rétt-
læti, manngildi og sam-
kennd. Það sem hefur
gerst í þjóðfélaginu er
einfaldlega það að
græðgi og lögmál frum-
skógarins hafa fengið að
ráða ferðinni; firring, yf-
irgangur, tillitsleysi.
Gróðahyggja örfárra
einstaklinga og hin blinda trú á
markaðshyggju hefur verið á kostnað
allra hinna sem nú þurfa að borga
brúsann. Kapítalisminn hefur goldið
afhroð. Rétt eins og kommúnisminn
stóð frammi fyrir sínu Waterloo í lok
síðustu aldar. Þessi darraðardans
hófst ekki með útrásinni einni heldur
í gjafakvótanum, aðferðunum við
sölu bankanna og frjálshyggjurugl-
inu. Það var þá sem ég gafst upp á
mínum gamla flokki. Ég efast ekki
um að margur kjósandinn hugsar sig
tvisvar um þessa dagana enda fjöldi
fólks sem sér og skilur hvað úrskeið-
is fór. Það uppgjör og uppstokkun
bíður síns tíma en í miðri orrustunni
er það áríðandi að stjórnarflokkarnir
standi saman og hviki hvergi í end-
urreisnar- og björgunaraðgerðum
næstu vikur og mánuði. Það væri
brjálað ábyrgðarleysi að efna til upp-
lausnar í stjórnmálunum og þjóð-
stjórninni, eins og á stendur. Menn
hugsa ekki um að bjarga flokkum
eða leika pólitíska gambíta hver
gegn öðrum þegar þjóðarhagur er
allur undir. Stjórnarandstaðan á þar
líka sinn stað og sitt hlutverk. Það er
nú einu sinni svo að hver og einn
þingmaður hefur mikla ábyrgð. En
ég get sagt eins og margir fleiri að
það var ekki á okkar valdi, þekk-
ingar og vitsmuna vegna að segja
sérfræðingum til í hagstjórn og fjár-
málum. Tilhneigingin er sú að
treysta þeim sem best eiga að vita
og þekkja. Og erfiðara er við að ráða
þegar allt hefur verið gefið frjálst,
þegar menn setja allt sitt traust á
hina ósýnilegu hönd markaðarins og
eru orðnir leiksoppar fjármálakerfis
sem er alþjóðlegt, hnattrænt og
flestum óskiljanlegt. En meðan við
sem sitjum á Alþingi berum þá
skyldu og ábyrgð að leggja end-
urreisn þjóðarbúsins lið munum við
standa vaktina. Það er engin uppgjöf
í kortunum. Dómgreind, skynsemi og
samkennd eru lykilorðin. Það er veg-
vísirinn fram á við. Þar eiga allir
þingmenn, allir flokkar, öll þjóðin,
samleið.
Innanbúðar í
þinginu
Ísland verður aldrei
samt en það er engin
uppgjöf í kortunum,
segir Ellert B.
Schram
Ellert B. Schram
»Menn hugsa
ekki um að
bjarga flokkum
eða leika póli-
tíska gambíta
hver gegn öðr-
um þegar þjóð-
arhagur er
undir.
Höfundur er alþingismaður.
Í RÆÐU minni á
Alþingi nú í vikunni
um skýrslu forsætis-
ráðherra um stöðu
bankakerfisins gagn-
rýndi ég ríkisstjórn-
ina og forsætisráð-
herra sérstaklega
fyrir það að hafa ekki þegar snúist
af fullri hörku og ákært breska
forsætisráðherrann og bresku rík-
isstjórnina fyrir fólskulega og hat-
ramma árás á íslensku bankana í
Bretlandi. Þeir beittu hryðju-
verkalögum þegar þeir réðust inn
í Landsbankann þar vegna Ice-
save-innlánsreikninganna. Þeir
réðust jafnframt inn í Kaupþings-
bankann þar með sama hætti sem
var breskur banki á EES-svæðinu
í góðri stöðu og fullum rétti.
Hryðjuverkalög, fáheyrð aðferð
gegn lítilli vinaþjóð. Vont er
þeirra ranglæti en verra er þeirra
réttlæti. Hinn siðmenntaði heimur
hlýtur að fordæma slík vinnu-
brögð.
Aðferð Landsbankans að opna
og reka innlánastarfsemi í Bret-
landi og Hollandi er ámælisverð,
með ríkisábyrgð Íslendinga á bak
við sig. Þar þurfa íslenskir eft-
irlitsaðilar, hollenskir og breskir
að svara því af hverju var ekki
gripið í taumana í ljósi áhætt-
unnar sem okkur var sköpuð.
Ég var hins vegar aldrei var við
að íslenskir ráðamenn segðu að
þeir ætluðu að hunsa og hafa að
engu þessa ábyrgð. Ég trúi því
ekki að fjármálaráðherra hafi sagt
breskum kollega sínum að það
væri ætlun okkar. Hitt þarf svo að
vera á hreinu að hvorki í þessu
efni né öðru förum við fram úr
skyldum íslenska rík-
isins.
Hinu hlýtur breski
forsætisráðherrann
Gordon Brown að hafa
gert sér grein fyrir að
hryðjuverkalög og
vopnuð lögregla
myndi einnig ríða
Kaupþingsbankanum
breska og móðurfélag-
inu íslenska að fullu.
Það var framið vopnað
rán. Banka var rænt
og móðurfélagið féll
samstundis hér heima.
Íslenska þjóðin var samstundis
rúin mannorði sínu og heiðarleika
í samfélagi þjóðanna. Lítil dreng-
skaparþjóð sem er þekkt fyrir það
eitt að leggja gott til málanna.
Dýr yrði Hafliði allur, var sagt
forðum. Þessi fólska gerði það að
verkum að íslenska ríkisstjórnin
fékk alla bankana þrjá í fangið
með ofvöxnum fjárfestingum
þeirra. Risavaxið verkefni. Það
benti allt til þess að Kaupþing
myndi standa af sér bankakrepp-
una. Það sögðu Svíar, það sagði
Seðlabankinn hér.
Við framsóknarmenn teljum að
Bretana eigi að kæra strax, fyrir
ólögmæta og einstaka aðför að lít-
illi vinaþjóð og að úthrópa enn-
fremur Ísland gjaldþrota, slík yf-
irlýsing hafði lamandi áhrif á
framsækin íslensk fyrirtæki, út á
þessa yfirlýsingu Browns er verið
að stöðva viðskipti Íslendinga um
víða veröld.
Við Íslendingar töldum okkur
starfa samkvæmt löggjöf á for-
sendum samninga og siðareglna á
hinu Evrópska efnahagssvæði.
Kæra þarf breska heimsveldið til
hæstu skaðabóta. Að þessari nið-
urstöðu hafa breskar lögmanns-
stofur komist sem og íslenskar.
Þessu ber að fylgja eftir strax.
Ég hef sannfrétt að til Íslands
séu þegar komnir breskir lögmenn
vegna Kaupþingsmálsins. Það
væri fróðlegt fyrir þingnefndir Al-
þingis, á sviði laga og réttar og
viðskipta, að fara yfir stöðu þessa
máls með bresku lögmönnunum.
Ég tel enn fremur að brýnt sé
að þetta alvarlega mál verði tekið
upp á alþjóðavettvangi. á vett-
vangi NATO og Sameinuðu þjóð-
anna og jafnvel fyrir Alþjóðadóm-
stólnum. Framferði ríkisstjórnar
Bretlands er mannréttindabrot af
verstu gráðu, að ráðast svo harka-
lega gegn hagsmunum annarrar
þjóðar og það með lögum gegn
hryðjuverkum.
Breska þjóðin fordæmir örugg-
lega sína ráðamenn. Breska þjóðin
veit að hér á hún vini í varpa sem
í heimsstyrjöldinni opnuðu land
sitt. Landhelgisstríðin voru að
vísu hörð en þar lauk stríði með
því að þjóðarleiðtogar beggja
hjuggu á þann Gordíonshnút.
Við urðum að vísu þá að grípa
til örþrifaráða. Geir Hallgrímsson
og Ólafur Jóhannesson, þeir prúðu
heiðursmenn, beittu þeirri nauð-
vörn að slíta stjórnmálasambandi
við Bretland. Ég spyr þarf þess
nú?
Við Íslendingar vinnum ekki
heiminn á okkar band nema með
bæði mýkt og hörku, mannorðið er
farið um sinn. Við verðum að verj-
ast, sækja okkar rétt og sýna
bresku ríkisstjórninni að dreng-
lynd og heiðarleg þjóð ver sitt
mannorð með kjafti og klóm.
Kærum breska heimsveldið
Guðni Ágústsson
vill mótaðgerðir
gegn Bretum vegna
aðgerða þeirra
gegn íslenskum
bönkum
» Vont er þeirra rang-
læti en verra er
þeirra réttlæti. Hinn
siðmenntaði heimur
hlýtur að fordæma slík
vinnubrögð.
Guðni Ágústsson
Höfundur er formaður Framsókn-
arflokksins.
MIKILSVERT er
að menn læri af þeim
hamförum sem gengið
hafa yfir heiminn síð-
ustu vikur. Mikilsvert
er að menn átti sig á
því hvar orsaka er að
leita og hvernig unnt
er að koma í veg fyrir
að slíkt endurtaki sig.
Mikilsvert er að menn
haldi ró sinni og geri ekki illt verra
með vafasömum aðgerðum, dómg-
irni og heimskulegu tali. Mikilsvert
er einnig að menn átti sig á því að
öll él birtir upp um síðir.
Plágan mikla
Enda þótt áföllin nú séu mikil og
versnandi efnahagur komi við alla,
hefur þjóðin orðið að þola þyngri
áföll. Í upphafi 15. aldar geisaði á
Íslandi lungnapest, plágan mikla
eða svartidauði, sem talin er skæð-
asta drepsótt, sem yfir landið hefur
gengið, þegar nær helmingur lands-
manna féll. Sama lungnapest barst
til landsins aftur sumarið 1494,
plágan síðari, og þá féll enn um
þriðjungur fólks í landinu.
Árin 1706 til 1709 gekk bólusótt
yfir landið, stórabóla, og dó um
þriðjungur landsmanna – eða um 16
þúsund manns – og voru Íslend-
ingar þá aðeins um 34 þúsund og
hafa aldrei orðið færri frá land-
námstíð.
Í byrjun júní 1784 hófust Skaft-
áreldar með eldgosi úr Lakagígum.
Í kjölfarið lagðist móða yfir landið
og náði mistrið til fjarlægra landa
og sá víða ekki til sólar. Gras-
brestur varð og féllu bæði menn og
skepnur. Mannfjöldi á landinu var
um 49 þúsund fyrir gosið en í árslok
1786 voru landsmenn
liðlega 38 þúsund,
hafði fækkað um fjórð-
ung. Hafa þessar ham-
farir verið nefndar
móðuharðindin.
Menntun og tækni
Auk drepsótta og
náttúruhamfara mætti
nefna hafísár og harð-
indavetur og löng
kuldaskeið sem gerðu
landið nær óbyggilegt.
Var átjánda öldin
versta tímabil í sögu þjóðarinnar,
enda talað um að flytja Íslendinga
til Jótlandsheiða. Einnig mætti
nefna kreppuár um og eftir fyrri
heimsstyrjöld, sjálfa heimskreppuna
1929, vöruskort og skömmtun í kjöl-
far síðari heimsstyrjaldarinnar,
verðfall á fiski og hrun síldarstofns-
ins 1968 og óðaverðbólgu um 1980.
Öll þessi él birti upp um síðir.
Með stóraukinni menntun á lið-
inni öld, dugnaði og atorku og nýrri
tækni í fiskveiðum, landbúnaði og
nýtingu orku, auk batnandi árferðis
svo og hlýnunar jarðar breyttist Ís-
land á 100 árum frá því að vera fá-
tæktasta land í Evrópu í að vera
eitt mesta velferðarríki heims.
Þetta verður ekki frá okkur tekið
og á þessu verður endurreisn lands
og þjóðar nú byggð.
Óbeisluð umræða
Hins vegar bregður svo við – sem
oft endranær, að þegar vá ber að
höndum eða ágreiningur er um
menn og málefni, grípa blaðamenn,
þáttastjórnendur og málsmetandi
stjórnmálamenn og einstaka emb-
ættismaður til orðfæris sem ekki er
bjóðandi öðrum en þeim sem þyrst-
ir illt að heyra. Sleggjudómar, stór-
yrði, háðsglósur og yfirlæti samfara
skammsýni og þekkingarleysi gera
illt verra. Verst er þó þegar ný stétt
frelsunarblaðamanna fellir sekt-
ardóma yfir mönnum í beinni út-
sendingu. Umræða af þessu tagi er
hluti af vanda okkar nú, þar sem
hver talar upp í annan og enginn
hlustar á hinn og eru þáttastjórn-
endur og spyrjendur ekki barnanna
bestir og naumast vanda sínum
vaxnir.
Íslensk umræðuhefð
Þegar opinber umræða á Íslandi
er borin saman við umræðuhefð
annars staðar á Norðurlöndum er
ólíku saman að jafna. Daglega
hlusta ég á fréttir og umræður í út-
varpi og sjónvarpi í Danmörku og
Noregi og les dönsk og norsk blöð.
Þar er hrein undantekning að sjá
og heyra slíka sleggjudóma, stór-
yrði, háðsglósur, yfirlæti og dómg-
irni – að ekki sé talað um þátta-
stjórnendur sem lítilsvirða
viðmælendur sína með háði og
spotti og grípa fram í fyrir þeim til
þess að koma á framfæri eigin
skoðunum og hótfyndni. Þessi sér-
staka íslenska umræðuhefð verður
að hverfa til þess að unnt sé að
ræða af yfirvegun vandamál sem að
steðja til hagsbóta fyrir land og lýð.
Þyrstir eyra illt að heyra
Tryggvi Gíslason
skrifar um umræðu-
hefð á Íslandi
»Umræða á Íslandi er
ólík umræðuhefð á
Norðurlöndum. Þessi ís-
lenska umræðuhefð
verður að hverfa til þess
unnt sé að ræða vanda-
mál þau sem að steðja.
Höfundur er fyrrverandi skólameist-
ari Menntaskólans á Akureyri
Tryggvi Gíslason

 
  

    

 

 

  




 
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050