Morgunblaðið - 17.10.2008, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Hafinn erundirbún-ingur að
stofnun sérstaks
rannsóknaremb-
ættis, sem muni
starfa tímabundið að rannsókn
og eftir atvikum saksókn
vegna þeirra réttarbrota, sem
kunna að koma í ljós í sam-
bandi við rekstur og hrun ís-
lensku bankanna þriggja,
Glitnis, Kaupþings og Lands-
bankans.
Björn Bjarnason dóms-
málaráðherra greindi frá
þessu á Alþingi í fyrradag og
sagði að nauðsynlegt væri við
núverandi aðstæður að gera
allt sem skynsamlegt væri til
að efla traust á þeim innviðum
sem væru meginstoðir réttar-
ríkisins. „Þá er mikilvægt að
hrapa ekki að neinu eða gefa
sér í anda nornaveiða, að lög
hafi verið brotin,“ sagði Björn.
Jafnframt kom fram í ræðu
Björns að ríkissaksóknari
myndi hafa forustu um gerð
skýrslu um stöðu og starfsemi
bankanna þriggja, útibúa og
fyrirtækja í þeirra eigu og til-
færslu eigna, einkum á síðustu
mánuðum starfseminnar.
Markmiðið er að kanna hvort
eitthvað gefi tilefni til lög-
reglurannsóknar.
Það er til fyrirmyndar að
hér sé brugðist við með hraði
og einnig góðs viti að Björn
talar um að þannig verði geng-
ið frá hnútunum að fulltrúar
allra flokka geti fylgst með
framvindunni. Á
þessum tímum
þarf starf á borð
við þetta að vera
þverpólitískt.
Almenningur á
heimtingu á að farið verði ofan
í saumana á hruni bankanna.
Almenningur situr uppi með
skellinn. Margar spurningar
brenna um þessar mundir á
öllum Íslendingum og það er
ekki boðlegt að láta þeim
ósvarað. Hrun bankanna hefur
þegar haft gríðarleg áhrif á
þjóðfélagið allt og sér ekki fyr-
ir endann á þeim hamförum.
Eins og Björn segir er þetta
ekki spurning um nornaveið-
ar. Vitaskuld hljóta stjórn-
endur og eigendur bankanna
að vilja að í því andrúmslofti,
sem nú ríkir, verði loftað út.
Það ætti beinlínis að vera
krafa þeirra, því að út frá
þeirra sjónarmiði er miklu
betra að vera hreinsaðir af
hugsanlegum söguburði,
dylgjum og röngum ásökunum
um lögbrot með faglega unn-
inni, opinberri rannsókn en að
slíkt hangi yfir þeim um langa
hríð.
Það er því gott að Björn
Bjarnason skuli hafa tekið af
skarið annars vegar um að
gerð verði skýrsla um alla
málavöxtu og hins vegar að
stofna sérstakt embætti til að
upplýsa þau mál, sem komið
gætu upp. Það þarf að fara yfir
þessi mál og niðurstöðurnar
eiga að vera opinberar.
Almenningur á
heimtingu á að vita
hvað gerðist}
Í saumana á bankahruni
Lengi hefurverið talað
um að í íslenzkum
fyrirtækjum, ekki
sízt í bönkunum,
sé ósýnilegt gler-
þak, sem konur
komist ekki upp fyrir á leið
sinni til frama.
Þrátt fyrir jafngóða mennt-
un og jafnmikla reynslu hafa
kvenstjórnendur ekki náð
jafnlangt og karlarnir. Konur
hafa ekki orðið bankastjórar
og verið í hrópandi minnihluta
í stjórnum bankanna. Þær
hafa hins vegar verið fjöl-
mennar á bak við gjaldkera-
borðin.
Það er svolítið kaldhæðnis-
legt að bankarnir skyldu þurfa
að brotna til að glerþakið
brotnaði. En nú hefur það
engu að síður gerzt.
Í nýju ríkisbönkunum
tveimur, Nýja Glitni og Nýja
Landsbankanum, hafa konur
valizt í störf bankastjóra. Elín
Sigfúsdóttir og Birna Einars-
dóttir eru í hópi hæfustu og
reynsluríkustu bankamanna
landsins.
Ráðning þeirra
hefur vakið athygli
út fyrir landstein-
ana. Brezka blaðið
Financial Times
birti fyrr í vikunni
leiðara, þar sem
hún var túlkuð sem ákvörðun
um að breyta um stefnu í
bönkunum. Hún væri skjót og
sýnileg ákvörðun um að hafna
„karlhormónadrifinni áhættu-
sækni“, eins og það var orðað.
Financial Times telur líka
að ákvörðunin um ráðningu
Birnu og Elínar sé „áminning
um að lítið land með tungumál
sem fáir utan þess kunna verð-
ur að nýta til fulls þann mann-
auð sem býr í 320.000 íbúum
þess“.
Þetta tvennt er kjarni máls-
ins. Ótal rannsóknir sýna að
fyrirtæki, þar sem ólíkir eig-
inleikar karla og kvenna fá að
njóta sín til jafns við stjórnun,
skila betri árangri en fyrir-
tæki þar sem annað kynið
stjórnar. Og lítil þjóð hefur
ekki efni á öðru en að nýta all-
an þann mannauð, sem stend-
ur henni til boða.
Það er kaldhæðni
að bankarnir þyrftu
að brotna til að
glerþakið brotnaði}
Brotið glerþak í bönkum
M
an einhver eftir Náttúrutón-
leikunum sem voru haldnir í
Laugardalnum í sumar? Man
einhver eftir Hætta-hópnum,
Íslandslistanum, Saving Ice-
land eða Náttúruvaktinni? Man einhver eftir
plakötunum, slagorðunum, fólkinu sem hlekkj-
aði sig við vinnuvélar, froðunni í munnvikum
þeirra sem bornir voru í járnum í lögreglubíla,
baráttunni eða heiftinni? Ég man þetta óljóst
þó stutt sé síðan. Minningin er óraunveruleg
og draumkennd eins og minningin af brúð-
kaupi Jóns Ásgeirs og gæjunum sem fóru á
þyrlu til að kaupa sér pylsu. Getur verið að
þetta hafi allt verið eirðarleysi velmegunar-
kynslóðar sem vildi hafa eitthvað fyrir stafni?
Velmegunarkynslóðar í landi sem bjó til pen-
inga með flóknum en snyrtilegum aðferðum
með leynilegum tölvuforritum?
Voru mótmæli gegn virkjunum hégómlegt útspil tón-
listardúllurassa til að dýpka ímynd sína og finna jarðteng-
ingu í firrtum heimi? Heimi sem krafðist þess að fólk væri
annaðhvort með eða á móti. Heimi án brauðstrits þar sem
tímanum var eytt í að hneykslast á lífsstíl hins hópsins.
Þar sem náttúruverndarsinnar hlógu að bankastarfs-
mönnum sem sjálfir lágu í gólfinu af hlátri yfir hvað allir
væru glataðir nema þeir sjálfir. Var andstaða við virkjanir
afþreying? Var hún eitthvað sem samfélagið, í sinni día-
lógísku heimtufrekju, krafðist af ákveðnum hópi fólks?
Ég spyr vegna þess að á einum mánuði hefur hug-
myndastríð síðustu ára horfið inn í móðu fortíðar. Nátt-
úruverndarsinnar sem hrópuðu hátt og snjallt
„aldrei aftur“ segja ekki bofs meðan ráða-
menn ræsa vinnuvélar sem halda munu á
Bakka og Helguvík til að taka grunna fyrir
nýjum álverum. Er kannski ekkert gaman að
vera náttúruverndarsinni í dag? Er það
kannski jafn hallærislegt og að aka um á
Range Rover? Er kannski meira kósi að flytja
til Berlínar og hafa það huggulegt með
rekordspieler og kerti inni í Kreuzberg og má
ekki sökkva þessu ömurlega landi hvort eð er?
Bretunum sem áður grétu yfir örlögum Kára-
hnjúka er allavega sama um eyjuna í heild
sinni núna.
Náttúruverndarsinnar Íslands. Ég ögra
ykkur, því það þarf að ögra ykkur. Á nokkrum
mánuðum gæti allt það sem þið hafið barist
gegn orðið að veruleika. Áróður margra ára
getur orðið að engu af því að þið virðist ætla að sofa á
verðinum nákvæmlega þegar ykkar er mest þörf. Það er
ekki nóg að vera náttúruverndarsinni þegar það er stemn-
ing fyrir því.
Ég skal vera hreinskilinn. Ég hef aldrei hrifist af hags-
munasamtökum og svart-hvítri sýn þeirra á heiminn. Ég
er skynsemdarmaður. Ég veit vel að þessi þjóð þarf að
framleiða eitthvað til að lifa og það er ekki nóg að hafa það
að starfi að fylgjast með fréttum af fræga fólkinu á netinu.
Ég veit samt líka að hagsmunir af verndun hálendis Ís-
lands eru risahagsmunir. Stærri en allir milljarðar heims-
ins hvort sem þeir eru mældir í viðskiptavild eða skuldum.
bergur.ebbi.benediktsson@gmail.com
Bergur Ebbi
Benediktsson
Pistill
Er náttúruvernd velmegunarpólitík?
Listaverkasöfnin
áfram í bönkunum?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
E
in afleiðing banka-
kreppunnar var sú, að
verðmæt listaverka-
söfn bankanna komust
á ný í eigu íslensku
þjóðarinnar. Þessi söfn fylgdu með í
kaupunum þegar bankarnir voru
einkavæddir á sínum tíma. Töldu
margir að það hefðu verið mikil mis-
tök að undanskilja ekki söfnin þegar
einkaaðilar eignuðust bankana.
Bankarnir hafa hugsað vel um söfn
sín á síðustu árum og í sumum til-
vikum aukið þau og bætt með kaup-
um á nýjum verkum.
Nú hefur sú spurning vaknað,
hvort ekki verði að tryggja með ein-
hverjum hætti, að söfnin verði áfram í
eigu þjóðarinnar. Mjög aðkallandi sé
að taka um þetta ákvörðun, meðal
annars í ljósi þess að Kaupþing er
komið í sölumeðferð. Stærstu lífeyris-
sjóðirnir hafa, eins og kunnugt er,
gert ríkinu tilboð í 51% hlutafjár í
bankanum.
Fram hefur komið í fréttum hér í
blaðinu, að þúsundir verka séu í söfn-
um bankanna. Söfnin eru misjöfn að
gæðum en innan þeirra allra er að
finna nokkrar helstu perlur íslenskr-
ar listasögu.
Guðmundur Árnason, ráðuneytis-
stjóri í menntamálaráðuneytinu, seg-
ir að þetta mál sé til skoðunar í ráðu-
neytinu. Sendar hafi verið fyrirspurn-
ir til bankanna um söfnin og hvernig
varðveislu þeirra er háttað. Engar
ákvarðanir hafi verið teknar um
hvernig þessum málum verði best
komið í framtíðinni. „Þessi söfn eru
hluti af menningararfi okkar Íslend-
inga og við viljum tryggja að þau séu
varðveitt með tryggilegum hætti,“
segir Guðmundur.
Vill að Listasafn Íslands
hafi forræði yfir söfnunum
Halldór B. Runólfsson, forstöðu-
maður Listasafns Íslands, segist
þeirrar skoðunar að umrædd söfn
verði framvegis undir forræði Lista-
safnsins, enda geymi þau mörg mjög
verðmæt listaverk. Til greina komi að
hans mati, að söfnin verði áfram í um-
sjón bankanna. „Við erum ekki farin
að skoða þessi mál af alvöru en mun-
um gera það alveg á næstunni,“ segir
Halldór. Aðalsteinn Ingólfsson list-
fræðingur hefur verið listrænn ráð-
gjafi Landsbankans undanfarin ár.
Hann segir að skoða verði þessi mál
vel og er ekki viss um að Listasafni
Íslands væri greiði gerður með því að
afhenda safninu verkin, einfaldlega
vegna þess að safnið hafi ekki aðstöðu
til að geyma þau svo vel sé.
„Hvað Landsbankann varðar, sem
ég þekki best til, þá eru helstu og
verðmætustu verk bankans naglföst
og verða þarna áfram,“ segir Aðal-
steinn. „Það er spurning hvort ekki
sé best að leyfa safninu að þróast
áfram í þessu umhverfi,“ segir Aðal-
steinn.
Tóku hlutverk sitt alvarlega
Hann segir að Landsbankinn hafi
tekið vörslu safnsins mjög alvarlega.
„Það var alltaf að heyra á Björgólfi
Guðmundssyni og öllum sem komu
nálægt safninu, að þeir fundu fyrir
því að þetta væri ábyrgðarhlutur og
þeir væru með í vörslu sinni verk sem
tilheyrðu þjóðinni.“ Hann segir að
mikil áhersla hafi verið lögð á það að
verkin ættu að vera sýnileg, til láns
og aðgengileg fræðimönnum. Einnig
hefði verið unnið að því að setja safnið
á netið svo það yrði fullkomlega að-
gengilegt fyrir alla landsmenn.
„Landsbankanum er fyllilega
treystandi til að gera vel við þessa
eign,“ segir Aðalsteinn. Hann tekur
þó fram, að vel komi til greina að ís-
lenska ríkið setji reglur um meðferð
listaverkasafna bankanna, sem meðal
annars tryggi að verk verði ekki seld
úr þeim.
Morgunblaðið/Sverrir
Naglfast Nokkur helstu listaverka Landsbankans eru naglföst, þar á meðal
þessar teikningar Kjarvals á bankastjóragangi í aðalbankanum.
LISTAVERKASÖFN bankanna eru
mikil að vöxtum. Lætur nærri að
þau geymi um 4000 verk.
Listaverkasafn Landsbankans er
stærst. Í því eru um 1700 verk. Í
safninu eru mörg mjög merkileg
verk eftir gömlu meistarana. Til
dæmis eru í safninu um 60 verk
eftir Jóhannes Sveinsson Kjarval.
Fyrrverandi eigendur bankans
bættu um 400 verkum við safnið.
Í safni Kaupþings eru um 1200
verk. Flest eru verk sem keypt
voru í tíð gamla Búnaðarbankans.
Þar er að finna margar perlur
gömlu meistaranna. Einnig á safn-
ið dýrmætar myndir eftir helstu
málara seinni hluta síðustu aldar,
svo sem Karl Kvaran, Svavar
Guðnason og Þorvald Skúlason. Á
síðustu árum hefur bankinn keypt
mörg verk eftir þekkta nútímamál-
ara, svo sem Ólaf Elíasson og
Hrein Friðfinnsson. Litlar upplýs-
ingar er að fá um safn Glitnis, en í
því eru 1087 verk. Að stofni til eru
það verk úr gamla Útvegsbank-
anum.
MIKILL
FJÖLDI
››