Morgunblaðið - 21.11.2008, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2008
Borgartún • 105 Reykjavík • www.fjarfesting.is • fjarfesting@fjarfesting.is
Ti l Leigu
Við Héðinsgötu í Reykjavík er 3.140 m2 skemma með
góðri lofthæð t.d fyrir lager eða geymslu til leigu.
Leigist í lengri eða skemmri tíma.
Mjög hagstæð leiga.
Upplýsingar í síma
693-7304 og
896-8750.
ÞAÐ ER auðskiljanlegt
flestu ósködduðu fólki að
Guðni Ágústsson sagði ekki
af sér þingmennsku vegna
þess að hann væri að „axla
ábyrgð“ á ástandinu einsog
margir eru að klifa á um
þessar mundir. Skil ekki
hvernig fólki dettur sú
firra í hug að íslenskir
stjórnmálamenn fari að taka upp á því að axla
ábyrgð! Guðni sagði ekki af sér vegna ófara
þjóðarinnar heldur vegna eigin ófara í Fram-
sóknarflokknum. Honum var misboðið á mið-
stjórnarfundi flokksins þar sem fornalda-
hugmyndir hans fengu ekki brautargengi og
hann gerði sér að auki ljóst að hann myndi
verða sleginn af í næsta for(n)mannsslag.
Hann gekk ekki lengur í takt við aðra fram-
sóknarstrumpa og fann að hann var að drag-
ast aftur úr, jafnvel hinum hæggengustu og
afturhaldssömustu í flokknum. Hann vildi
ekki breyta sínu þúfugöngulagi til samræmis
við Evrópustaðla og var því svolítið á eftir,
auk þess sem hann gekk aftur á bak. Hann
vildi ganga út í öfgar og ganga á fjöll til hinna
tröllanna og saltstólpanna en flokkurinn vildi
ganga af honum dauðum og koma af fjöllum.
Nú eru bæði flokkurinn og Guðni gengnir sér
til húðar.
Guðni er mikill göngugarpur. Hann gekk út
úr miðju viðtali hjá mér í sumar og gekk al-
veg af göflunum þegar ég minnti hann á að
hann hefði í áratug staðið fyrir afturhalds-
samasta, óhagkvæmasta og neytendafjand-
samlegasta landbúnaðarkerfi í heimi, og núna
gengur hann út af þingi og frá Framsókn-
arflokknum þegar hann sér að einangr-
unarhyggja hans og 19du aldar hugmyndir
um afdalamennsku og beljurómantík ná ekki
eyrum flokksmanna. Honum var komið í opna
Skjöldu. Og nú er Guðni genginn.
Ef fólki finnst virkilega „stórmannlegt“ og
„ábyrgðarfullt“ að stökkva út um gluggann á
brennandi þjóðarhlöðunni beint ofan í heitan
ofureftirlaunapottinn einmitt þegar hlaðan
logar stafna á milli og landsmenn brenna í
skinninu eftir lausnum þá er eitthvað meira
að en ég hélt.
Reyndar hefði Guðni aldrei getað bætt
ástandið, ekki frekar en aðrir sem bera
ábyrgð á því, enda segir hann í kveðjubréfi
sínu að hann telji sig gera mest gagn með því
að hætta að tjá sig.
Guðni vill að sjálfsögðu ekki ganga í nein
alþjóðleg bandalög og einhver alþjóðleg sam-
bönd einsog hið stórhættulega og óþjóðlega
Evrópusamband. Hann vill séríslenskt þjóð-
legt hagkerfi, séríslenskar reglugerðir, sér-
íslenska krónu, séríslenskt afturhald, sér-
íslenska bændamafíu, séríslenskt
landbúnaðarkerfi, séríslenskt verðlag, sér-
íslenskt gjafakvótakerfi, séríslensk mannrétt-
indabrot, séríslenska okurvexti, séríslenskar
embættisveitingar, séríslenskt eftirlitsleysi,
séríslenskt samkeppnisleysi, séríslenskt
ábyrgðarleysi, séríslenskt eftirlauna-
frumvarp, séríslenska spillingu, séríslenska
kreppu og séríslenska þjóðlega heimsku.
Guðni vill alls ekki að þjóðin fari að taka við
einhverjum útlenskum tilskipunum vegna
þess að íslenskir stjórnmálasnillingar hafa
sýnt það og sannað að þeim er sko treystandi
fyrir efnahagsmálum landsins sem og öðrum
málum. Veljum íslenskt. Íslensk kreppa, já
takk. Íslenskt þjóffélag, já takk. Íslenskur
heimalningsháttur, já takk.
Fyrirmynd Guðna er hinn sjálfstæði og
þjóðlegi Bjartur í Sumarhúsum, eða öllu held-
ur Bjartur í Brunarústum, sem vildi frekar al-
íslenskar lýs á sínum skrokki en erlenda
sápu.
Ég tek undir með bandaríska hagfræðipró-
fessornum Robert Aliber: „Annaðhvort hafa
Íslendingar látið stjórnast af græðgi eða
heimsku undanfarin ár – eða hvortveggja.“
Tvímælalaust hvortveggja. Snemma árs
sagði Aliber að allt myndi fara hér fjandans
til ef ekki yrði gripið til skjótra og róttækra
aðgerða en enginn aðhafðist. Á sama tíma
sagði Ingibjörg Sólbrún að hér væri engin
kreppa og allt væri í glimrandi velstandi, og
aðrir íslenskir heyrnarlausir og staurblindir
stjórnmálaafglapar tóku í sama streng.
Nú er svo komið að velferðarkerfið er í
tætlum og helferðarkerfið tekið við. Þegar
ystu lögunum er flett ofan af áferðarfallegu
þjóðfélaginu kemur í ljós að það er svo gegn-
umrotið og maðkétið og gjörspillt og dragúld-
ið að Chicago á dögum Al Capone’s virkar
sem himnaríki í samanburði. Þetta er ekki
þjóðfélag heldur þjóffélag. En fólki finnst
þetta þjóffélag gott, svo framarlega sem það
er séríslenskt og án tilskipanna og afskipta
erlendis frá. Við kunnum þetta jú allt saman,
einsog sést. Við megum ekki glata „sjálf-
stæði“ okkar. Við eigum öll að vera í sér-
íslensku skuldafangelsi. Við eigum að vera al-
veg gríðarlega sjálfstæðir hnarreistir
sauðþráir sjálfumglaðir þjóðernissinnissjúkir
smákóngar einsog Bjartur í Brunarústum. Þó
að þjóðin sé bernsk má hún ekki heyra
minnst á einhverja útlenska barnapíu. Okkur
líður vel að vita af fiskimiðunum og öðru í sér-
íslenskum glæpamannagreipum. Engir skulu
sko fá að stjórna okkur nema alíslenskir aul-
ar. Það er fyrir öllu.
17. júní er þjóðhátíðardagur Dana. Þann
dag losnuðu þeir við Íslendinga.
Á 50 ára lýðveldisafmæli okkar orti ég:
Loksins erum við laus úr dýflissuhlekkjum,
lengur ekkert helsi,
snara um engan háls.
Nú birgjum við okkur innan virkisveggja
til varnar okkar frelsi
og þykjumst vera frjáls.
Bjartur í Brunarústum og íslenskt þjóffélag
Sverrir Stormsker,
tónlistarmaður og rithöfundur.
SKILGREINING: Strútsheilkenni
(e. ostrich syndrome) er það nefnt
þegar fólk kýs að stinga hausnum í
sandinn frekar en að horfast í augu
við óþægilegar staðreyndir.
Strútsheilkennið einkennir póli-
tíska umræðu á Íslandi í dag. Ráð-
herrar, seðlabankastjóri og aðrir
embættismenn virðast kjósa að halda
sig í felum og upplýsa ekki fjölmiðla
og almenning þegar áleitnar spurningar vakna.
Einn af þeim gjörningum ríkisstjórnarinnar sem
krefst svara er forsenda þess að ríkið kaus að tryggja
allar bankainnistæður Íslendinga og stærstan hluta
fjárfestinga almennings og stofnana í skuldabréfum
fyrirtækja (í gegnum peningamarkaðssjóði) en á sama
tíma neita erlendum ríkisborgurum sem áttu innistæð-
ur í bönkunum um sama rétt. Hvernig réttlæta menn
það að mismuna fólki á grundvelli þjóðernis á þennan
hátt? Geta Íslendingar vænst þess að vera teknir sem
fullgildir meðlimir í samfélagi siðmenntaðra þjóða í
kjölfar slíks gjörnings? Hvað með hugsanlega umsókn
um inngöngu í Evrópubandalagið – höldum við virki-
lega að rauða dreglinum verði rúllað út ef þetta verður
niðurstaðan?
Til að bæta gráu ofan á svart, er alið á þjóðern-
ishyggju af ráðamönnum þjóðarinnar með þeim mál-
flutningi að Bretar og Hollendingar beiti bolabrögðum
og vilji skuldsetja almenning til greiðslu Icesave. Stað-
reynd málsins er sú, að ríkisstjórnin hefur þegar kallað
yfir þjóðina að verða að standa við þessar skuldbind-
ingar á þeirri einföldu forsendu að okkur mun aldrei
líðast að mismuna sparifjáreigendum á grundvelli þjóð-
ernis. Ef slíkt mál yrði rekið fyrir alþjóðlegum dóm-
stólum er næsta víst að Íslendingar myndu tapa því
máli. Ef ríkisstjórnin heldur áfram að stinga hausnum í
sandinn, mun vandinn einungis ágerast og þjóðin ein-
angrast í samfélagi vestrænna þjóða. Við þessar að-
stæður mun þjóðarskútan halda áfram að liðast sundur
á strandstað.
Eina ráðið til að leysa þetta mál og þann rembihnút
sem það veldur í tengslum við væntanlega lánveitingu
IMF og nágrannaþjóða okkar, er að ríkisstjórnin til-
kynni tafarlaust að hún gangi í ábyrgð fyrir umræddar
Icesave-innistæður. Við verðum svo að vona að það
reynist rétt að eignir Landsbankans sáluga dugi fyrir
bróðurparti þessara ábyrgða, ella mun hluti þeirra
lenda á íslenskum skattborgurum. Einnig er mögulegt
að það takist að sýna fram á fyrir dómstólum, að
breska ríkisstjórnin hafi brotið lög og bakað sér skaða-
bótaskyldu með beitingu hryðjuverkalaga. Ef svo fer,
munu íslenskir skattborgarar ekki bera neinn skaða af
því að ríksssjóður tryggi innistæður Icesave.
Ef ríksstjórnin hefur þor til að taka þetta skref, þá
væri það mikilvægur áfangi til að öðlast aftur virðingu
í samfélagi þjóðanna og fá þann stuðning sem þarf til
að vinna okkur út úr hruni efnahagslífsins. Ef ekki, þá
óttast ég að við munum sökkva æ lengra í hyldýpi sam-
dráttar, atvinnuleysis og einangrunar á alþjóðavett-
vangi.
Strútsheilkennið
Arnþór Halldórsson, verkfræðingur og MBA.
MIKIÐ er
fjallað um ábyrgð
einstakra manna í
nýjustu hremm-
ingum fjármál-
anna. Engin
ástæða er til að
draga úr henni.
Samt eru þessir
einstaklingar ekki
mikið annað en leiksoppar þess
kerfis sem verið hefur ráðandi í
okkar heimshluta frá dögum
frönsku stjórnarbyltingarinnar fyrir
tveim öldum. Þeim er því nokkur
vorkunn.
Markaðskerfið, eins og verka-
lýðshreyfingunni í Evrópu tókst að
beisla það mikinn hluta 20. aldar,
hefur ýmsa kosti. Það hefur samt í
sér fólgið óréttlæti sem af ein-
hverjum ástæðum sést aldrei nefnt í
umræðunni. Það er hin átakanlega
fjárhagslega mismunun á hæfi-
leikum mannsins, sem hefur við-
gengist öldum saman í gildismati
samfélagsins. Einn tiltekinn eig-
inleiki er hærra metinn en allir aðr-
ir og hann heitir útsjónarsemi.
Manni var sagt í bernsku að
menn efnuðuðust af því þeir væru
duglegir. Fólk vissi ekki betur, en
þetta var ekki nema hálfur sann-
leikur. Dugnað þarf vissulega til að
komast í álnir, en menn verða ekki
stóreignamenn nema þeir séu dug-
legir á tilteknu sviði. Í því felst mis-
réttið.
Tökum sem dæmi smið sem er
verklaginn, duglegur, iðinn og
ástundunarsamur, heilsugóður og
heppinn. Hann getur með tíð og
tíma orðið vel bjargálna, eignast
þokkalega íbúð og farartæki, komið
börnum á legg og til mennta, og
leyft sér ýmsa afþreyingu. Þetta er
reyndar ágætis líf, en þessi smiður
verður aldrei neinn auðmaður.
Ef sami smiður gerist bygg-
ingaverktaki eða stofnar bygginga-
vöruverslun og hefur alla sömu eig-
inleika og áður, en að auki það sem
kalla mætti útsjónarsemi eða fjár-
málavit, þá getur hann mögulega
átt þess kost að verða miljarðamær-
ingur, jafnvel á skömmum tíma. Og
þótt hann verði fyrir óhappi og fari
á hausinn, hrapar hann aldrei neðar
en á núllið og getur byrjað aftur
með sömu útsjónarsemi. Hin marg-
umtalaða áhætta er ekki meiri en
svo.
Þannig mætti taka hverja starfs-
stétt á fætur annarri: fiskimenn,
lækna, bílstjóra, bændur. Hversu
flinkir sem þeir eru í sínu fagi,
verða þeir aldrei annað en miðl-
ungsmenn í tekjum, nema þeir hafi
til að bera þessa sérstöku útsjón-
arsemi. Ekkert er í sjálfu sér út á
fjármálavit að setja og ekki nema
sjálfsagt að menn njóti færni sinnar
að einhverju marki í því efni, svo-
sem á borð við laghentan smið. Í út-
sjónarsemi er vissulega fólginn mik-
ill drifkraftur.
Spurningin er einungis, hvort
mönnum finnst réttlátt eða eðlilegt
að þessi tiltekni hæfileiki sé metinn
þúsundfalt hærra en allir aðrir
kostir, eins og reyndin hefur verið í
okkar heimshluta í tvær aldir – og
varð æ meira áberandi hér á landi á
seinustu árum. Ef mönnum finnst
þetta gildismat eðlilegt, þá ættu
þeir að hætta að fárast út í Baugs-
og Björgólfsfeðga og allar hinar
grúppurnar, ellegar Davíð. Fram-
ferði þeirra er ekkert annað en
markaðskerfið í sinni nöktustu
mynd.
Ef mönnum á hinn bóginn finnst
þessi mismunun hæfileikanna ekki
réttlát og eðlileg, þá ættu greindir
hagfræðingar, félagsfræðingar,
rekstrarfræðingar og verkalýðs-
leiðtogar, jafnvel siðfræðingar og
heimspekingar, – um allan heim –
að setjast niður eftir langt hlé og
hugleiða hvort ekki sé einhver leið
til að breyta þessu skrítna gild-
ismati.
Alræði markaðskerfisins er nefni-
lega ekkert náttúrulögmál eða guð-
leg ráðstöfun, einsog margir virðast
halda. Sem áður sagði varð það ekki
til fyrr en eftir frönsku stjórn-
arbyltinguna fyrir tvö hundruð ár-
um. Kerfið sem var á undan því,
lénskerfið, var reyndar enn órétt-
látara, en við ættum samt ekki að
ganga fram í þeirri dul, að markaðs-
kerfið sé hin endanlega lausn. Það
ætti a.m.k. að vera orðið öllum ljóst
á Íslandi að það er fásinna og raun-
ar glæpsamlegt að láta markaðinn
ráða sér sjálfan óheftan. Það virðist
hinsvegar ætlun þeirra sem enn
sitja að völdum. Því urðu þessi er-
indi til í potti einum á dögunum:
Alræði markaðskerfisins
Sú er gáfan æðri öllum
að ávaxta sitt hlutafé
snúa á kauða í kaupahöllum
krækja fyrir sæmdarvé.
Vísinda- og verkaköllum
verður látið smátt í té.
Við endurmatið öllu skiptir
að engu verði breytt í raun
engir samráðs eiðar riftir
auðmenn fái sanngjörn laun
gróðafrelsi fáir sviftir
fátækir þótt blási í kaun.
Vankantar markaðskerfisins
Árni Björnsson,
þjóðháttarfræðingur.
Til að bæta gráu ofan á svart, er alið
á þjóðernishyggju af ráðamönnum
þjóðarinnar með þeim málflutningi
að Bretar og Hollendingar beiti
bolabrögðum og vilji skuldsetja almenning til
greiðslu Icesave. Staðreynd málsins er sú, að
ríkisstjórnin hefur þegar kallað yfir þjóðina að
verða að standa við þessar skuldbindimgar...’