Morgunblaðið - 21.11.2008, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2008
Eftir Gunnhildi Örnu Gunnarsdóttur
gag@mbl.is
„NÚ ER tími til að breyta um stefnu og fara
réttu leiðina,“ sagði Vilhjálmur Egilsson,
framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífisins,
þegar ljóst var að Aðþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn hefði samþykkt að lána íslenska ríkis-
sjóðnum 2,1 milljarð Bandaríkjadala.
Vilhjálmur segir að næsta skref sé að
semja við lánardrottna bankanna, sem helst
verði að eignast hlut í íslensku bönkunum, og
gera íslenskum fyrirtækjum á erlendri
grundu kleift að standa í skilum.
„Við verðum að ná á ný stöðu gagnvart
þessum lánardrottnum okkar svo við getum
átt viðskipti við þá áfram.“ Þetta sé algjört
forgangsmál. Náist það ekki verði ástandið
ægilegt. „Það er þvílíkt ástand sem ég ætla
ekki einu sinni að lýsa.“
Vilhjálmur segir mikilvægt að koma eðli-
legum gjaldeyrisviðskiptum á og að tryggt
verði að fyrirtæki hafi ráðstöfunarrétt yfir
gjaldeyrisreikningum sínum í bönkunum svo
þau komi með peninga inn í landið. „Allar
takmarkanir eru til hins verra.“
Gylfi Magnússon, dósent við Háskóla Ís-
lands, tekur undir að gjaldeyrishöft séu óeðli-
legt ástand en þannig sé ástandið núna. Því
þurfi að fullvissa menn um að komi þeir með
gjaldeyri inn í landið geti þeir einnig flutt
hann út aftur. „Þótt gjaldeyrishöftum sé ætl-
að að koma í veg fyrir útflæði gjaldeyris
koma þau alltaf með einhverjum hætti í veg
fyrir innflæði líka vegna þess að menn halda
gjaldeyrinum utan landsins geti þeir ekki náð
honum út aftur.“
Gylfi segir að ekki verði kominn á eðlilegur
gjaldeyrismarkaður fyrr en sama gengi verði
á krónunni innanlands og utan. „Fyrr er ekki
hægt að búast við því að þeir sem starfa í út-
flutningi komi með þann gjaldeyri sem þeir
afla til landsins.“
Hann segir að burtséð frá láni Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins væri hægt að láta krónuna
á flot og leyfa markaðnum að finna jafn-
vægið. „Jafnvel þó að gengið sykki er það
nokkuð sem gengur yfir og á endanum fer
krónan í eðlilegt jafnvægisgengi sem ætti
ekki að þurfa að vera lágt.“
Vilhjálmur segir að um leið og útflytjendur
geti treyst bankaþjónustu komi þeir með
gjaldeyri inn í landið. „Þetta er bara spurn-
ing um hagkvæmni og öryggi. Þessi ferill
sem hefur verið boðið upp á hefur alls ekki
verið öruggur. Og markaðurinn með gjald-
eyri utan bankanna hefur í mörgum tilvikum
bæði verið öruggari og hagkvæmari.“ Meðan
svo sé lifi hann.
Lífskjörin aftur um
fjögur til sex ár
Þrátt fyrir orð forsætisráðherra um að fá
dæmi séu um alvarlegri fjármálakreppu segir
Gylfi stöðu landsmanna almennt ekki slæma.
Þjóðarbúið fari nú aftur um fjögur til sex ár
sé miðað við spár um nær 10 prósenta sam-
drátt í landsframleiðslu og 20 prósenta sam-
drátt í neyslu.
„Lífskjör ættu ekki að þurfa að fara neitt
óskaplega niður og verða ekki úr takti við
þau lönd sem við viljum bera okkur saman
við. Við verðum ekki á toppnum heldur um
miðjan hóp en það er nú alls ekki slæmt þeg-
ar við berum okkur saman við ríkustu þjóðir í
heimi.“
Gylfi segir þó að næsta ár verði erfitt og
fjöldi frétta um gjaldþrot og atvinnuleysi,
samdrátt og niðurskurð muni berast.
Skellurinn ekki sjálfgefinn
Vilhjálmur er heldur ekki neikvæður á
framhaldið og segir ekki sjálfgefið að sam-
dráttur atvinnulífsins verði gríðarlegur 2009
og 2010 en nái sér aftur á strik 2011, eins og
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn spáir. Þó geti
brugðið til beggja vona.
„Ég held ekki að staðan á næsta ári sé gef-
in staðreynd. Það fer eftir ákvörðununum
sem við tökum núna. Ef við getum tekið rétt-
ar ákvarðanir verður ástandið mun betra en
menn hafa spáð, en ef ákvarðanirnar verða
rangar eru þessar spár bjartsýnar.“ Megin-
atriðið sé að gengi krónunnar fari að hækka.
Bjarga þarf fyrirtækjunum
Gylfi segir að þótt koma þurfi gjaldeyris-
viðskiptunum í lag sem allra fyrst sé einnig
brýnt að vinna að verkefnum sem ekki sé
hægt að vinna eins hratt að.
„Þá á ég við fjárhagslega endurskipulagn-
ingu á fyrirtækjageiranum. Það eru fjöl-
mörg fyirtæki mjög illa stödd fjárhagslega
og það þarf að greiða úr þeirri flækju. Það
reynir mjög mikið á viðskiptabankana í
þeirri vinnu.“ Sum fyrirtækjanna þurfi að-
eins lánafyrirgreiðslu en önnur séu mun
verr stödd og þurfi að gangast undir nauð-
ungarsamninga, fara í gjaldþrot, selja
reksturinn eða skilja skuldir eftir í
þrotabúi.
„Þetta þarf helst að gera án þess að at-
vinnustarfsemin stöðvist að neinu verulegu
leyti. Rekstur fyrirtækja haldi áfram þótt
fjárhagurinn sé ónýtur og þurfi endur-
fjármögnun.“ Það sé flókið og gera þurfi
kröfu um að jafnræðis sé gætt, ferlið gagn-
sætt og almennar reglur gildi um slíka gjörn-
inga. Þá verði að greiða úr fjárhag heimilanna
sem mörg hver séu að sligast undan byrði er-
lendra lána.
Lánið í láninu
Gylfi telur ekki útséð með að ríkið þurfi að
nýta allt lánsféð sem það tekur.
„Útflutningsatvinnuvegirnir eru nú þrátt
fyrir allt gangandi og meira og minna heil-
brigðir þannig að þeir ættu nú að búa til heil-
mikinn gjaldeyri. Vegna þess að innflutningur
hefur hrunið ætti það að duga til að grynnka
á erlendum skuldum.“
          
   
+#)
 ,- /#   




!
4  


/#5
 !%    $   
$ 


  /#6
 4
!   4$
 
 !  
0# 
#1.######################
# 




2
) # 3

% 


+# 3

% 


4 5# 3

% 


! # 3

% 


2
) #

% 


+ #

% 


4 5#

% 


! #

% 























Þurfa að velja rétta leið
 Taki ríkisstjórnin réttar ákvarðanir þarf dýfan í efnahagslífinu ekki að vera eins skörp og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn spáir  Þjóðarbúið fer nú aftur um fjögur til sex ár og lífskjörin verða viðunandi
6
6 
6
6  6
6
6


























































6
6
6
$ % % !
    


  7 %

 % "

#




































Vilhjálmur
Egilsson
Gylfi
Magnússon
Gylfi
Arnbjörnsson
VONANDI skapar lán Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins þann trúverðugleika sem lands-
menn þurfa inn á alþjóðagjaldeyris-
markaðina. Þetta segir Gylfi Arnbjörns-
son, forseti Alþýðusambands Íslands.
Hann segir samkomulagið við Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn mjög mikilvægt skref í
þá átt og hann vonist til að með því fá-
ist sú viðspyrna sem þurfi til að styrkja
gengi krónunnar og ná gengisvísitölunni
niður. „Þetta snýst fyrst og fremst núna
um að auka trúverðugleika þeirra að-
gerða sem er verið að grípa til.“
Gylfi segir að það sé ekkert launung-
armál að Seðlabankinn hafi ekki staðið
sína vakt. „Það verður að horfast í augu
við það að Seðlabankinn er ekki mjög
trúverðugur um þessar mundir.“ Því
þurfi að breyta.
Nú þurfi að svara hversu trúverðugt
ríkið ætli að vera. Trúverðugleikinn
næðist með aðildarviðræðum við Evr-
ópusambandið. „Þá gæfum við út með
hvaða þjóðum við ætlum að teljast í
framtíðinni. Við ætlum út úr þeirri
stöðu að teljast til nýmarkaðsríkja; ríkja
sem búa við veikan gjaldmiðil og háa
vexti.“
Aukum trúverðugleikann
 Í viljayfirlýsingu um áform íslenskra stjórnvalda
vegna fjárhagslegrar fyrirgreiðslu hjá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum, sem lögð var fram á Alþingi í gær, er fjallað
sérstaklega um endurskipulagningu bankakerfisins og
„víðtæka áætlun“ til að takast á við erfiðleikana, sem
m.a. hafi falist í setningu neyðarlaga og yfirtöku þriggja
banka.
 Næstu skref eru m.a. að meta á nýjan leik verðmæti
bæði nýju og gömlu bankanna. Að því loknu verða nýju
bankarnir endurfjármagnaðir þannig að eiginfjárhlutfall þeirra verði
a.m.k. 10%. Heildarfjárhæð nýs hlutafjár er talin verða að nema 385
milljörðum kr.
 Setja á gengið á flot fljótlega og gripið verður til aðgerða til að koma í
veg fyrir fjármagnsútflæði. Fyrsta skrefið var hækkun stýrivaxta í 18%
og ef tilefni þykir til verða þeir hækkaðir enn frekar.
 Beita á miklu aðhaldi í aðgangi bankanna að lánum frá Seðlabank-
anum. Til að byrja með verður lítil sem engin aukning á lánum frá Seðla-
banka leyfð.
 Nota á gjaldeyrisforðann, sem nú hefur verið styrktur, til að koma í veg
fyrir of miklar sveiflur á gengi krónunnar.
 Beitt verður tímabundnum gjaldeyrishöftum á fjármagnsviðskipti. „Við
gerum okkur ljóst að slík höft hafa talsverð neikvæð áhrif og hyggjumst
afnema þau svo fljótt sem auðið er,“ segir í viljayfirlýsingunni, en höftin
séu nauðsynleg til bráðabirgða þar til stjórntæki peningamálastefnunnar
séu „rétt stillt“ til að fást við mikla óvissu og skort á trausti.
„Víðtæk“ áætlun
Geir H. Haarde