Morgunblaðið - 22.11.2008, Qupperneq 39

Umræðan 39
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 2008
NIÐRI á
Austurvelli er að
verða til Nýja Ís-
land – ekki inni í
þinghúsi – þar
kvarta allir um
slen og slapp-
leika og segjast
ekki fá að vera
með – nei – úti á
vellinum sjálfum
á laugardögum klukkan 3 eftir há-
degi er að verða til Nýja Ísland.
Það hefur farið hægt og seint á
fætur en með hverjum laugardegi
vex því ásmegin og næsta laug-
ardag verður það næstum því búið
að ná vopnum sínum og tilbúið til
átaka við sögulegt hlutverk sitt
sem verður það að sópa burt af
þjóðarlíkamanum þeim sem hafa
leitt ógæfu og smán yfir þjóðina –
borna sem óborna. Nú er veður til
að skapa. Nú þarf allt venjulegt
fólk, sem ekki hefur gleymt sér í
Hrunadansi bréfabullsins að taka
höndum saman og koma á nýjum
sáttmála um mennsku og mannúð í
samfélagi sem verður laust við of-
dramb, prjál og mikilmennsku –
þessar þurslegu systur minnimátt-
arkenndarinnar.
Allt byrjaði þetta
með kvótanum
Þegar Alþingi veitti útvöldum
hópi manna auðlindir hafsins til
einkaafnota og samþykkti síðan að
sömu menn hefðu veðheimild yfir
þeim varð í fyrsta sinn á Íslandi til
veðandlag fyrir milljarða hjá ein-
staklingum. Þar með hófst Hruna-
dans bréfabullsins og raunveruleg
verðmæti urðu ekki lengur gjald-
myntfótur heldur urðu óveiddur
fiskur í sjó, hugarórar eða jafnvel
gróðablik í auga undirstaða fjár-
mála á Íslandi – þá varð til það
þjóðfélag sem við höfum öll búið í
undanfarin ár og mér hefur stund-
um dottið í hug að væri ekki þjóð-
félag heldur þjófafélag. Þá hófust
upp menn sem ekki áttu aðeins svo
sem eitt skuldlaust hús og góðan
bíl eins og dugði dugnaðarmönnum
í sjávarplássum bernsku minnar
heldur komu fram milljarðamenn
miklir á velli sem fóru mikinn og
vildu kaupa upp Ísland og síðan all-
an heiminn á augabragði. Fremstur
fór svo sjálfur forsetinn í klappliði
auðvaldsins og sagði slíkar sögur af
yfirburðum Íslendinga að ekki
höfðu heyrst síðan Jóhann Magnús
Bjarnason sagði sögur af hvass-
brýndum og orðfáum, dreng-
lunduðum og dugmiklum, íslenzk-
um útrásarmönnum á sléttum
Kanada fyrir margt löngu. Og ekki
lét hinn mikli leiðtogi sitt eftir
liggja. Maðurinn sem hefur verið
eins og heilagur andi yfir og undir
og allt um kring í þjófafélagi und-
anfarin ár. Hann situr nú fastur í
bönker sínum við Arnarhól og bíð-
ur þess eins og maðurinn í bön-
kernum í Berlín að örlögin snúist
aftur á sveif með honum.
Hvað á að gera?
Í fyrsta lagi á tafarlaust að kalla
inn allar veiðiheimildir og dreifa
þeim beint til þjóðarinnar – ekki –
alls ekki til ríkisins, því þá fá
stjórnmálamenn auðlindina aftur til
sín og þeir vita aldrei hvar þeir
hafa hendurnar. Þeir væru vísir til
að gefa einhverjum öðrum auð-
lindina – þessa uppsprettu verald-
legrar velferðar Íslendinga fyrr og
síðar og oftar en menn halda and-
legrar líka. Það á að senda sér-
hverjum Íslendingi sem fæddur er
1. desember ár hvert veiðiheimild-
irnar heim til sín um áramótin. Það
þarf meira segja ekki að senda
bréf. Það er nóg að ákveða hve
mikið skuli veitt og allir Íslend-
ingar fá sinn hlut og geta ráðstafað
til leigu á hverju ári. Það væri full-
kominn, milliliðalaus jöfnuður og
myndi til dæmis leiða til þess að
kvótaverð stórlækkaði og yrði
skaplegt og hefði þá skemmtilegu
aukaverkun að styðja við barna-
fólk! Ríkið tæki sinn hlut með
venjulegum tekjuskatti.
Í öðru lagi á að taka upp nýja
stjórnskipan. Leggja niður forseta-
embættið í núverandi mynd og
breyta því frá því að vera einhvers
konar auglýsingastofa fyrir hégóma
og klappstýra fyrir fjárplógsmenn í
að verða raunverulegt valdaemb-
ætti – með öðrum orðum það á að
kjósa forseta á fjögurra ára fresti
til að fara með framkvæmdavaldið
og mynda sex manna ríkisstjórn,
afnema þingræðið og kjósa löggjaf-
arþing með 31 þingmanni sem
kjörnir væru úr einu kjördæmi og
hefði sérhver kjósandi 5 atkvæði
sem greidd væru persónum en ekki
flokkum. Þingmenn gætu eftir sem
áður myndað flokka og bandalög á
þinginu. Þingið yrði löggjafarþing
og um leið hefði það ríka aðhalds-
skyldu fyrir framkvæmdavaldið.
Í þriðja lagi á að leggja embætti
utanríkisráðherra niður, selja öll
sendiráðin og gera samning við
Norðmenn um að erindast fyrir Ís-
land í tímavinnu erlendis. Utanrík-
isþjónustan er löngu gengin úr öll-
um takti við þjóðina og aldrei þó
eins rækilega og þegar við vorum
látin ganga svipugöngin hjá Sam-
einuðu þjóðunum og höfð að háði
og spotti um víða veröld.
Nú er veður til að skapa. Á
Austurvelli á laugardögum klukkan
þrjú er verið að búa til Nýja Ís-
land. Við skulum fjölmenna þangað
öll – ekki til að fara illa með mat-
væli – heldur til að hrista af okkur
þá óværu sem hefur komið okkur á
vergang og ætlar afkomendum
okkar að bera betlistafinn til þess
að bæta fyrir gegndarlausa og
taumlausa græðgi þeirra – og til
þess að styrkja hvert annað til að
ganga á móti nýjum örlögum og
nýjum áskorunum og til barátt-
unnar fyrir betra og réttlátara
þjóðfélagi.
Nú er veður til að skapa
Bárður G. Halldórsson
á sæti í framkvæmdastjórn og
miðstjórn Frjálslynda flokksins.
ÞAÐ er erfitt fyrir sauðsvartan
almúgann að átta sig á umræðunni
í samfélaginu á undanförnum vik-
um. Menn tala út og suður, austur
og vestur, en hergi virðist vera
hægt að ganga að óyggjandi sann-
indum. Við skulum líta á eitt lítið
dæmi.
Eftir bankahrunið hafa umræð-
urnar að stærstum hluta snúist um
innstæður á reikningum Lands-
bankans erlendis. Hver á að borga? Ég lagði fram þá
spurningu í grein í Morgunblaðinu á dögunum, hvað
hefði orðið um þessa peninga? Því hefur hvergi ver-
ið svarað, að því er ég best veit. Hins vegar kom
bankaráðsformaðurinn fram í sjónvarpi og fullyrti,
að eignir Landbankans ættu að duga til að borga
þessar innstæður. Guð láti á gott vita, segir þá utan-
ríkisráðherra, Ingibjörg Sólrún Gísladóttir, formað-
ur Samfylkingarinnar, og fagnar þessum fréttum.
Virðist koma af fjöllum. Í hvaða leikriti hefur hún
verið undanfarnar vikur? Hefur ekki legið fyrir
hverjar eignir bankans eru? Gátu ráðherrar og und-
irsátar þeirra ekki kynnt sér stöðuna með því að
skoða uppgjör bankanna? Vita stjórnvöld í raun
hvað þau hafa verið að gera, hvað þau eru að gera
og hvað þau ætla að gera? Ég er farinn að efast um
það eftir síðustu fréttir.
Við getum skoðað annað dæmi. Það kom í ljós eft-
ir að bankarnir höfðu verið endurreistir, að mán-
aðarlaun nýrra bankastjóra verða um tvær milljónir
króna á mánuði. – Hvað, þetta vissi ég ekki, þetta
getur ekki verið, sagði bankamálaráðherra Samfylk-
ingarinnar og virtist koma af fjöllum. Þessir bankar
eru þó ríkisstofnanir í dag, rétt eins og Rík-
isútvarpið. Forstjórinn þar, útvarpsstjórinn, hefur
svipuð laun og bankastjórarnir. Þessir ríkisfor-
stjórar hafa hærri laun en forsetinn og ráðherrar.
Þar að auki eru næstu undirsátar útvarpsstjóra á
ráðherralaunum. Svona gerum við ekki, hefði
ónefndur maður sagt. Ég tek undir það og set fram
þá kröfu, að laun yfirmanna hjá ríkinu verði skrúfuð
niður fyrir milljón á mánuði með lögum, ef viðkom-
andi starfsmenn hafa ekki döngun í sér til að óska
sjálfir eftir lækkun. Þeir ættu þó að sjá sóma sinn í
því, eins og ástandið er í þjóðfélaginu.
Ég get nefnt fleiri dæmi um hringlandaháttinn í
umræðunni á undanförnum vikum, en það væri að
æra óstöðugan. Það er ekki undarlegt, þótt íslenska
þjóðin sé ráðvillt þegar fullyrðingar ráðamanna
stangast á. Fjölmiðlar hafa heldur ekki staðið í
stykkinu, þótt þeir hafi vissulega átt góða spretti.
Þeir virðast hvorki hafa getu né þekkingu til að
kafa ofan í þessa hluti og leggja staðreyndir á borð-
ið. Þess í stað er hlaupið á eftir meintum sérfræð-
ingum, sem segja sína meiningu, sem oftar en ekki
er lituð af stjórnmálaskoðun viðkomandi „sérfræð-
ings“. Þjóðin þarf ekki á slíku að halda.
Þessi óvissa í samfélaginu hefur gefið athygl-
issjúkum einstaklingum tækifæri til að að blása til
ófriðar með mótmælafundum. Fréttastofa Rík-
isútvarpsins og dagskrárgerðarmenn þar á bæ hafa
markvisst verið nýttir til að kynda undir þessum
ófriði. Það fer ekki á milli mála, að vinstri „elítan“
hefur tekið völdin þar á bæ. Hún skýlir sér á bak við
fagleg vinnubrögð, sem oftast eru reyndar stunduð
af kappi. Enda eru margir mætir fagmenn við störf
á fréttastofunni. En stundum hleypur pólitíkin með
fréttamenn í gönur, ekki endilega við matreiðslu
efnisins; oftar í vali á fréttum og viðmælendum. Þar
að auki eru fjölmiðlamenn á góðri leið með að tala
þjóðina ofan í kolsvart hyldýpi þunglyndis, með því
að hamra á því neikvæða dag eftir dag, án þess að
gefa gaum að ljóstýrum í myrkrinu. Þær eru þó til,
sem betur fer.
Ég skil vel að fólk sé hrætt vegna óvissunnar og
það er mál að linni. Stjórnvöld verða að sýna öll spil-
in og tala tæpitungulaust. Forsætisráðherra sagði í
upphafi leiks, að íslenska þjóðin yrði ekki kúguð.
Samt skrifaði hann undir samkomulag við grann-
þjóðir okkar um að gangast í ábyrgðir vegna þeirra
peninga, sem voru á reikningum bankanna erlendis.
Við eigum sem sé að borga þær skuldir, sem
„óreiðumenn“ hafa stofnað til í útlöndum. – Annað
er ekki hægt, því ef við göngum ekki að þessu sam-
komulagi fáum við engin lán, sagði Geir Haarde. Ef
þetta er ekki kúgun, þá veit ég ekki hvað kúgun er.
Meintar vinaþjóðir okkar sparka í liggjandi „vin“.
Að vísu lét ráðherrann þess getið í framhaldinu, að
ef til vill þyrftum við ekki að borga svo ýkja mikið,
því eignir bankanna dygðu sennilega fyrir þessum
innstæðum og jafnvel gott betur. Þetta vekur enn og
aftur spurninguna; vita stjórnvöld ekki fyrir víst
hver staðan er? Liggur enn ekki fyrir, hvað bank-
arnir eiga upp í skuldir? Þjóðin verður að fá um það
upplýsingar strax, hvað mikið stendur út af. Hvað
það eru margar krónur sem hver og einn þjóðfélags-
þegn þarf að borga? Erum við rík, fátæk eða ef til
vill gjaldþrota? Ég bara spyr.
Erum við rík, fátæk eða gjaldþrota?
Sverrir Leósson,
útgerðarmaður á Akureyri.
Margir spyrja sig þessa dagana hvernig í ósköpunum
Íslendingar gátu komist svo í hann krappan sem raun
ber vitni. Það vantar ekki að fjölmargir, þar á meðal ég,
hafi varað við gríðarlegri skuldsetningu sem er ein meg-
inorsökin fyrir hruninu.
Mín skoðun er sú að aðalvaldurinn sé samtrygging
hagsmunamyllu verkalýðsfélaga, hagsmunahópa, s.s.
LÍÚ, embættismanna, auðmanna og fjölmiðla sem end-
urómuðu sama góðærissönginn og voru samtaka um að
þagga niður alla málefnalega gagnrýni. Það er sama
hvaða gagnrýni kom fram, hvort sem hún var á bóluna á
íbúðamarkaði, skuldasúpuna í sjávarútvegi eða hlutafjárbóluna, þá sam-
einaðist þessi svikamylla um annaðhvort að lýsa frati á viðkomandi gagn-
rýni eða þegja hana í hel.
Stundum kom að vísu upp einhver málamyndagagnrýni, s.s. þegar
verkalýðsfélögin gagnrýndu ofurlaun og kaupréttarsamninga, en gagn-
rýnin á bak við hana var ekki meiri en svo að fulltrúar launþega voru í
stjórnum lífeyrissjóða sem fjárfestu í viðkomandi félögum og jafnvel í
stjórnum þeirra sjálfra sem úthlutuðu ofurlaunum eins og dæmið sannar í
VR.
Öll framangreind öfl virtust sömuleiðis samtaka í því að þagga niður
mannréttindabrot á sjómönnum sem fengið höfðu álit mannréttinda-
nefndar Sameinuðu þjóðanna um að þeir ættu að fá bætur. Enginn í myll-
unni bar hönd fyrir höfuð þeirra, hvað þá að nokkur vildi rétta hlut þeirra.
Eflaust hefur verkalýðshreyfingin verið hrædd um að ef hlutur þeirra yrði
réttur myndi kerfið sem hún hafði fjárfest í riða til falls, þ.e. kvótakerfið í
sjávarútvegi.
Nú leita menn leiða út úr þessum ógöngum sem vonlegt er, ef þjóðin á að
komast út úr ástandinu er engin billeg leið sem gagnast til framtíðar eins
og margur heldur fram, s.s. taka upp evru, ganga í Evrópusambandið, slá
lán eða knýja fram afsagnir einstakra manna eins og Davíðs Oddssonar,
Geirs Haarde og Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur.
Auðvitað þurfa menn að axla ábyrgð, umskipti þurfa að verða algjör
bæði í stjórnsýslunni og stjórnmálunum. Þá þarf að búa svo um hnúta að ný
andlit birtist ekki einfaldlega í gömlu myllunni, þvert á móti þarf að verða
kerfisbreyting og umræðan þarf að verða hreinskilnisleg um það hvernig
almannahagur verði sem best tryggður.
Hagsmunamyllan
Sigurjón Þórðarson,
líffræðingur.
Laugardaginn
15. nóvember sl.
birti Bjarni Harð-
arson, bóksali á
Selfossi, grein
hér í Morg-
unblaðinu undir
fyrirsögninni
„Hvenær er kom-
ið nóg, Edda
Rós“. Bjarni vísar í grein mína frá
því 10. nóvember en virðist hafa mis-
skilið inntak hennar. Í upphafi grein-
ar sinnar fullyrðir Bjarni ranglega
að ég leggi til að krónunni verði skipt
út strax fyrir evru á genginu 195 kr./
evran. Síðan fjallar hann ítarlega um
hve slæm áhrif slík aðgerð hefði á
fjárhag heimila og fyrirtækja og ég
get tekið undir það með honum.
Bjarni gerir mér sem sagt upp
skoðanir sem verða honum síðan til-
efni mikillar hneykslunar og reiði í
minn garð. Hann skrifar m.a.: „Mið-
að við nýjustu fréttir veit ég ekki
hvort hægt verður að telja evruþjóð-
irnar til vina okkar. En að tala fyrir
gjaldmiðilsbreytingu sem fyrsta
skrefi við núverandi gengisvísitölu
er óvægin aðför að sparifjáreig-
endum og gagnast engum nema
þeim sem ólmir vilja taka annan
hring á íslenskum sparifjáreig-
endum og efnahagskerfi. Og ég sem
hélt kannski að það væri komið nóg,
Edda Rós.“
Krónan getur styrkst
Ástæða er til að rifja upp grein
mína. Þar segi ég m.a. frá því hvern-
ig fall krónunnar hefur leitt til þess
að verð evru hefur hækkað um 93% á
einu ári og verð á vinsælustu skulda-
myntinni, japanska jeninu, um 160%.
Í framhaldi af því skrifa ég: „Þar
sem mikill meirihluti af skuldum fyr-
irtækja og 20% af skuldum heimila
eru í erlendri mynt, hefur gengisfall
krónunnar leitt til gríðarlegrar
skuldaaukningar. Að óbreyttu er
eigið fé meirihluta fyrirtækja og
hluta heimila gufað upp og stór hluti
þeirra er í raun gjaldþrota.“ Síðar í
greininni segi ég: „Fyrirsjáanlegt
framleiðslutap þjóðarbúsins er því
einnig óljóst, en það verður meira
eftir því sem gengisóvissan varir
lengur. Því er það eitt mikilvægasta
verkefni stjórnvalda að finna „rétt“
gengi á krónuna; gengi sem er raun-
hæft og þar með stöðugt. […] Eng-
inn vafi er á því að krónan hefur
veikst töluvert umfram það sem eðli-
legt má telja út frá langtíma-
jafnvægi. Ef vel tekst til við að end-
urræsa gjaldeyrismarkaðinn, má því
gera ráð fyrir að krónan styrkist og
skuldastaða fyrirtækja og heimila
batni.“
Af þessu sést að það er skoðun
mín að krónan þurfi og geti styrkst.
Ég gef hvergi til kynna að hana eigi
að tengja við evruna á núverandi
gengi. Slík túlkun byggist á mis-
skilningi. Það er hins vegar einlæg
skoðun mín að tafarlaus yfirlýsing
um að Íslendingar hyggist taka upp
evru geti flýtt fyrir styrkingu krón-
unnar og lækkun vaxta og þannig
létt á skuldum heimila og fyrirtækja.
Því skrifa ég í lok greinarinnar:
„Ákvörðun um upptöku evru hefði
jákvæð áhrif á trúverðugleika og
vaxtastig og gæti flýtt fyrir end-
urreisn hagkerfisins. Spurningin um
framtíð krónunnar er því viðfangs-
efni dagsins í dag en ekki morg-
undagsins.“
Ég vísa til frumheimildar
Það er von mín að Bjarni hafi
tækifæri til að endurlesa greinina
mína. Sömuleiðis vona ég að þeir
fjölmörgu sem lásu grein Bjarna og
tjáðu sig um meintar skoðanir mín-
ar, hafi tækifæri til að lesa greinina
sjálfa í stað frásagna af henni.
Að lokum vil ég nota tækifærið og
kvitta fyrir kveðju Bjarna til mín á
vefsíðu sinni hinn 5. nóvember. Þar
fullyrðir hann að ég hafi stofnað Ice-
Save-reikningana, sem er rangt. Í
samræmi við leiðbeinandi tilmæli
Fjármálaeftirlitsins kom ég, sem
forstöðumaður greiningardeildar
gamla Landsbankans, ekki að
rekstri bankans, hvorki innlánum,
útlánum né vöruþróun. Ég bar hins
vegar ábyrgð á útgáfum greining-
ardeildarinnar, þar á meðal spám
sem ekki rættust.
Nú er einmitt komið nóg
Edda Rós Karlsdóttir,
hagfræðingur.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið