Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1940, Blaðsíða 14

en gátu ekki sjálfir framkvæmt slíkt stór-
virki á sviði skipabyggingarlistarinnar, sem
menn eins og Archiemedes og aðrir Grikkir
gerðu. 1 stuttu máli, Rómverjar voru ekki
neinir sjómenn, en þeir tóku siglingarnar og
skipabyggingar inn í sinn atvinnuhring, vegna
þess að það var þeim nauðsynlegt fyrir þeirra
heimsyfirráð.
Miðjarðarhafið var í margar aldir róm-
verskt innhaf, og maður veit með vissu, að á
Qreat Western, fyrsta gufuskiptð sem sigldi vestur yfir haf.
þeim tíma var allt, sem hét hafnir og vita-
mál ágætlega áformað og viðhaldið. Egyptar
höfðu þegar tildrög til vitamála, og Fönikíu-
menn byrjuðu einnig mjög snemma með vísi
í sömu átt til verndar sínum siglingum. Jen-
sidhelirhöfði, við innsiglingu Dardanellaeyj-
anna, er fyrsti staður sem menn vita með
vissu að á hafi verið reistur viti, sem var
stöðugt haldið við. Á þennan vita minnist
grískur rithöfundur 660 f. Kr. Maður að nafni
Ptolemaios Philadelphos reisti stærsta vita
fornaldarinnar á eyjunni Pharos, fyrir utan
Alexandríu, og var það talið sem eitt af sjö
furðuverkum heimsins. Herculesarvitinn við
Coruha mun vera elzti viti, sem ennþá stend-
ur og mun hann vera ca. 1800 ára, en talið
er að Fönikíumenn hafi áður haft þar vita.
Þegar hið rómverska ríki leið undir lok
hnignaði siglingunum ogskipabyggingarlistinni
mjög mikið, og skipin í Miðjarðarhafinu
fyrstu þúsund árin e. Kr. voru bæði lítil og
illa byggð. Aftur á móti blómgaðist sjórán
afar mikið á þessum slóðum.
Um 1200 færðu fyrst og fremst Feneyjar
og Genúa, og seinna Porúgal og Spánn, mikla
blómatíð yfir siglingarnar. í byrjun 14. aldar
tóku Portúgalar í sínar hendur indversku sjó-
verzlunina, og fundu árið 1498 sjóleiðina
(suður fyrir Afríku) til Indlands. Um þetta
leyti og með fundi Ameríku 1492, blómgast
mjög hinar löngu siglingar um úthöfin. Holl-
endingar taka næst í sínar hendur mestan
hluta sjóverzlunarinnar, og urðu hættulegir
keppinautar Hansasambandsins, en það hafði
hvað mestar siglingar og sjóverzlun á Norð-
urlöndum á 14. og 15. öld.
Ef við berum nú saman skip fornaldarinn-
ar og skip þau, sem notuð er um 1800, sjáum
við, að munurinn er ekki ýkja mikill. Fyrsta
þróunin er sú, að gera sig óháðan árunum
og nota í þess stað segl. Er lengi vel aðeins
notuð ein sigla og eitt stórt segl, eða fram
undir miðaldir, en þá er farið að fjölga sigl-
unum; þannig notuðu landkönnuðir miðald-
anna venjulega þrjár siglur. Það er fyrst með
notkun gufuvélarinnar, sem gagnger breyting
verður á sviði siglinganna, en höfundur henn-
ar er talinn vera Englendingurinn James
Watt, sem árið 1769 tókst að endurbæta þær
gufuvélar sem fyrir voru, svo að verulegu
gagni kæmi.
Nú rekur hver tilraunin aðra, með notkun
gufuskipa, en þær mistakast allar, unz amer-
íska listmálaranum Róbert Fulton, heppnaðist
árið 1807 að ,,slá í gegn“ með sína tilraun á
Clermont, fyrsta gufuskipið.
skipinu Clermont. Þessi tilraun fór fram á
Hudson-fljótinu og var vegalengdin 240 kíló-
metrar, en ferðin tók 32 klukkustundir aðra
leiðina, en 30 klst. aftur til baka. Það vakti
bæði undrun og ótta hjá öllum áhorfendum,
VÍKÍNGUR
14