Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1944, Blaðsíða 23

hve Reykjavík lá vel við siglingum, jafnvel á meðan
erlendir menn einir héldu þeim uppi.
Siglingarnar hafa frá upphafi verið lífæð Reykja-
víkur, en bærinn óx þá fyrst úr grasi, þegar hann
öðlaðist eigin sjómannastétt. Aflinn, sem fiskimenn
hafa sótt úr sjónum, er undirstaða alls þess, sem i
þessum bæ hefir verið byggt. Og farmennirnir, sem
á íslenzkum skipum hafa flutt varning á milli landa,
hafa ekki aðeins aukið öryggi borgaranna heldur
einnig skilið hér eftir mikinn auð, er ella hefði orðið
erlendra manna eign. Þess vegna er það eigi nema
að vonum, að einn glæsilegasti byggingarreitur í
bænum hefir verið valinn fyrir skólasetur sjómann-
anna, svo að þetta heimkynni þeirra er hið fyrsta,
sem ferðalangur veitir athygli, er hann úr fjarlægð
horfir til bæjarins.
En það er eigi síður athyglisvert, að einmitt í júní
1944 skuli vera lagður hornsteinn að þessari miklu
byggingu.
Lýðveldið forna leið undir lok og landsmenn
misstu frelsi sitt m. a. og ekki sízt vegna þess, aö
þeir týndu að mestu niður siglingum.
Endurreisnarbaráttan var að verulegu leyti bar-
átta fyrir því að öðlast skipakost fyrst til fiskiveiða,
og síðan til strand — og millilandaferða.
Á ófrelsisöldunum voru oft uppi ráðagerðir um
að landsmenn eignuðust einhvern skipakost. Nefndir
voru skipaðar til þess, svo sem árið 1702, að athuga,
hvort ekki væri unt, að t. d. hver landsfjórðungur
fengi eitt þilskip til fiskveiða.
En úr slíkum bollaleggingum varð ekki neitt, fyrr
en landsmenn sjálfir fóru að ráða málum sínum að
nokkru. Þegar lokið var algerri forsjá erlendra
stjórnarvalda og menn fengu frjálsræði til að beita
eigin manndáð og dug, þá útveguðu þeir sjálfir
skipin, sem aðrir höfðu vanrækt að fá þeim.
Síðan óx skipastóllinn með vaxandi sjálfræði
þjóðarinnar, og sjálfstæðið óx með vaxandi skipa-
stóli.
Fiskveiðar og siglingar urðu eigi að eins grund-
völlur að efnalegri hagsæld þjóðarinnar, heldur
einnig afl og orkugjafi til nýrra dáða, framtaks og
sjálfstrausts.
Það var ekki tilviljun, að síðasta orsökin til þess,
að sambandslögin 1918 voru samin og ísland í fram-
kvæmd losað úr ríkisheildinni dönsku, var krafa Is-
lendinga um viðurkenningu á sínum eigin siglinga-
fána. Þetta var glöggt tákn þess, hve sóknin út á
hafið var nátengd hinni stjórnskipulegu sjálfstæðis-
baráttu landsmanna.
Og það er eigi síður tákn þessa samhengis, að í
sama mánuði og lýðveldið er endurreist skuli horn-
steinn lagður að því húsi, sem á að gera það mögu-
legt, að íslenzkir sjómenn fái um næstu aldir þá
menntun, sem gerir þá vaxna sínu mikla hlutverki.
En við skulum minnast þess, að þótt mikilsvert
sé, að þetta hús er reist, þá er þó eigi allt fengið
VÍKINGUR
með því. Enn mikilsverðara verkefni er enn ólokið.
Islenzkur skipastóll hefir nú um sinn eigi vaxið
sem skyldi. Og verra en það. Á styrjaldarárunum
hafa stór skörð verið höggvin í hann.
Hin miklu sjóslys, sem valdið hafa þessum skörð-
um, eru vissulega óbætandi.
í þeim höfum við misst mikinn fjölda ágætra
drengja, sem við fáum aldrei bætt og því miður
eigi heldur grátið úr helju.
En skipatjónið má bæta. Þjóðin á nú næga fjár-
muni til að afla sér sjálfri og sjómönnum sínum
nýrra og góðra skipa að ófriðnum loknum.
Ef vel er á haldið, eigum við þess kost að búa svo
um, að í langa hríð þurfi eigi að óttast, að neinn
maður farist vegna ófullkomins umbúnaðar íslenzks
skips.
Það verkefni að koma upp nægum og öruggum
skipaflota, bæði til fiskiveiða og farmennsku, er
okkur sannarlega ekki ofvaxið.
Til þess, að svo geti orðið, þarf enga opinbera
styrki; það þarf hvorki að skattleggja aðra lands-
menn um eyrisvirði né undanþiggja útgerð né sjó-
farendur neinum sanngjörnum álögum. Allt, sem
gera þarf, er það að láta útvegnum í einhverju
formi eftir svo mikinn hluta þess, sem fyrir hans
tilstilli er aflað, að eðlileg endurnýjun og viðbót
geti átt sér stað.
Við getum deilt um eignarréttinn að skipunum.
En um hitt má eigi deila, að nýrra og betri skipa
verður að afla. Um það verða allir landsmenn að
sameinast.
Með því gjöldum við ekki aðeins hinni hugprúðu
stétt, sem skipunum siglir, verðugar þakkir og þó
þær minnstu, sem til mála geta komið. En við skul-
um eigi heldur dylja okkur þess, að velfarnaður bæj-
arfélags okkar, höfuðborgar Islands, er undir því
kominn, að við eignumst fleiri og betri skip. Úm-
fram allt skulum við þó minnast þess, að öflugur
sjávarútvegur og þrekmikil sjómannastétt hljóta
ætíð að verða helztu stoðir þess lýðveldis, sem vér
á næstu dögum ætlum að endurreisa.
Ilrynjólfur Jónsson:
Fánaræða í kvöldhófi sjómannadagsins.
Hver einasta sjálfstæð menningarþjóð virðir fána
sinn framar öllum öðrum þjóðlegum verðmætum.
Engin þjóðarbarátta er háð, án þess að fáninn sé
þar í fremstu víglínu. Enginn þjóðarsigur er
unninn, án þess að fánar séu dregnir að hún.
Engra sögulegra viðburða er minnzt, án þess að
flaggstengur séu fánum skreyttar. Enginn staður
eða mannvirki er vígt, án þess að fánar blakti þar
yfir. Ekkert skip siglir svo um höfin, að það beri
ekki merki þjóðar sinnar. Engin þjóðarsorg skeður,
svo að ekki séu fánar dregnir í hálfa stöng. Fáninn
175