Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1946, Side 30

JOHANNE MARIE,
flreigátan, óem Uaómuó ^J'Criótján UaóL óicjÍcli meÉ ^ftr höji
Rasmus Kr. Rask er maður, sem ekki þarf að
kynna fyrir íslendingum. Það er löngu viður-
kennd staðreynd, að hann er sá ei'lendur maður,
sem hvað mestan og beztan orðstír hefur getið
sér í sögu lands vors fyrir margvíslega verð-
leika.
Allir íslendingar taka af heilum huga undir
með Þorsteini Erlingssyni er hann kveður um
Rask:
„Hví mundi þó Island ei minnast á hann,
sem meira en flestir því unni,
sem hvatti þess drengi, sem drengur því vann
og dugði því allt hvað hann kunni,
og hjálpaði að reisa við helgidóm þann,
sem hruninn var niður að grunni.
Því lætur það börnin sín blessa þann mann
og bera sér nafn hans á munni.“
Hér verður engin tilraun gerð til að lýsa ævi-
starfi Rasks og afrekum þeim er hann vann,
bæði í þágu íslands og almennt á sviði vísinda
þeirra, er hann helgaði krafta sína. Hitt eitt
skal lítillega rakið, er hann kom heim úr fræki-
legri rannsóknarför um Asíu og sigldi á lítilli
freigátu heim til Danmerkur, og flutti með sér
svo mikil verðmæti, að þau verða ekki til fjár
virt né tölum talin.
Rasmus Rask hafði lagt land undir fót og
kannað mörg svæði Asíu, þar sem vísindamaður
og málagarpur frá Evrópu hafði aldrei lagt
leið sína fyrri. Komst hann þar í kynni við leif-
ar gamallar menningar, svo merkilegrar, að
furðu gegndi. Tók hann að safna þar eystra
fornum handritum, sem eru taldir ómet-
anlegir fjársjóðir, svo dýrmætir, að nú á dög-
um mætti eflaust selja þá fyrir tugi eða hundr-
uð milljónir króna, ef þeir væru falir.
Einkanlega voru það tvö handritasöfn, hvort
öðru ágætara, sem Rask hafði komizt yfir. Hið
fyrra var frá fornöld Presa. Voru þar á með-
al helgar trúarbækur, er höfðu að geyma kenn-
ingar Zoroasters og fylgjenda hans. — Bækur
þessar keypti Rask til handa danska ríkinu og
fyrir fé þess. Hafa þær síðan verið geymdar á
háskólabókasafninu í Kaupmannahöfn.
f öðru lagi hafði Rask komizt yfir allmikið
af handritum og öðrum fornmenjum, sem
heyrðu til Búddhatrúnni, þar á meðal bækur er
höfðu að geyma hinar mikilvægustu trúarkenn-
ingar. Þessi rit keypti Rask fyrir eigið fé, en
þau eru nú geymd á konunglegu bókhlöðunni
dönsku.
Handrit þau, sem Rask hafði tekizt að safna
saman, voru ekki ákaflega fyrirferðamikil, en
þeim mun ágætari og meiri dýrgripir. Einkum
voru hin persnesku handrit ómetanleg. Líkar
þeirra finnast hvorki í söfnum Evrópu né
Ameríku.
Þegar Rasmus Rask hafði lokið hinni ágætu
og árangursríku vísindaför sinni um Asíu, hélt
hann til Calcutta með handritin og beið þess
að ferð félli heim til Danmerkur.
Þá vildi svo til, að lítil, dönsk freigáta, „Jo-
hanne Marie“, kom inn á höfnina í Calcutta.
Rask fékk vitneskju um skipkomu þessa. Hugs-
aði hann sig þá ekki lengi um, en tók sér þegar
far með skipinu. Hinn fyrsta dag desembermán-
1822 klöngraðist hann um borð í Jóhönnu
Maríu, með kistur sínar og kassa, sem höfðu að
geyma hinn dýrmæta farangur. Var farangr-
inum komið fyrir í auðri „koju“ á skipinu. Þar
varð hann að veltast og velkjast hvað sem á
gekk, líkt og verið hefðu gamlir dagblaða-
strangar eða aðrir fánýtir hlutir.
Ferðin gekk ákaflega seint, en áfallalaust.
Að sjálfsögðu var haldið suður fyrir Afríku,
og tók það fulla fimm mánuði að komast alla
leið frá Calcutta til Kaupmannahafnar. Rask
veiktist allhættulega meðan á ferðinni stóð, og
gat ekkert litið eftir dýrgripum sínum. Varð
hann þeirri stund harla feginn þegar Jóhanna
María kom loks til Kaupmannahafnar 5. maí
1823.
94
V I K I N G U R