Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1950, Side 39

hafa yfirgefið Grænland um mið.ian október sl., sagði
mikinn afla við Grænland, er hún fór, eflaust svo að
skilja, að það væri á grunnmiðunum. Botnvörpungur
frá Tryggva Ófeigssyni var að trolla á litlu dýpi á
Fyllagrunni síðast i október í fyrra, og þá var þar
sæmilegur afli.
Djúpmiðin eru höll grunnanna, en þau eru venju-
lega fremur flatir hávaðar eða eyjar neðansjávar,
breiðar spildur milli grunnanna, álar milli þeirra og
lands, eða álar er ganga frá djúpmiðunum inn í hið
eiginlega landgrunn, og þá venjulega áfram inn í
fjarðarbotn.
Er allur sá aragrúi þorsks og lúðu, sem leikur sér
á grunnmiðum Grænlands að sumrinu, er kominn nið-
ur á þetta takmarkaða svæði djúpmiðanna, mætti vel
segja mér, að þarna væri þröng á þingi, og að mesta
uppgripaveiðin við Grænland væri þá og þar, þ. e. að
vetrinum og á djúpmiðunum grænlensku. Þetta hefur
aldrei verið reynt af nokkru skipi, svo ég viti, nema
þannig, að er fiskiskipin koma til Grænlands í maí á
vorin, rekast þau í mikinn fisk á 130—150 faðma dýpi,
þá eflaust nýhrygndan og magran eftir hrygninguna,
og má ske, einnig vegna fæðuskorts, vegna þess að
of margir hafi verið um ætið undanfarið. En langt
fram eftir vetri eða fram undir vor hlýtur þorskur-
inn að halda mestu af fitu sinni frá haustinu, en þá
er hann kominn í mjög góð hold.
Lífsskilyrðin fyrir fisk við Vestur-Grænland eru
ekki alls staðar jafn góð. Út af Eystribyggð munu þau
vera lökust; þar nær þorskurinn álíka skjótum þroska,
og verður álíka fljótt kynþroska og út af Austf.jörð-
um við ísland. En á breiddarstigum íslands við Vestur-
Grænland nær þorskurinn álíka skjótum þroska og
verður álíka fljótt kynþroska og út af Vestfjörðum
við Island. En hvergi við Grænland verður þorskur
jafn bráðþroska og við suðvesturströnd íslands. Það
virðist álitandi í þessu sambandi, að kuldinn í Pól-
straumssjónum í fjörðum Grænlands ætti að veita
seyðunum þar lakari vaxtarskilyrði en volgur Gólf-
straumssjór í fjörðum íslands.
Hrygningin 1 fræðibókum er kennt, að þorskurinn
hrigni inni í fjörðum uppi í landssteinum á Grænlandi,
og að veiðimöguleikarnir við Grænland séu þvi meiri,
sem nær dragi landi. Þetta er að því leyti rétt, að
þorskur hrygnir þarna. Hrygningin byrjar í apríl í
f.iörðum með volgum botnsjó frá Gólfstraumnum, en
í maí í þeim fiörðum, þar sem Pólstraumssjórinn nær
ofan ( botn. A sama tíma streyma stórar torfur af
loðnu að landinu til að hrygna á sömu slóðum og
þorskurinn, og hrygnir loðnan og liggur oft í þéttum
kösum alveg uppi við f.iörur. Gæðir þorskurinn sér þá
óspart á loðnunni. íslendingum er mikil nauðsyn á að
fá aðstöðu til að geta tekið þessa loðnu og fryst hana
til beitu, því hún er tálbeita, en önglar fslendinga
verða í girnileika að keppa við lifandi loðnu og sand-
sílið.
En aö mínu áliti fer meginhrygning þorsksins ekki
þarna fram, heldur í volga botnsjónum úti á fjörðum
grunnanna og í brúnum djúpálanna, á meira dýpi er
vitað er, að þorskur hrygni hér við land. Ég hef áður
í Víkingnum fært fram rök fyrir þessu, og skal ekki
endurtaka þau, en aðeins benda á þetta sem staðreynd:
Sá nýhrygndi fiskur, aem skipin veiða á 130—150
faðma dýpi við komu sfna til Grænlands f maí, hefur
ekki hrygnt inni við land og svo flúið þangað út undan
loðnutorfunum í fjörðunum!
Um g'óngur fisksins. Er skipin koma til Grænlands,
hitta þau fiskinn á 130—150 faðma dýpi. Hefur hann
sennilega staðið á þessu dýpi síðasta hluta vetrarins.
Er sjávarhitinn við botn vex á grunnunum, færir fisk-
urinn sig lengra upp í brúnir grunnanna. Er sjávar-
hitinn við botn er kominn upp í ca. + 2,30°—2,50° C.,
gengur þorskurinn upp á grunnin. En hitinn þarf að
verða + 3° C. við botn til þess, að lúðan gangi upp
á grunnin. Frá 15. júlí til 15. ágúst eða lengur, er
fiskurinn laus við botn og eltir síli upp í sjó. Fyrir
stríð stóðu Færeyingar á því, að þá gengi fiskurinn
að landinu inn í sund og firði, og kærðu til Dana-
stjórnar, að þeim væri fyrirmunað að elta hann þang-
að og fá afla í skipin. Þá fengu Færeyingar leyfi til
þess að veiða með öngli og steini inn að fjarðaropun-
um á stórum svæðum við Grænland, en ekki fengu þeir
leyfi til að fara inn í firðina.
Hvað mikið kveður 'að þessari göngu fisksins inn að
landinu, skal látið ósagt. Víst er þar á móti, að fiskur-
inn gengur í stórum torfum norður með landinu og
eltir síli. Ef íslenzkir sjómenn hafa ekki orðið þessa
varir við Grænland, þá hafa þeir komið of seint til
þess, að vera vitni að því. — Grunnin, þar sem sjór-
inn nær fyrst nægilegum hita við botn, mun vera
Litla-Lúðugrunn og Heldersgrunn út af Straumfirði,
og þá fyllist þarna af fiski. En fyrst allöngu eftir
það hitnar sjórinn svo mikið yfir Stóra-Lúðugrunni
þar fyrir norðan, að þar verði lífvænlegt fyrir fisk,
og streymir fiskur þá þangað norður, en Stóra-Lúðu-
grunn er mikið svæði. Og ef satt er, að þorskur hafi
á undanförnum árum gengið allt norður til Króks-
fjgrðar, getur aðeins verið að ræða um göngu á yfir-
borði sjávarins — en auðvitað kemur ekki til mála, að
fiskiskip fari nándar nærri svo langt norður, nema
til hákarlaveiða.
Fall úr hlaöi er fararheill. Sumarið 986 létu 25 land-
námsskip frá íslandi í haf til Grænlands. Þau lentu
í hafgerðingum, en hafgerðingar eru það, sem á Morg-
unblaðsmáli er kallað „flóðbylgja" og stafa af jarö-
röskun neðansjávar. Sum landnámsskipin týndust, en
sum sneru aftur, en 14 komust út. Þessi 14 skip helguðu
þ.ióð vorri þann eignar- og yfirráðarétt yfir Græn-
landi, sem hún á enn. Þetta var upphafið að fundi
Vesturheims og landkönnunar þar og mikilla landnáma
íslendinga á Grænlandi og í vesturlöndunum.
Síðastliðið sumar lögðu þrír fiskileiðangrar frá Is-
lendi af stað til Vestur-Grænlands. Þetta var eflaust
mesta skipaganga af íslandi til Grænlands, er sögur
fara af síðan 986. Ekki lentu skip þessi í hafgerðing-
um, og öll komu þau heilu og höldnu með afla frá
Grænlandi til ákvörðunarstaðar, íslands og Vestur-
heims, en þangað vestur fór Björgvin Bjarnason með
sín skip, að kanna fornar slóðir feðra vorra þar.
Veruleg mistök munu hafa orðið á þessari Græn-
landsútgerð, en fall úr hlaði er fararheiIT. Sameigin-.
legt fyrir öll skipin var það, að þau komu mikið til of
seint til Grænlands. Og svo er heldur ekki að sjá, sem
þau hafi fylgt fiskigöngunni norður með landinu. Strax
V I K I N G U R
175