Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1954, Blaðsíða 5

leitni í fari sínu, að þeir hafi mannrænu í sér
til að viðhalda hinum dauðvona ættstofni".
„Áður en bíóin komu til sögunnar“, skrifar
höfundur ennfremur, „var lítið um skemmtanir
á vetrum og hafðist unga fólkið í smáþorpun-
um þá helzt við á veitingahúsum eða hímdi und-
ir húsveggjum og horfði út í bláinn. En þrátt
fyrir allt hef ég mætur á þjóð minni. — Það er
útlit fyrir, að Irar deyi smátt og smátt út, en
ef svo verður, mundi heimurinn missa mikið“.
„Fiskur er í orðsins fyllsta skilningi nú orð-
inn mikið til aðeins hátíða- og herramannsmat-
ur“, skrifar enskur rithöfundur. „Meiri hluti
þess fiskjar, sem aflast og fluttur er inn í land-
ið frá öðrum þjóðum og seldur er á torginu,
fer til hins betur megandi hluta þjóðarinn-
ar, en hinar dýrari fiskitegundir eru undan-
tekningarlaust notaðar til að bera á borð fyrir
gesti á gistihúsum og opinberum matsölustöð-
um. Hversu örlítið brot er það ekki af ungu
kynslóðinni, sem hefur borðað rækjur, humar,
ostrur, og aðrar þess háttar fiskitegundir, sem
á löngu liðnum tímum, meðal annarra fiskteg-
unda, var algengur alþýðumatur. Ýms þau efni,
sem eru ómissandi til viðhalds mannlegum lík-
ama eru ekki notuð lengur, en aðrar fánýtar og
jafnvel skaðlegar fæðutegundir eru komnar í
staðinn".
* * *
Menningin hefur náð meiri þroska norðan til
í álfunni en víðast hvar annars staðar. Saga
Norðurlanda er annað og meira en saga vík-
inga og yfirgangsmanna. Það er saga þrótt-
mikilla þolinna manna, karla og kvenna, í bar-
áttunni fyrir tilverunni, að tryggja sér og sín-
um viðunanleg lífskjör. Norður-Evrópumenn
hafa fremur öðrum rutt brautina, ræktað landið
og byggt það. Þeir hafa sótt verðmæti úr djúpi.
hafsins og iðrum jarðarinnar, dreift framleiðsl-
unni og flutt hana til fjarlægra landa. 1 alda-
raðir hefur athafnasvæði þeirra verið heima og
erlendis og það hefur náð frá hafi til hafs og
heimskautanna á milli.
Norrænt þrek, dugnaður og framtakssemi,
hefur verið dáð frá ómuna tíð. Meðal þúsunda
og aftur þúsunda manna, sem hafa rutt braut-
ina og skapað verðmæti og rekið atvinnu bæði
á sjó og landi, vil ég taka tvö dæmi, sem á hvaða
tíma sem er, bæði í nútíð og framtíð, munu
álitin til fyrirmyndar. Fyrra dæmið er tekið
frá Söguöld íslands, þar sem greint er frá ung-
um norðlenzkum bóndasyni og tekið orðrétt eins
og það, skrumlaust, blátt áfram, hefur geymst
greypt á skinnið frá hendi sagnaritarans, og er
á þessa leið:
VÍKI N QUR
„Ófeigur hét maður og var Skíðason. Hann
bjó á Reykjum í Miðfirði. Móðir hans hét Gunn-
laug dóttir Ófeigs úr Skörðum. Kona Ófeigs hét
Þorgerður, hún var ættstór kona og skörungur
mikill. Ófeigur var spekingur mikill og ráða-
gerðamaður. Ekki var honum fjárhagurinn hæg-
ur, átti lendur miklar, en minna lausafé.
Ófeigur átti son við konu sinni, er Oddur hét.
Hann var vænn sýnum og vel mannaður og lagð-
ist sá orðrómur á, að enginn maður þar í sveit-
um væri betur menntur en Oddur.
Svo fer fram um hríð, þar til Oddur er 12
vetra. Það var einn dag, að Oddur kemur að
máli við föður sinn og biður hann leggja fram
fé með sér og hann vilji fara að heiman. En
föður hans fannst engin ástæða til þess að hjálpa
honum um farareyri.
Daginn eftir tekur Odáur vað af þili og veið-
arfæri og þar til fékk hann 12 álnir vaðmáls
hjá móður sinni, er bað honum velfarnaðar og
gengur Oddur svo brott. Hann fer út á Vatns-
nes og ræðst í sveit með vermönnum, þiggur af
þeim hagræði þau, sem hann þarf nauðsynlegast,
að láni og leigu. Og er þeir vissu ætt hans góða,
en hann var vinsæll sjálfur, þá hættu þeir til
þess að eiga að honum.
Oddur kaupir nú allt í skuld og er með þeim
þau misseri í fiskiveri og er svo sagt, að þeirra
hlutur væri í bezta lagi, er Oddur var í sveit
með. Þar var hann þrjá vetur og þrjú sumur
og var þá svo komið, að hann hafði goldið hverj-
um það, er átti, en þó hafði hann aflað sér góðs
kaupeyris.
Að liðnum þessum þremur árum kaupir hann
sér hlut í ferju og ræðst norður til Stranda og
flytur farma norðan, viðu, hval og fiska og afl-
ar svo fjár. Nú græðir hann brátt fé, þar til
hann á einn ferjuna og heldur nú svo milli Mið-
fjarðar og Stranda nokkur sumur og er nú vell-
auðugur maður.
Nú kaupir hann hlut í kaupfari og ræðst til
utanferða og er nú í ferðum um hríð og tekst
enn vel og karlmannlega, og verður vel til fjár
og mannheilla. Ekki líður lengi þar til hann á
einn skipið og mestan hluta farmsins og er nú
enn í kaupferðum og gerist stórauðugur maður
og ágætur. Hann er oft með höfðingjum og
tignum mönnum utan lands og er vel virður sem
hann var. Nú kaupir hann annað skip og hafði
bæði í kaupferðum og svo var sagt, að enginn
væri þann tíma í kaupferðum, sá er jafn auð-
ugur væri sem Oddur. Hann var og farsælli
(gleggri skipstjóri) en aðrir menn. Aldrei kom
hann norðar skipi sínu en á Eyjafjörð og eigi
vestar en í Hrútafjörð.
Vinir Odds báðu hann nú að hætta kaupferð-
99