Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1959, Blaðsíða 8

MADURIAIAI
5EM KEYPTI ALA5KA
Hann er alveg „snarvitlaus",
sagði almenningur í Ameríku
árið 1867 um utanríkisráðherr-
ann, William Seward, er hann
beitti sér fyrir því að Ameríka
keypti Alaska af Rússum. Með
ódrepandi þrautseigju barðist
hann gegn mikilli mótspyrnu
stjórnmálaandstæðinga og á-
hugaleysi almennings, sem að ný-
lokinni fjögurra ára borgara-
styrjöld hafði engan áhuga eða
vilja til landvinninga og taldi
að landflæmið í norðri væri
gagnslaus eyðimörk íss og snjóa.
Alexander 2. rússakeisari og
hirð hans í Pétursborg höfðu
heldur ekki hugmynd um verð-
mæti þessa landflæmis í 11.000
km. fjarlægð, sem verið var að
selja. Rússakeisarar höfðu kraf-
izt eignarréttar á þessu landi, er
nefnt var á rússnesku „Alashka"
sem leitt var af aleutiska orðinu
Al-ay-ek-sa, er þýðir „landið
mikla“ — síðan danski liðsfor-
inginn Vitus Bering, sem var í
þjónustu rússneska flotans, fann
landið árið 1741. En rússneska
hirðin lét sér hinsvegar nægja
þá staðreynd, að „hiðmiklaland"
var ekki hluti af meginlandi
Asíu, og leigði það því út um 50
ára skeið uppá von og óvon ýms-
um einstaklingum, er gengu und-
ir samheitinu — promyshlenki
—, en það voru fégráðugir og
forhertir fjárplógsmenn, sem
rændu og myrtu eskimóa og indí-
ána, eins og þeim þótti við þurfa
til þess að komast yfir skinna-
vörur þeirra.
Árið 1784 sótti heiðarlegur og
dugmikill rússneskur verzlunar-
maður, Gregor Ivanovich Sheli-
koff, og kona hans, Natalie, um
einkaleyfi til verzlunar og ann-
arrar nýtingar af rússnesku
Amer,ku, eins og þessi landshluti
var þá einnig nefndur. I þessu
augnamiði kom Shelikoff á fót
rússneskri nýlendu á eyjunni
Kodiak og voru frumbyggjamir
aðeins 192 manns. Þessum fá-
menna hóp tókst að brjóta niður
ofbeldisríki promyshlenkanna, og
síðan að ná samstarfi við íbúa
Aleuteyjanna og hjálpa þeim til
aukinna veiða.
Eftir dauða Shelikoffs hélt
kona hans starfseminni uppi um
nokkur ár, en verzlunarmaður
nokkur. Alexander Andrevich
var hrottafenginn harðstjóri, en
Baranow, sem Shelikoff hafði
haft í þjónustu sinni, tók smátt
og smátt við stjórninnl og jók
hið litla verzíunarsamband upp í
viðskiptalegt stórveldi. Baranow
var dugmikill og hagsýnn og um
rúman aldarfjórðung — frá 1791
—1818 — réði hann með járn-
harðri hendi yfir öllu Alaska og
var algjörlega einvaldur yfir
hinni amerísk-rússnesku skinna-
verzlun. Hann kom upp verzlun-
arskipaflota, er sigldi með
skinnavörurnar, en flutti til baka
birgðir til allra verzlunarstað-
anna, sem Baranow hafði komið
upp með Kyrrahafsströndinni.
Baranow kom upp vel skipu-
lagðri nýlendu á eyju í Sitka-
sundinu og ber eyjan nafn hans
ennþá. Þar lét hann byggja
fyrsta vitann, sem reistur hafði
verið í hinu norðlægara Kyrra-
hafi, til þess að auðvelda verzl-
unarskipunum, sem komu frá
Kína, alla siglingu um sundið.
Og skipin streymdu brátt til
Sitka., sem nú varð ekki aðeins
fjörmesta hafnarborgin á allri
ströndinni, heldur gat einnig
stært sig af verzlunarhúsum þar
sem hægt var að kaupa allar þær
vörur, er hugur gimtist. Þar
voru einnig sögunarmyllur, járn-
steypuverksmiðja, skipaviðgerð-
arstöð, íbúðarhús af fullkomn-
ustu gerð, ástúðlegar „dömur“
og seiðandi næturlíf. Margar
hinna stóru sambygginga í
Sitka voru þriggja hæða hús,
tugir metra á lengd, með nýtízku
húsbúnaði og prýdd ýmsum lista-
verkum frá Evrópu. Hin fáguðu
gólf í „höll“ Baranows voru þak-
in austurlenzkum teppum af dýr-
ustu gerð. Hann veitti gestum
sínum konunglega í stórfelldum
veizlum, er h'ann hélt öðru hvoru.
Árið 1818 sigldi Baranow
heim á leið með einu skipa sinna,
en andaðist á leiðinni. Rússneska
flotastjórnin tók þá við verzlun-
arstjórninni á Sitka. Sjóliðsfor-
ingjarnir héldu áfram uppi hinu
eyðslusama og ofsafengna líferni
Baranows, en þeir voru lélegir
verzlunarmenn, allt hrörnaði í
höndum þeirra, og keisarinn
missti jafnhliða áhugann fyrir
hinni fjai’lægu nýlendu.
Þrátt fyrir að Bandaríkin og
Stóra-Bretland hefðu með samn-
ingi, undirrituðum 1824, viður-
kennt eignarrétt Rússlands á
„hinu stóra landi“, óttuðust
Rússar meðan á Krímstyrjöld-
inni stóð, að Bretar myndu rjúfa
samninginn og innlima Rúss-
nesku-Ameríku í Kanada. Þeir
tóku því upp viðræður við Banda-
ríkjastjórn um yfirráð landsins,
en engir samningar tókust. Um
1860 komst málið að nýju á dag-
skrá, er símafélagið Western Un-
ion lagði út 3 milljórnir dollara
í rannsóknir og tilraunir á því
að koma upp símasambandi yfir
Alaska og Síberíu til Evrópu. En
þessi áform urðu snögglega að
engu árið 1866, er Cyrus Field
tókst að leggja símkabal yfir At-
lantshafið.
Þegar þessir kaupmálar voru
á ferðinni, fylltust flestir Amerí-
kanar ofsareiði yfir því, að menn
skyldu voga sér að láta í ljós til-
hneigingu til þess að veita fé hins
opinbera í að kaupa „snjóeyði-
merkur norðursins". William Se-
ward var þó undantekning frá
fjöldanum í þessu efni. Sem ut-
anríkisráðherra hafði hann átt
talsverðar viðræður við rúss-
neska sendiherrann í Washing-
ton, Stoeckl barón, um þessi mál,
VÍKINGUR
72