Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1959, Blaðsíða 15

Bjöm L. Jónsson
Ert þú veðurnæmur?
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að margt gigtveikt fólk
telur líðan sína mjög háða veðri.
Og svo kynlegt sem það kann að
virðast, þá er það ekki veðrið í
dag, heldur veðrið á morgun,
sem spillir líðan sjúklingsins.
Það eru veðrabrigðin, eða öllu
heldur aðdragandi þeirra, sem á
einhvern dularfullan hátt verka
á líkama þeirra, sem næmir eru
fyrir þessum áhrifum. Þeir eru
eins konar loftvog, en eins og
kunnugt er, fellur loftvog, þegar
óveður nálgast, og á sama hátt
versnar gigtin, löngu áður en
nokkur veðrabrigði sjást á lofti.
1 íslenzkum þjóðháttum segir
svo á bls. 141: „Þá er algengt,
að menn finna á sér, ef einhver
veðrabrigði eru í vændum, helzt
íhlaup, stormur eða rigning eða
stórhríðar. Þá ískrar eða ólmast
gigtin, einkum í gamla fólkinu,
og lætur ekki undan, fyrr en
veðrið er skollið á; en ef rigning
er í vændum, getur það ekki
hrært sig fyrir máttleysi, fyrr
en farið er að rigna“.
Þá er og til fjöldi frásagna um
veðurglöggar skepnur, t. d. for-
ustusauði, sem ekki var hægt að
koma af stað frá fjárhúsum að
morgni dags eða lögðu allt í einu
af stað heimleiðis úr haganum,
fundu á sér, að illviðri var í að-
sigi, þó að veðurglögga bændur
eða smala óraði ekki fyrir neinu.
Veðurnæmt fólk og veður-
glöggar skepnur eru víðar til en
á íslandi. Margir munu þó ætla,
að hér sé um að ræða hugarburð,
tilviljanir eða hreinar kerlinga-
bækur, líkt og t. d. hina rótgrónu
trú margra þjóða á sambandið
milli tunglbreytinga og veðurs.
En hafi kvartanir gigtarsjúk-
linga og munnmælasögur um
veðurglögg dýr við rök að styðj-
ast, í hverju eru þá áhrif veð-
ursins fólgin, áhrif, sem gera
VÍKINGUR
Björn L. Jónsson.
vart við sig, löngu áður en venju-
leg skynfæri greina nokkra veð-
urbreytingu ?
Fyrst minnzt er á tunglið, er
ekki úr vegi að geta þess, að
rannsóknir hafa ekki staðfest þá
aldagömlu trú, að veðurbreyting-
ar standi í sambandi við mynd-
breytingar tunglsins. Hinsvegar
er auðvelt að gera sér í hugar-
lund, hvernig þessi trú hafi orð-
ið til og haldizt við. Myndbreyt-
ingar tungls eru áberandi fyrir-
brigði og eðlilegt, að almenning-
ur á öllum öldum hafi tengt þær
jarðneskri viðburðarás, ekki sízt
þar sem svo vill til, að tunglmán-
uðurinn er merkilegt tímabil í
lífi manna og dýra. Tunglið
veldur flóði og fjöru á höfunum,
og í seinni tíð vita menn, að svip-
að gerist í lofthjúpnum umhverf-
is jörðina. Og þegar bændur
voru orðnir óþreyjufullir vegna
langvarandi votviðra eða margra
mánaða innistöðu og uppiskroppa
með hey, vonuðust þeir eftir, að
hver tunglkoma og jafnvel kvart-
ilaskiptin færðu þeim hinn lang-
þráða þurrk eða hláku. Og hér
var auðvelt að láta blekkjast.
Einu sinni í viku eru tímamót í
myndbreytingum tungls: Nýtt
— kvartilaskipti — fullt. Veður-
breytingar má því auðveldlega
rekja til næstu tímamóta á und-
an eða eftir, þó að stundum
skakki ef til vill 2—3 dögum.
Rækilegar rannsóknir hafa
verið gerðar á verkunum hita,
kulda, mismunandi rakastigs,
mismunandi loftþynningar á lík-
ama og lífsstörf manna og dýi’a.
Þessar rannsóknir hafa sýnt, að
efnasamsetning blóðs, starf
hjarta og lungna, efnaskipti og
önnur lífsstörf fara mjög eftir
loftslagi og taka breytingum, ef
menn flytja búferlum í loftslag
mjög ólíkt því, er þeir áður
bjuggu við. Hins vegar mun
minna vera um athuganir á þeim
breytingum á líðan og háttum
manna og dýra, er getið var um
í upphafi þessa máls. Þó munu
það vera rannsóknir í þessa átt,
sem dr. Helgi Tómasson, yfir-
læknir á Kleppi, hafði haft með
höndum um margra ára skeið, er
hann féll frá , en ekki er vitað,
hve langt þær voru komnar eða
að hve miklu leyti unnið er úr
þeim.
Reyndir læknar hérlendis hafa
veitt því eftirtekt, að oft koma
kvartanir frá mörgum gigtar-
sjúklingum svo að segja á sömu
stundu. Þeir hafa verið verkja-
litlir um tíma, en versnar svo allt
í einu, mörgum samtímis, þannig
að varla getur verið um tilviljun
að ræða. Væri ekki ófróðlegt að
safna um þetta skýrslum frá sem
flestum læknum, líkt og safnað
er skýrslum um farsóttir. Hér
hefur þetta ekki verið gert.
Reynsla erlendra lækna gengur
mjög í sömu átt og hér.
Þeirri tilgátu hefur verið
varpað fram, að það sé lækkun
loftþrýstings, sem þessu veldur.
Eftir því er maðurinn — eða a.
m. k. hinir næmu gigtarsjúkling-
ar — eins konar loftvog, sem
finnur á sér veðurbreytingar
mörgum klukkustundum fyrir-
fram. Og það eru ekki gigtar-
sjúklingar einir, sem eru næmir
fyrir þessum áhrifum. Þeir sem
eiga vanda til höfuðverkjakasta.
fá þau einna helzt með fallandi
135