Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1959, Blaðsíða 27

örn Steinsson
a / • Xí • f • /
^toridja a s|o
Grein þessi er eftir Rune M. Lindgren. Hún birtist í maíhefti Sænska sjómanns-
ins 1958.
Órofa vídd hafsins hefur um
aldaskeið verið mikill orrustu-
völlu'r, þar sem barist er um lífs-
viðurværi. Allir þekkja barátt-
una um fiskimiðin, stríðið milli
kaupskipanna um vöruflutninga
landa í milli og kapphlaup þjóð-
anna, sem eignast vilja sjávar-
botninn tugi mílna á haf út til
þess að geta borað eftir og nytj-
að olíu, sem finnst þar undir.
I þessari grein verður fjallað
lítillega um eina merka grein
orrustuvallarins, hvalveiðarnar.
Hvalveiðarnar hafa verið
marga mannsaldra mikil at-
vinnugrein. Sagan af spámann-
inum Jónasi, sem ferðaðist með
hvalnum víða vegu er mjög göm-
ul. Hvalveiðarnar eru miklu eldri
en sagan af Jónasi. Heimildir
telja sögu þessa skrök eitt og
Jónas hafi aldrei stundað hval-
veiðar. Ýmsir fornfræðingar
fullyrða, að hvalveiðar hafi ver-
íð stundaðar, áður en mynda og
leturgerðin voru komin á það
hátt stig, að menn gætu sýnt eða
skýrt f'rá veiðunum á heimild-
argagni. í borginni Knossos á
Krít fannst elzta lýsingin á hval,
vinnsla möskvans. Svo ég hef
slegið því föstu að stærðfræðin sé
rétt. En þar sem stærðfræðileg
þekking á möskvanum er aðeins
nauðsynlegur undi'rbúningur
undir mögulega lagfæringu vörp-
unnar, þá finnst mér engin fjar-
stæða að fara eftir bendingum
möskvans og ég hef að nokkru
lýst í bréfum mínum.
Svo vona ég, að þið takið af-
stöðu með eða móti og þá benda
mér á hvar ég hef 'rangt fyrir
mér. Hvort ég tel möskvana
skakkt og hverjir eru oftaldir.
Eða hvort þessi stærðfræði dugi
ekki til vörpugerða'r og hvaða
stærðfræði þá? Sigfús Magnúss
VÍKINGUR
sem menn þekkja. Fræðimenn
greinir á um aldur hennar, telja
sumir lýsinguna 1500 ára, en aðr-
ir 3900 á’ra gamla.
Hvalveiðar eru stundaðar fyr-
ir Krists burð. Um 1100 f. Kr.
veiða menn hvali á Miðjarðar-
hafi. Hermenn Alexanders mikla
veiða hvali í Pe'rsneska flóanum.
Eskimóar eru álitnir fyrstu
menn, sem stunda skipulagðar
hvalveiðar. Skandinavar by'rja
mjög snemma veiðarnar. Norsk-
ir víkingar stunda hvalveiðar
umhverfis Nordkap þegar hlé er
á víkingaferðum þeirra. Fyrst í
stað láta menn sér nægja að ná
hvölunum, sem koma upp á of
grunnt vatn og komast ekki út
aftur. En fljótlega er þó lagt
út á bátum með þar til gerða
hvalskutla.
Baskar eru fyrstir sagðir
koma upp hjá sér hvaliðnaði í
líkingu við það, sem nú tíðkast.
Þeir byggja fyrsti’r suðuker í
skipum sínum og sjóða spikið.
Þeir breýta skutlinum í þá lög-
un, sem hann hefur nú. Götin á
skutlinum er þeirra hugmynd,
en þau festa skutulinn betur i
hvalnum.
Um 1200 stækka hvalveiði-
skipin. Þau eru þá um 100 tonn,
sem er lítið miðað-við skipin í
dag. Á þessum bátum er farið
í langa'r ferðir.
Hvalkjötið er snemma mikils
metið og auðvelt að koma því út.
Hvalurinn er lengi framan af
taíinn til fiska, en ekki spen-
dýra. Þeir sem trúar vegna fasta
máttu því eta hvalkjöt án þess
að syndga. Á þessum tíma er
mönnum ekki fullljóst, hversu
mikil verðmæti hægt er að öðl-
ast úr hvalnum. Olíán.sem unnin
e'r úr spikinu, var notuð sem
brennslugjafi. Seinnitíma börn
læra svo að nota hvallýsið sem
fæðu.
Snemma er farið að „þjena“ á
hvalveiðum. Samkvæmt fyrir-
skipun útgefinni af Englands-
konungi Edwardi III. árið 1200
á að greiða hvalveiðiskipi 6 sterl-
ingspund fyrir hve'rn hval, sem
skipið kemur með að landi, en er
háð því skilyrði að hvalurinn sé
fyrirsjáanlega eitthvert verð-
Hvalmóðir með nýfæddan unga. (Myndin er tekin úr flugvél).
147