Sjómannablaðið Víkingur - 01.07.1959, Blaðsíða 28

A
Fyrir nokkru náðust tveir hvalir reknir á land í Hollandi, sýnir myndin þegar verið er að hífa annan þeirra upp á hafnar-
bakka í Rotterdam.
mæti. Tekjur Noregs af hval-
veiðum eru nú um 50 millj.
sænskra króna á ári.
Þegar frá líður hefja fleiri
og fleiri þjóðir hvalveiðar. Bask-
ar fara víða og oft norður til
Noregs og íslands til veiða. Eng-
lendingar sækja á sínum bátum
allt no’rður til Spitsbergen. Þeir
ásamt Holllendingum eru alls
ráðandi á hvalveiðasviðinu frá
1600 til 1700.
Á árunum 1675—1721 er
fjöldi drepinna hvala skráður.
Hollendingar eiga metið og geta
státað af að hafa drepið 33000
hvali á þessu tímabili. Norð-
menn, Danir, Þjóðve’rjar og jafn-
vel Spánverjar veiða einnig mik-
ið á þessum tíma.
Veiðimennimir umhverfis
Spitsbergen voru af mörgum
þjóðernum. Ákafi þeirra við
veiðarna’r leiddi oft til misklíða
og erja milli þjóðabrotanna. Var
þá reynt að afmarka þjóðunum
ákveðin veiðisvæði, en gekk illa.
Oft var þarna um hrein sjórán
að ræða, og misstu margir skip
sín og afla. Herskip voru send
til Spitsbergen frá Danmörku.
Hollandi og Englandi. Áttu þau
að stilla til friðar á veiðisvæð-
unum, en stuðluðu aðeins að
auknu sjóráni og yfirgangi.
Smátt og smátt tókst þó að koma
á friði milli þessara ólíku hval-
veiðiþjóða. Sagt er, að mörg
hundruð skip hðafi veitt þarna
hvali hlið við hlið. Ma’rgar hval-
vinnslustöðvar voru reistar í
landi á Spitsbergen, gátu þar at-
hafnað sig allt að 15000 menn
meðan veiðitímabilið stóð.
Hollendingar veiddu mest.
Áhafnir þeirra fengu ákveðinn
hlut úr afla. Jók það dugnað og
áhuga hollenzku sjómannanna.
Veiðiskipin urðu sífellt stæi'ri. í
byrjun ársins 1700 voru flest
hvalveiðiskipin 200—350 tonn að
stærð.
Hvalurinn varð einnig mikill
frumherji í landi á lýsingarsvið-
inu. I Boston var fyrstu götu-.
lýsingu í heiminum komið upp.
Eldsneytið í þessum fýrstu ljós-
kerum var hvallýsi. Hvallýsinu
var þó smátt og smátt útrýmt
til þessara þarfa af öðrum ljós-
vökvum, gasi og rafmagni. Hval-
beinin voru lengi notuð í
mjaðmabelti kvenna (lífstykki),
sól- og regnhlífar með góðum
árangri. Rústfrítt stál er nú
komið í stað hvalbeinanna á þess-
um vettvangi. Norðmenn flytja
þó enn mikið af hvalbeinum
heim. Þeir smíða úr þeim for-
láta skíði, sem eru mjög góð að
renna sér á.
Árin liðu og enn stækkuðu
skipin. Aðstaða þjóðanna við
hvalveiðarnar breyttist einnig.
Eimvélin, sem va’r tekin í notk-
un í hvalveiðibátana upp úr 1850
gerði veiðarnar miklu afkasta-
meiri. 1 stað handskutlanna var
nú farið að nota skutla, sem
skotið var úr byssum. Loks var
þróunin komin svo langt, að hægt
var að vinna allan hvalinn um
borð í sjálfum skipunum. Árið
1905 var fyrsta verksmiðjuskip-
ið sent til Suðurheimsskautsins.
Byrjað var á að nota hvalolíuna
til smjörlíkisgerðar, en lengi
hafði það þá verið notað við
sápuframleiðslu.
Noregu’r varð nú fremstur í
hvalveiðum og hvalafurðafram-
leiðslu. Enn heldur Noregur því
sæti. Fyrri heimsstyrjöldin skað-
VÍKINGUR
148