Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1979, Blaðsíða 42

Denise, litli og lipri kafbáturinn hans Cousteau.
og ef kafbáturinn verður raf-
magnslaus losna blýkúlurnar og
báturinn flýtur upp.
Dýpsta köfun sem nokkurntíma
verður gerð var þegar Trieste fór á
10.912 metra dýpi 1960, tvö
hundruð mílur frá eyjunni Guam
í Kyrrahafinu, en þar er dýpsti
staður jarðar. Sonur uppfinninga-
mannsins, Jacques Piccard og
Donald Walsh, lautinantar í
ameríska hemum, fóru þá ferð.
Eftir fjögurra og hálfs tíma ferð
niður snertu þeir botninn. Þar
ríkti grá-hvítur litur. Fljótlega
gátu þeir svarað aldagamalli
spurningu: líf er í djúpinu. Á
botninum hringsólaði flatfiskur
um þrjátíu sentimetra á lengd og
fimmtán sentimetra á þverkant.
Flóðljós köfunarkúlunnar komu
einnig auga á smærra sjávarlíf;
rauða rækju um tveggja til þriggja
sentimetra langa. Dvölin stóð að-
eins í tuttugu mínútur á botnin-
um. Hinn gífurlegi þrýstingur setti
bresti í fimmtán sentimetra þykkt
glerið í kýrauganu, en mönnunum
stafaði þó ekki hætta af því. Þeir
höfðu sett heimsmet sem ekki var
hægt að hnekkja.
Denise
Cousteau hannaði tveggja
manna kafbát sem kemst niður á
þrjú hundruð metra dýpi. Hann er
liðugur í snúningum og lipur, og
knúinn áfram með þrýstivatni.
Kafbátur þessi er að mestu
byggður úr nítján millimetra
þykkum stálplötum. Hann getur
verið fjóra tíma neðansjávar og
siglt með eins og hálfs mílu
hraða. Hann hefur stálkló til að
tína gripi upp af landgrunninu.
Alvin
Alvin er eitt neðansjávarfarar-
tækið til viðbótar. Hann er aðeins
sex og hálfur metri að lengd en
kemst á allt að tveggja kílómetra
dýpi og getur siglt tuttugu mílna
vegalengd, á þriggja hnúta há-
markshraða. Alvin hefur innbyggt
fleytikerfi og þarf því ekki að bera
kjölfestu; heildarþyngd hans er
ætíð sú sama en rúmtaki hans er
breytt og með því kemst hann upp
og niður í sjónum. Hann er eins og
langdregið egg í laginu, en fyrir
innan þunnt ytra byrðið er þykk
stálkúla fyrir áhöfnina. Þrýstikúl-
an er 208 sentimetrar í þvermáli,
gerð úr þriggja sentimetra þykk-
um stálplötum. Ysta lag bolsins er
aðeins þrír millimetrar að þykkt
enda þarf það ekki að þola þrýst-
ing en er fyllt með sjó og frauð-
plastkúlum. Alvin hefur stálhönd
sem stjórnað er innan úr kúlunni
til að auðvelda hafrannsóknirnar.
Sprengja á miklu dýpi
Alvin fékk sína þolraun undan
ströndum Spánar við leit og
björgun sprengju sem losnaði úr
herflugvél í janúar 1966. Alvin
ásamt tveimur öðrum djúpköfun-
arbátum leituðu sprengjunnar.
Fimmtánda mars fann áhöfn
Alvins hana þar sem hún sat á
átta hundruð metra dýpi í brattri
brekku. Þó sprengjan væri óhlað-
in varð samt að ná henni upp.
Þegar verið var að hífa hana
slitnaði vírinn og hún féll hundrað
og sextíu metra niður og nam
staðar á brún hengiflugs. Ef eitt-
hvað færi úrskeiðis í annað sinn
yrði ekki hægt að ná henni upp.
Alvin fann sprengjuna með því að
elta slóðina sem hún hafði skilið
eftir sig þegar hún rann niður
hlíðina. Þetta átti sér stað í grugg-
ugum sjó þar sem skyggni var að-
eins tíu metrar. Sprengjan var svo
hífð upp og henni komið til skila.
Óhapp
Dag einn sjötta júlí 1967 sá
tveggja manna áhöfn Alvins,
svartan stein lifna skyndilega við,
á sex hundruð metra dýpi. Þetta
var tveggja metra langur sverð-
fiskur sem Alvin hafði truflað með
nærveru sinni. Fiskurinn synti á
kafbátinn og metralangt sverðið
stakkst á kaf í ytra byrðið. Öll
tækin virkuðu eðlilega svo menn-
imir komust upp á yfirborðið.
Þegar báturinn kom upp var fisk-
urinn enn fastur í ytra byrðinu en
sverðið var hálf rifið af fiskinum.
Þó fiskurinn hafi verið öskuillur
þá var áhöfnin kát í kvöldmatn-
um.
42
VÍKINGUR