Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1986, Side 23

rognkelsastofna
á sóknareiningu er hægt að
ráða i ástand stofnsins að
einhverju leyti. Þegar mikið er
af smágrásleppu er það yfir-
leitt merki um góða nýliöun til
hrygningarstofnsins. Ekki er
hægt að sjá út stærðir ár-
ganga fyrr en kynþroska er
náð sökum þess að ungfisk-
urinn er fram að þeim tima á
uppeldissvæðunum langt úti i
hafi og gerir það erfiðara að
spá um veiðar komandi ára.
Gagnasöfnun
sjómanna
Augljóst má telja að starfs-
maður Hafrannsóknastofn-
unarinnar kemst ekki yfir að
taka mælingasýni á öllum
veiðisvæðum á hverju ári og
allra sist vegna þess að mæla
þarf reglulega á sama svæði
nokkrum sinnum yfir vertið-
ina. Náið samstarf við sjó-
menn og sú gagnasöfnun
sem sjómennirnir sjálfir
framkvæma er þvi algjör for-
senda fyrir þvi að hægt sé að
framkvæma ofangreindar
athuganir.
Hætt er við að margir spyrji
hvernig sjómenn geti staðið i
gagnasöfnun fyrir rannsókn-
arverkefni yfir hávertið eins
og ekki sé nóg annað að gera
og skal þvi svarað hér. í fyrsta
lagi er öllum grásleppusjó-
mönnum gert skylt að gera
veiðiskýrslur sem innihalda
mikið af mikilvægum upplýs-
ingum, ef þær eru rétt útfyllt-
ar, sem þær eru flestar. I öðru
lagi er nú hópur af samstarfs-
mönnum á meðal grásleppu-
sjómanna sem framkvæma
lengdarmælingar á hrogn-
kelsi um borð i bátum sinum.
Sérstakur útbúnaður er not-
aöur til aö einn maður geti
auðveldlega framkvæmt
þessa gagnasöfnun um borð i
smábát. Reynsla af þessum
gagnasöfnunaraðferðum hef-
ur verið mjög góð, og liggja
miklar upplýsingar fyrir, sem
verið er að vinna úr eða biða
úrvinnslu.
Að bera saman afla.
Veiðiskýrslur eru meðal
annars notaðar til að fylgjast
með afla á sóknareiningu. Til
að geta boriö saman afla-
brögð á mismunandi svæðum
eða timabilum þarf að reikna
afla á sóknareiningu á ákveð-
inn staðlaðan hátt. í þessum
veiðiskap er sóknareiningin
skilgreind sem afli á netnótt.
Taka þarf tillit til lengdar neta
þegar reiknaður er afli á net
en aðallega eru notuð net af
tveim lengdum hér við land
þ.e.a.s. net sem felld eru úr
60 eða úr 120 faðma slöngu.
Net af lengri gerðinni reiknast
sem tvö net hvert. Meiri vandi
er að taka tillit til þeirrar tima-
lengdar sem netin hafa legið i
sjó. Talið er i sólarhringum
milli umvitjanna á þeim netum
sem um ræðir þegar gefinn er
upp hversu margra nátta eða
daga netin séu. Það hefur
hinns vegar komið í Ijós að
veiðimagn er nær aldrei i
beinu samhengi við þann
tima sem netin hafa legið. Hér
er átt við að net sem legið
hafa þrjá sólarhringa i sjó
hafa að öllu jöfnu ekki þre-
faldann afla á við net sem
legið hafa aðeins eina nótt.
Ástæður fyrir þessu geta
veriö margar og verður ekki
hægt að fjölyrða um þær að
sinni, en nefna má að mikil
hreyfing er á netum sem lögö
eru grunnt bæði vegna öldu
og sjávarfallastrauma. Að öll-
um likindum losnar um mikið
af grásleppu við straumbreyt-
ingar og öldurót og jafnvel
hreyfingar grásleppunnar
sjálfrargeta þvælt netin i þara
og gert þau þannig óklár. Ef
mikil grásleppugengd er geta
netin mjög fljótt fyllst að þvi
marki sem þau geta tekið við
af grásleppu. í þeim tilfellum
er jafn mikið i netum eftir einn
dag og eftir tvo eða fleiri daga
og eldri net hafa jafnvel minni
afla vegna þess að þau eru
óklár. Til þess að minnka sem
mest skekkju vegna mismun-
andi legutima neta er notaður
náttastuöull. Hann er þannig
útreiknaður að hann breytist
mjög litið eftir að netin eru
orðin meira en þriggja nátta.
Sveifla í stofnstærð
Lengdarmælingar sem
gerðar eru á afla grásleppu-
báta eru notaðar til að fylgjast
með breytingum sem verða á
stæröarsamsetningu hrogn-
kelsastofns á hverju veiöi-
svæði. Þegar hlutfallslegur
fjöldi fiska á lengdareiningu
hefur verið margfaldaður með
afla á sóknareiningu fást töl-
ur sem hægt er að nota við
samanburð á aflabrögðum á
mismunandi svæöum eða
timabilum. Töflur 1 og 2 sýna
upplýsingar af þessu tagi.
Mynd nr. 1. Þrívíddar-
mynd af þeim upplýs-
ingum sem eru í töflu 1.
Tilgangurinn er að sýna
breytingar í afla á sókn-
areiningu og lengdar-
dreifingu veiddrar grá-
sleppu í Skjálfanda yfir
árið 1980 til 1982. Árið
1980 var áberandi
toppur í lengdardreif-
ingu veiddrar grá-
sleppu á stærðarbilinu
39 til 41 cm. Árið eftir
eða 1981 er mjög mikið
af stórri grásleppu á
stærðarbilinu 42 til 46
cm. Það ár virðist alla
nýliðun vanta á þessu
veiðisvæði. Árið 1982
er nær algert aflaleysi á
þessum svæðum.
Rannsóknir benda til að
orsakir hrunsins séu að
nýliðnu vantar áriö áöur
og aö nær eingöngu er
mjög stór grásleppa f
veiðinni 1981, en rann-
sóknir benda til að hún
drepist frekar eftir
hrygninguna. Smágrá-
sleppan sem veiddist
1982, reyndist gömul
hægvaxta grásleppa.