Náttúrufræðingurinn - 1964, Side 13

NÁTTÚ RU FRÆÐINGURINN
105
Á rannsóknaferðum sínum hafði Stefán jafnframt athugað og
leitað sér upplýsinga um búnotagildi plantnanna, alls staðar þar
sem hann gat komið því við, og sjást þess nokkur nrerki í Flóru.
Árin 1902 og 1904 ritar lrann svo ásanrt H. G. Söderbaum, pró-
iessor, tvær greinar á sænsku um þessar rannsóknir. Söderbaum
ritaði þar um efnasamsetningu plantnanna, sem hann lrafði efna-
greint, og Stefán um vaxtarlag þeirra, lifnaðarhætti og búnota-
gildi. Þessar greinar þýddi Stefán svo og birti í Búnaðarritinu. Við
þessar rannsóknir kom í Ijós, að íslenzkt gras innihélt meira af
steinefnum og auðmeltanlegum næringarefnum en sænskt gras.
Enn vantaði tilfinnanlega handhæga, íslenzka kennslubók í grasa-
fræði handa íslenzkum æskulýð. Úr því bætti Stefán einnig. Hann
sarndi Plönturnar, sem komu út árið 1913. Sú bók var sniðin eftir
og að verulegu leyti þýðing á danskri kennslubók eftir Warming,
hinn gamla kennara Stefáns. Seinni hlutinn, um niðurskipun
plönturíkisins og gróðurlendi íslands, var þó að nrestu leyti frum-
saminn. Plöntunum var mjög vel tekið eins og Flóru, enda var
framsetningin jafn skýr og málið jafn lipurt. Fræðiorðin úr Flóru
voru hér flest komin, en nokkrum hafði hann jró breytt. Fjölda-
rnörg ný fræðiorð voru í Plöntunum og gerð af sömu smekkvísi
og vandvirkni og hin fyrri; flest svo íslenzk í anda og vel valin, að
maður rekur sig varla á þau og rennir jreim niður viðstöðulaust,
eins og fornu góðmeti úr Eddu, sagði einn aðdáandinn urn þau.
Þó Flóra Islands væri uppseld, þegar Plönturnar komu út, dróst
að hún yrði gefin út aftur og réð hér enn heilsubrestur höfundar-
ins ásamt embættisönnum. Ný útgáfa af Plöntunum kom út
1920, rnjög lítið breytt. Um líkt leyti var handritið að annarri
útgáfu Flóru einnig tilbúið frá hendi Stefáns, (iltölulega lítið breytt
frá 1. útgáfu. Þó var ] >ar gerð grein l’yrir öllum fíflum og unda-
fíflum, en var ekki í 1. útgáfu; aðrar breytingar voru smávægi-
legar. En handritið fékkst ekki gefið út strax sökum dýrtíðar, og
þar við sat, þegar Stefán Stefánsson lézt, farinn að heilsu, 20. janúar
1921. Honum hlotnaðist ekki sú ánægja að sjá báðar sínar merku
bækur gefnar út öðru sinni.
Þremur árurn eftir lát Stefáns, árið 1924, kom út önnur útgáfa
Flóru íslands, þess verks, sem er höfundi sínum svo veglegur og
óbrotgjarn minnisvarði, að nú finnst okkur jafnvel ótrúlegt, að
fræðiorð og plöntunöfn Stefáns skuli ekki jafngömul málinu.