Náttúrufræðingurinn - 2004, Síða 25

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
2. mynd. Gosmyndanir við Kerlingarbás á Reykjanesi (sjá einnig 3. mynd). - Various types of volcanic formations in sea-cliffs at
Kerlingarbás, Reykjanes.
hraunið. Á milli þeirra er einungis
foksandur en enginn jarðvegur.
Bendir flest til að hraunin séu af
líkum aldri og hafi runnið á sama
gosskeiði, ef til vill í sömu eldum,
fyrir tæpum tvö þúsund árum.
Reykjaneseldar fyrir tvö
ÞÚSUND ÁRUM
Þar sem Eldri Stampagígaröðin ligg-
ur að sjó í Kerlingarbás hafa mynd-
ast jarðlagaopnur af völdum sjávar-
rofs sem gefa færi á að skoða hraun,
gíga og gjóskulög frá ýmsum tímum
í þversniði (2. og 3. mynd). Segja má
að megindrættirnir í gossögu
Reykjaness síðustu árþúsundin blasi
þama við augum. Ekki verður öll sú
saga rakin hér heldur aðeins það
sem viðkemur Eldra Stampagosinu.
Fyrstu merki um virkni á Eldri
Stampagígaröðinni er þunnt fín-
korna öskulag sem liggur næst
undir syðsta gjallgíg gígaraðarinnar
og hrauntaumum frá honum. Af
komagerð öskunnar að dæma hefur
hún myndast í neðansjávargosi (R-2
á 2. mynd). Askan hefur ekki fundist
í jarðvegssniðum og bendir það til
lítillar dreifingar á landi. Af þessu
má ráða að upphaf Eldra Stampa-
gossins hafi verið í sjó. Upptaka-
gígurinn er nú með öllu horfinn.
Vísbendingar em um að gosspmng-
an hafi einnig verið virk á landi um
svipað leyti (sjá síðar). Ofan á ösku-
lagið R-2 hleðst síðan myndarlegur
gjallgígur, um 20 m hár. Gosrás
gígsins, sem nú er bergstandur,
gengur upp í gegnum öskulagið.
Hraun frá þessum gíg og öðmm
3. mynd. Eldri Stampagígaröðin við Kerlingarbás (mynd tekin af Önglabrjótsnefi til austurs). - The south end ofthe Older Stampar
crater row at Kerlingarbás, Reykjanes. Ljósm./Photo: Magnús Á. Sigurgeirsson.
23