Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 54

Náttúrufræðingurinn
5. mynd. Unadalsjökull á varpinu milli Unadals og Skallárdals í Svarfaðardal. Breiður skári undan jökuljaðrinum er greinilega
raskaður af jökulskriði. Mynd tekin 15. september 2003. - Unadalsjökull, northern Iceland. Note the margin area that has been
affected by glacier sliding. Ljósm./Photo: Oddur Sigurðsson.
Glámu jökul eða ekki, þótt slíkar
stórfannir víðast á landinu séu
kallaðar jöklar, og lækir sem frá
þeim renna stundum Jökulár (t. d. í
Dyrfjöllum eystra). Hjamskaflar af
þessu tægi em altaf í jarðfræðinni
taldir með jöklum, hvort sem á þeim
em skriðjökulsmyndanir eða eigi."
Þessi skilgreining Þorvalds
fengist ekki samþykkt meðal jarð-
vísindamann nú á dögum. Þótt
Þorvaldur verðist í deilu sinni við
Stefán, vék hann við lýsingu sinni á
Glámu í 3. útgáfu á ágripi Lýsingar
íslands: „Hálendisbungan Gláma
upp af Dýrafirði og Amarfirði er
litlu lægri en Drangajökull, þar
hefur til skamms tíma verið á
hálendinu allstór hjamjökulsbreiða,
án nokkurra skriðjökla; á hinum
góðu ámm um aldamótin og síðar
hefur þessi hjambreiða þiðnað mjög
og er nú nærri horfin, dottin í sund-
ur í smáa hjamskafla. Á hinu sama
árabili hafa jöklar mjög minkað víða
annarsstaðar á landinu." Hann held-
ur fast við að þama hafi verið allstór
jökull en á fáum ámm hafi hann
grotnað niður í góðu árferði.
Nú þykir mönnum ekki mikið til
koma „hins góða árferðis", sem
Þorvaldur ritar um, rétt fyrir og eftir
aldamótin 1900. Þá bráðnaði aðeins
lítillega af sporðum helstu jökla .
Þorvaldur lifði ekki að sjá jöklana
bráðna allt hvað af tók á hlýinda-
tímabilinu eftir 1925. Þrátt fyrir að
árin milli 1925 og 1965 hafi sennilega
verið hlýjasta 40 ára tímabil síðan á
söguöld hafa smájöklar á borð við
Unadalsjökul (5. mynd) að vísu
minnkað nokkuð og enginn nafn-
greindur jökull á Islandi hvarf með
öllu á 20. öld nema ef til vill Snótar-
jökull og Forsælujökull í Kerlingar-
fjöllum sem vora örsmáir þegar best
lét. Sporðar stórra jökla, sem ná
langt niður fyrir hjammörk sín, hafa
hins vegar færst aftur svo kíló-
metmm skiptir.
Þegar herforingjaráðið danska lét
kortleggja Vestfirði árið 1913 fundu
mælingamennimir ekki nema fimm
skafla á Glámu sem þeim þótti
ástæða til að lita hvíta á korti sínu.
Enginn þessara skafla hafði stöðu
eða útlit sem bendir til að þar hafi
verið jökull.
Árið 1914 fékk Paul Herrmann3”
Ögmund Sigurðsson, fylgdarmann
Þorvalds Thoroddsen, með sér til að
leita að Glámujökli. Þar sem Ög-
mundur treysti ekki meira en svo á
minni sitt fengu þeir kunnugan
mann, Guðmund Guðmundsson frá
Hörgshlíð í Mjóafirði, til leiðsagnar.
Þegar hann var beðinn að koma
þeim eins nálægt jöklinum og
mögulegt væri, hristi hann höfuðið
og sagði að jökulís væri þar hvergi
að finna og sjálfur hefði hann aldrei
séð þar ís nema á lækjum og vötn-
um. Hversu vel sem þeir leituðu
fundu þeir hvergi jökulskika sem jaf-
naðist svo mikið sem á við jökla
52