Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 20

sögu, virðist liggja neðan úr mýrinni
framan við hraunið upp að eða upp
á hraunjaðarinn. 1 framræsluskurði í
mýrinni er hægt að skoða þverskurð
af garðinum en auk þess var grafið
snið í gegnum hann þar sem þurrara
var. Garðurinn hefur verið um 1 m
á breidd en erfiðara er að áætla liæð-
ina. Hann er að öllu leyti hlaðinn úr
torfi, hnausum eða kökkum, og sums
staðar hefur strengur verið lagður
efst. Venjulega lendir a. m. k. efsta
(yngsta) gjóskulag í jarðvegi á hverj-
um stað og tíma í torfhleðslur og ger-
ir auðvelt að aldursákvarða þær. Bæði
í hnausum og streng er auðþekkt
gjóskulag, ólífugráa lagið frá 13. öld.
í framræsluskurðinum sést að auki að
jietta gjóskulag liggur óhreyft undir
garðinum en ljósa gjóskulagið Ö 1362
hefur hins vegar lagst ofan á hann.
Samkvæmt þessu hefur garðurinn ver-
ið hlaðinn skömmu eftir að ólífugráa
lagið féll. Þetta mannvirki er nefnt
hér vegna þess að hvergi í heimildum
er getið um byggð í Landbroti fyrr en
á 12. öld og verður vikið nánar að
{jví síðar.
ÁLFTAVERSHRAUNIÐ
Fjöldi sniða
Á svæðinu frá Hólmsárbrú suður
að Alviðruhömrum voru tekin 14
jarðvegssnið. Að tveimur undanskild-
um eru Jiau staðsett austan til á eða
við austurjaðar Álftavershraunsins.
Snið voru tekin á sex stöðum inni
á hraunasvæðinu. Sömu gjóskulögin
fundust í öllum sniðunum en jarð-
vegsþykknun hefur verið breytileg.
Tvö þeirra eru sýnd á 4. mynd (7 og
10). Á fimm stöðum var grafið í eða
við jaðra hraunasvæðisins. Á einum
staðnum náðist snið bæði undir
lirauninu og ofan á því. Þrjú snið-
anna eru sýnd á 4. mynd (6, 8, 9).
Snið 8 er að auki skýrt á 7. mynd.
Auk Jress voru tekin snið utan hrauna-
svæðisins við Herjólfsstaði og Þykkva-
bæjarklaustur.
Það hefur háð Jressum rannsóknum,
einkum í Álftaveri, hve grunnvatn
stendur hátt, bæði á svæðunum aust-
an við jaðra hraunasvæðisins og einn-
ig inni á hrauninu sunnan við Skálm.
Snið undir og ofan á
Álf lavershrauninu
Til hægðarauka verður byrjað á að
skýra snið 6 við Hrífuneshólma en
Jjar er eina notliæfa opnan í jarðveg
undir hrauni á Jressu svæði. Á sama
stað er einnig góð opna í jarðveginn
ofan á hrauninu. Hrífuneshólmi er
gróinn hólmi í hraunasvæðinu sunn-
an við Hólmsá, rétt hjá Hólmsárbrú.
Hann er umkringdur hrauni á þrjá
vegu en Hólmsá rennur fyrir norðan
hann og hefur skorið þann farveg í
Jjykkan jarðveg. Hraunið umhverfis
hólmann gæti hugsanlega verið sér-
stakt hraun Jiótt líklegra sé að hér sé
um hraunstraum í stærra hrauni að
ræða.
Hraunið cr aðeins fáeinir metrar á
Jrykkt J>ar sem j>að liggur upp að
hólmanum að vestanverðu. Þar hefur
vatn grafið rás með fram hraunjaðr-
inum svo að auðvelt er að komast í
jarðveginn undir honum. Beint undir
hrauninu er 25—30 cm þykkt svart
gjóskulag, E-l, og enginn jarðvegur
milli Jjess og hraunbotnsins. Af af-
stöðu þess til hraunsins má draga þá
ályktun að bæði hafi myndast í sama
14