Náttúrufræðingurinn - 1985, Side 44

Milli jökulgarðsins og jökuljaðarsins
myndast oft smávötn og sandbleyta er
þar mikil. Jökullinn hefur gengið fram
árið 1812 en þó ekki náð aðal jökul-
görðum, sem beinast liggur við að
telja að séu frá 1784.
1835
Þetta ár er Björn Gunnlaugsson við
landmælingar í Vestur-Skaftafellssýslu
og á íslandskorti hans (Björn Gunn-
laugsson 1844) virðist vera nokkuð bil
milli Lómagnúps og Skreiðarárjökuls,
vart minna en 1000 m.
1857
í grein sem Amund Helland (1882)
skrifaði eftir ferð sína um Vestur-
Skaftafellssýslu árið 1881:
„Denne Bræ [þ. e. Skeiðarárjökull
- innskot höfundar] smelter forti-
den af og trækker sig dygtigt tilbage.
For 24 Aar siden var Bræens Af-
stand fra Fjeldvæggen nordenfor
Lómagnúpr kun 60 Favne . . . “
1859
í sóknarlýsingu Kálfafellssóknar í
Fljótshverfi segir séra Jón Sigurðsson
(1859):
„Fyrir mörgum árum hljóp jökull
þessi vestur í fjallið fyrir innan svo-
kallaða Lambhagahellu, austan
(verðt) og innanverðt við Lómanúp,
en gekk svo smám saman til baka
aptur. Aptur fyrir fáum árum hljóp
hann vestur að Núpsvötnum en er
nú mikið til baka genginn. Og nú
síðan í fyrra vor 1858 heldur hann
en á ný fornri stefnu. Ekki vita
menn það að jöklar þessir aukist."
Seinni framgangurinn, sem minnst
er á gæti átt við árið 1857 en þá var
fjarlægðin milli jökuls og Seldalsaxlar
aðeins, 60 faðmar (þ. e. 100 m) eins
og getið er hér að framan. Óvíst er
hvenær fyrri framgangur hefur átt sér
stað, en vera má að átt sé við fram-
hlaupið 1784, en einnig kemur til
greina að framgangur hafi orðið á fyrri
hluta nítjándu aldarinnar, sem ekki
eru aðrar heimildir til um. Það tel ég
þó fremur ólíklegt. Athyglisvert er að
séra Jón minnist ekki á að lón hafi
myndast er jökullinn gekk að Lóma-
gnúpi og bendir það til, að hlið hafi
verið á milli jökuls og hlíðar, sem áin
hafi fallið um.
1871-1874
Englendingurinn W.L. Watts kont
þrisvar til íslands, 1871, 1874 og 1875.
1 öll skiptin ferðaðist hann um Fljóts-
hverfi og fór inn að Vatnajökli þar
uppaf. í bók sinni (Watts 1875) segir
hann um suðvesturhornið á Skeiðar-
árjökli og er hann að bera saman legu
jökuljaðarsins 1871 og 1874:
„The glacier upon the east side of
the river has advanced, I should say
half a mile, there being much more
sand mingled with ice and
nevé, . . . “
og ennfremur:
„Although the glacier has advanc-
ed, it has lost considerably in
height, and is altogether altered in
appearance."
Skeiðarárjökull hefur að því er virð-
ist gengið fram um 800 m frá árinu
1871 og má ætla að hann hafi náð
framundir garðinn. Einnig er tekið
fram að jökullinn hafi lækkað eins og
jafnan gerist um leið og hann hleypur
fram.
1880-81
Amund Helland (1882) lýsir í beinu
framhaldi af klausunni við 1857:
„ . . . men nu er denne Afstand
mindst 400 Favne. Ifra Sommeren
1880 til 1881 antoges Bræen at liave
trukket sig 100 Favne tilbage. Men
samtidigt med, at Bræen har trukket
sig tilbage, saa er den afsmeltet,
saaledes at dens Mægtighed er væs-
38