Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 47

2. Mynd. Fjarlægð vesturjaðars Skeiðarárjökuls frá megin jökulgörðum á síðustu 250
árum. - The distance of the western margin of the Skeiðarárjökull glacier from the
outermost terminal moraines during the last 250 years.
Sveins Pálssonar um lónið. Ef það hef-
ir verið, þá hlýtur lónið að hafa náð
alla leið inn að Kálfsklifi. Ef svo hefur
verið, þá hljóta að finnast verksum-
merki eftir slíkt lón. Engin merki hef
ég getað fundið um það og Jón Jóns-
son (1974) ekki heldur. Engir malar-
hjallar eða strandlínur finnast í daln-
um, sem þó hefði mátt búast við. Það
sem mælir eindregnast gegn lóni í
dalnum eru gróðurtorfurnar, sem ná
niður á aurana í Núpsárdal og myndast
nokkuð háir bakkar þar sem árnar
flæmast um og rjúfa stöðugt úr torfun-
um. Bakkar þessir (þ. e. gróðurtorf-
urnar) eru 4-6 m háir og ef lón hefur
verið í dalnum þá hefur það ekki verið
dýpra en 4—6 m og getur hver maður
séð, að svo örgrunnt lón hefur ekki
mátt til að valda hlaupum í Núps-
vötnum eins og Sigurður Þórarinsson
(1974) telur að hafi komið öðru hvoru
úr lóni þessu frá miðri 18. öld og fram
á miðja 19. öld. Aftur á móti er lands-
lagi þannig háttað, að grunnur vaðall
myndast á þessum slóðum og er hann
oft eins og vatn yfir að líta. Fullvíst má
telja, að þessi hlaup, sem komu í
Núpsvötn hafi verið venjuleg Græna-
lónshlaup enda segir Jón Sigurðsson
(1859) að Súluhlaup hafi komið reglu-
lega á fyrri helmingi síðustu aldar.
Einnig má hugsa sér, að sandurinn
hafi hækkað verulega síðan á dögum
Sveins Pálssonar, en gegn því mæla
bæði gróðurtorfurnar og einnig að
undir Kálfsklifi er fláki af Bergvatnsár-
hrauni hinu eystra, sem mun vera um
4000 ára gamalt (Haukur Jóhannesson
1983). Hraunið er lítt sokkið í sand.
Aftur á móti er líklegt að aurkeilan,
sem Súla fellur á (3. mynd) sé tiltölu-
lega ung.
Þegar lýsing Sveins Pálssonar er les-
in með ofangreint í huga, þá hvarflar
að mér, að lónið sé skýringartilraun
41