Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 18

3. mynd. Skutuloddurinn. —
The harpoon’s head.
átak. Vegna lögunar sinnar snýst odd-
urinn þá á þvert (4. mynd) og skutull-
inn situr fastur.
UMRÆÐA OG LOKAORÐ
Við skoðun skutulsins kemur í Ijós,
að hann er af sömu gerð og amerískir
hvalfangarar smíðuðu og notuðu til
veiða sinna á 19. öld (Clarke 1954).
Notkun þessarar tegundar hand-
skutuls lagðist að mestu af með komu
nútímahvalveiðitækni í lok síðustu
aldar, en tíðkast þó enn við Azoreyjar
og Madeira (Clarke 1981, Anon.
1980). Einnig eru heimildir fyrir því
(Caldwell og Caldwell 1971, Price
1983), að fáeinir búrhvalir hafi verið
veiddir á undanförnum áratugum af
eyjaskeggjum á suðvestanverðu Kara-
bíska hafinu (St. Vincent) eins og fyrr
var getið. Að öllu jöfnu munu eyja-
skeggjar þó ekki leggja til atlögu við
stór dýr á við þau sem veidd eru hér
við land. Pannig er ljóst að búrhvalur-
inn, sem hér um ræðir, hefur annað
hvort verið skutlaður við Azoreyjar
eða Madeira. Petta kemur enda heim
og saman við athuganir Martins
(1982), sem hafði skutultóið og mynd-
ir af skutlinum með sér á ferðalagi um
Azoreyjar haustið 1981. Að sögn
Martins, hitti hann að máli skutul-
eigandann á eynni Flores í Azoreyja-
klasanum (1. mynd). Sá hafði skutlað
búrhval sunnan við eyna Flores
(39°15’N, 31°10’V) þann 14. ágúst
1980, en hvalurinn komist undan.
Samkvæmt þessu leið tæplega 1 ár frá
því að sást til hvalsins við Flores þar til
hann var veiddur um 1590 sjómílum
norðar, þ.e.a.s. vestur af ströndum
íslands.
Af ofansögðu er ljóst, að hér liggur
fyrir fyrsta örugga vísbending þess, að
búrhvalstarfar á þessum slóðum leggi
leið sína á hvalamið við ísland. Þar
með er einnig líklegt, að búrhvalstarf-
ar okkar eigi ættir sínar að rekja til
viðkomuhjarða þar suður frá. Hvort
ferðalag það er hér hefur verið lýst sé
dæmigert fyrir fulltíða búrhvalstarfa,
er hins vegar ógerlegt að fullyrða um.
Sé hér um sama einstakling að ræða og
svo óhönduglega gekk að veiða við
Flores í ágúst 1980, er athyglisvert að
hvalurinn var á sama tíma sitt hvort
árið, annars vegar á suðlægum slóð-
um, hins vegar langt norður í höfum.
Eins og Martin (1982) getur um, kann
þetta að benda til þess að árstíma-
bundnar göngur kynþroska tarfa séu
12