Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 46

En fyrir þann tíma kom hún út
fullum 4 km fyrir framan Eystrafjall
(eða jafnvel 5) og féll þá beint vest-
ur í kletta, er kallast Mígandifláar,
og þar lá hún 1860, er jökullinn átti
aðeins 10 faðma vestur í Núpsvötn,
sem lágu undir klettunum. En frá
því útfalli hafa sjálfsagt verið 6—7
km inn að fjalli. Þá fóru ntenn inn
Skógarbrýr eða Skollastíg til þess að
komast inn í Skóga og Eystrafjall til
kolagerðar og smölunar."
og aftar:
„Eftir 1860 fór jökullinn að kippast
til baka, en skildi eftir öldur, sem
héldust að nokkru til 1913, svo að ég
sá, hve skammt jökullinn átti í vötn-
in en allt er [nú] horfið af framburði
í hlaupum og svo er sléttað úr múg-
unum.“
Eg tel vafalítið að framgangur
jökulsins um 1860, sem Hannes nefn-
ir, eigi við 1857 eins og geta má sér til
um, þegar litið er yfir eldri heimildir.
Öldurnar sem jökullinn skildi eftir
sjást á Herforingjaráðskorti (1905), í
mælikvarða 1:50.000, sem mælt var
1904.
1904
Fyrsta nákvæma landakortið, sem
gert var af þessu svæði, var mælt 1904
af danska herforingjaráðinu. Kortið er
í mælikvarða 1:50.000 (Herforingja-
ráðskort 1905). Þá er jökuljaðarinn
um 200—500 m innan við garðinn sem
hann staðnæmdist við 10 árum áður.
Vaðall er sýndur neðan við Kálfsklif.
1946
AMS-kort (1950 og 1951) í mæli-
kvarða 1:50.000 sýna að jökullinn hef-
ur hörfað um 1000 m frá jökulgarð-
inum.
1961
Herforingjaráðskort (1974) í mæli-
kvarða 1:100.000 var leiðrétt af
Landmælingum íslands eftir flug-
myndum frá 1961 og hafði jökullinn þá
hörfað um 2.5 til 3.0 km frá jökulgarð-
inum.
NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöður ofangreindrar heim-
ildakönnunar eru dregnar saman á 2.
og 3. mynd. Þar er gert ráð fyrir, að
jökulgarðurinn (Sandgígjur) austan og
út undan Lómagnúp sé forsögulegur
og líklega frá því snemma á nútíma.
Aðal jökulgarðurinn framan við
Skeiðarárjökul er í raun samsettur úr
mörgum minni görðum eins og Pól-
verjinn Bogacki (1973) hefur sýnt
fram á. A sögulegum tíma virðist
Skeiðarárjökull ekki hafa náð utar en
að þessum garði, og jafnan orpið upp
nýjum innan og ofan á þann sem fyrir
var í hvert skipti sem hann gekk fram.
Sennilega hefur Skeiðarárjökull náð
lengst fram árið 1784 eða skömmu
áður og þá líklega myndað ysta og
elsta hluta jökulgarðsins, ef þar hefur
ekki annar enn eldri verið fyrir. Aftur
mun jökullinn hafa gengið fram að
garðinum um 1857, 1874 og um 1893.
Ef þessar tilgátur eru réttar hefur jök-
ullinn aldrei gengið yfir í hlíðar Lóma-
gnúps en mjótt hefur sundið á stund-
um verið.
Sveinn Pálsson (1945) er í raun sá
eini, sem telur að jökullinn hafi legið
svo fast upp í hlíðar Lómagnúps, að
lón hafi myndast í Núpsárdal innan við
jökulinn. Jón Sigurðsson (1859) segir,
að jökullinn hafi hlaupið í eða að
Lómagnúp en minnist ekki á að lón
hafi myndast fyrir innan. Sóknarlýsing
Jóns er mjög nákvæm og ýtarleg og því
er athyglisvert að ekki er minnst á lón í
Núpsárdal. Aftur á móti minnist hann
á, að Súla hafi hlaupið reglulega ára-
tugina áður en hann reit lýsinguna.
Eftir stendur þá aðeins fullyrðing
40