Náttúrufræðingurinn - 1985, Blaðsíða 45

entligt mindre i 1881 en i 1880.
Præsten paa Sandfell, Sire Sveinn
Eiriksson, paaviste dette tydeligt for
os: Fra Sandfells Præstegaard, der
ligger 20 Kilometer i ret Linie fra de
midtre Partier af Skeiðarárjpkull,
tegner denne sig som en svagt hvæl-
vet Ryg og opover denne Ryg ser
man hele Rækken af Sulutindar,
ogsaa de mindre Pigge. Men i 1880
var det netop saavidt, at man kunde
pine den pverste Tind af Sulutindar.
Bræen er i Aarets Lpb afsmeltet saa
meget, at man nu kan se hele Rækk-
en. Eftir nogle sammenlignende
Maalinger, som jeg anstillede ved
en Bestigning af Hverfildalspxl, et
2607 Fod h0it Fjeld nord for Lóma-
gnúpr, antager jeg, at denne
Afsmeltning svarer til en Formind-
skelse i Mægtighed paa circa 200
Fod. I dette Aar, i hvilket Bræen
har aftaget saa meget, kom der og-
saa frem en ny, f0r ukjendt Elv paa
Skeiðarársandr, hvilken Elv i 1880
kun með N0d og Neppe lod sig be-
fare með Heste, men i 1881 var den
ikke stor.
Sumarið 1882 hefur jökullinn átt
400 faðma eða nær 670 m í Lómagnúp
og hafði styst um nær 170 m á einu ári.
1893
Þetta sumar ferðaðist Þorvaldur
Thoroddsen um Vestur-Skaftafelis-
sýslu og segist honum svo frá í ferða-
bók sinni (Þorvaldur Thoroddsen
1914):
„Undan röndinni renna gulmó-
rauðir jökullækir, og frá vesturhorni
jökulsins renna þeir allir í Núps-
vötn; í rönd jökulsins eru melöldur
og kippkorn frá henni annar bogi af
jökulöldum. Á milli Seldalsaxlar og
vesturhorns jökulsins er stutt sund,
og þar renna Núpsvötn fram niður
með Lómagnúpshlíðinni. Fyrir sein-
asta hlaup stefndi Súla beint á Sel-
dalsöxl, en við hlaupið breyttist hún
og tók sé annan farveg; nú rennur
hún kippkorn norður með Eystra-
fjalli og þar efra í Núpsá; til þess að
komast þessa leið, varð Súla að
kljúfa stóra öldu, sem var þar fyrir
henni.“
Um þetta leyti hefur jökullinn legið
skammt innan við jökulgarðinn, sem
áður er minnst á.
1893
Jón Jónsson (1974 og munnl. uppl.)
hefur eftir gömlum Fljótshverfingum,
að um 1893 hafi Skeiðarárjökull geng-
ið fram og átt skammt eftir í Lóma-
gnúp við Seldalsöxl. Þeir óttuðust, að
ef svo færi, myndi jökullinn stífla
framrás Súlu og Núpsár og hefði þá
myndast lón fyrir innan. Svo varð þó
eigi. Jón telur, að þá hafi jökullinn
gengið að og jafnvel rutt upp tveimur
öldum, sem merktar eru á kortið frá
1904 og eru í sandinum austan Seldals-
axlar. Súla hefur nú tekið þessar
öldur. Eins nefnir Jón í þessu sam-
bandi, að hann hafi aldrei heyrt í sín-
um uppvexti, að Skeiðarárjökull hafi
nokkurn tíma náð Seldalsöxl og segist
ekki hafa séð nein merki þess né að
lón hafi myndast í Núpsárdal sunnan
Kálfsklifs.
1860-1895
í bréfi sem Hannes bóndi Jónsson
skrifaði Jóni Eyþórssyni og dagsett er
6. október 1965, og birt er í Jökli sama
ár, segir um jökulinn og Súlu:
„Súlná kom aldrei undan jökli við
Fjall [þ. e. Eystrafjall - innskot
höf.j, svo menn hefðu spurnir af,
fyrr en á árunum 1894/1895, að hún
tók upp á því að koma þar út og
rann um tíma eða rúmt ár inn með
Eystrafjalli og inn undir Kleifnanef
framan við Staðarhól, færði sig svo
smám saman á aurana og var nokk-
ur ár við Loftsárnar með útfalli rétt
við Fjall — og færði sig lítið eitt
framar í hlaupum.
39