Náttúrufræðingurinn - 1965, Blaðsíða 36

194
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Sitt af Kverju
Hvaðan ltom davíðslykillinn?
Sumarið 1911 fann faðir minn, Davíð Sigurðarson, bóndi á Stóru-
Hámundarstöðum á Árskógsströnd við Eyjafjörð, nýja maríulykils-
tegund í hálfdeigu mýrlendi algrónu á sjávarbökkunum neðan við
Búðarmýri og út um Olboga. Davíð fékkst rnikið við grasasöfnun og
sá, að hér var um nýja tegund eða afbrigði að ræða, frábrugðið
maríulyklinum, sem vex í leirlögum innar með firðinum. Reyndist
J^etta síðar vera tegundin Primula egalikensis, er ég hef nefnt davíðs-
lykil, og er ófundin annars staðar á íslandi. (Sjá Náttúrufræðinginn
1959, bls. 234). Á sjávarbökkunum vex jurtin aðallega meðfram
kindaslóðum, hvort sem það er tilviljun eða ekki. Nokkur eintök
hafa fundizt ofar við svokallaðar Dagsláttur, en það svæði er nú
orðið að túni. Davíð taldi líklegast, að jurtin hefði komið með
varningi og ekki að ástæðulausu. Við syðri jaðar ritbreiðslusvæðis-
ins liggur gamla bátalendingin í Hamarsvör. Þaðan var útræði,
þar var bátauppsátur og sjóbúð á bakkanum. Kaupstaðarvarningur
var frá fornu fari og allt fram til 1925—1930 aðallega fluttur sjó-
leiðis frá Akureyri og þá lent í Hamarsvör, m. a. með kornvörur.
Þær komu að vísu aðallega frá Danmörku og davíðslykillinn vex
ekki þar — heldur á Grænlandi og ennfremur í Alaska og heim-
skautalöndum Kanada. Siglingar hafa lengi verið milli Grænlands
og Danmerkur, en samt væri þetta heldur ólíkleg krókaleið, þótt
ekkert sé ómögulegt í þeim efnum. Nú er mikið rætt og rifist um
hvort jurtir hafi hjarað af síðustu ísöld á íslandi og í Skandinavíu
— og þá hvar og hverjar. Hefur þessi jurtategund kannski lifað af
síðasta ísaldarskeið á Hámundarstaðabökkum? í þriðja lagi: Gat
jurtin eða fræ hennar komið með hafís frá Grænlandi? Hafís hefur
oft borið að landi á íslandi á umliðnum öldum. Ég man t. d. vetur-
inn 1918, einmitt á Hámundarstöðum, þegar hafísinn gekk upp í
fjöru; upp fyrir flæðarmál sums staðar og skóf Jxangið af skerjun-
um. Amerískir náttúrufræðingar hafa komizt að raun um, að hafís
flytur oft með sér grjót, mold og fræ, sem þar geta lengi lifað og
langt borizt. Spöl frá lendingunni í Hamarsvör hef ég fundið granít-
hnullunga. Eru þeir gömul kjölfesta úr skipi eða hefur Grænlands-