Náttúrufræðingurinn - 1933, Page 8

102
NÁTTÚKUFR.
hindrað blóðið í að storkna, væri öll fyrirhöfnin að engu orðin, því
nærri má geta að jafn lítil dýr og þær eru þurfa að taka á kröftun-
um, til þess að stinga í gegn um hornlagið á yfirhúð mannsis. Gatið,
sem þær stinga, er að vísu mjög lítið, svo út um það getur einungis
vætlað blóð af mjög skornum skamti. En lýsnar kunna ráð við
því. Með munnvatninu berst ósköp lítið af svepp nokkrum, sem
vex í nokkrum sellum í maga lúsarinnár, inn í blóðið, og kemur
því til leiðar, að blóðið streymir lítið eitt örar að sárinu. — Merki-
legt er það, að alveg sama ráðið kunna mýflugurnar, þegar þær
stinga. Þær veita, eins og rannsóknir hafa sýnt, munnvatni inn
í sárið, til þess að varna blóðinu þess að storkna, en munnvatninil
fylgir dálítill svepp-hluti, til þess áð örfa blóðstrauminn að sárinu.
Lýsnar lifa á blóði líkamans, og við það eru meltingarfæri
þeirra miðuð. —
mP. Munnholan er víð
og þenjanleg, og
dýrið getur að
miklu leyti snúið
henni við úr munn-
«• inum. 1 munnhol-
3. mynd. Yfirlit yfir meltingarfæri og kynfæri lúsanna (kvenlús). unni er kranS cif
m munnurinn, st sogpipan, sem dýriö stingur gat meö, og munn- , ,, „ .
vatniö streymir um út í sáriö, sp munnvatnskirtlar, p þenjanlegt OKUITl, Sem lest-
hol (dæla), ch maginn (chylus-maginn), mp nýru (Malpighisku pip- jj* munninn VÍð
urnar), sv sveppir í magaveggnum, æ eggjakerfi (ovarium), svo , , ...
sveppir i leggöngunum, k limkirtlar. (Lieberkind). nUOina, peg’ar tll
þess kemur, að
sjúga blóðið. I munnholuna opnast munnvatnskirtlarnir, sem áð-
ur er minnst. Úr henni liggur vélindi aftur í magann. Hann er
langur og mjór, og á einum stað eru sumar þeirra sellna, sem klæða
hann að innan, fullar af sveppum. Lengi var það vísindunum ráð-
gáta, til hvers þessi sveppur væri, en rannsóknir þær, sem gerðar
hafa verið á síðasta áratug, hafa þó brugðið ljósi yfir það, sem að
ofan er haldið fram, að hlutar sveppsins örfi blóðrásina, þegar þeir
koma út í blóðið. Og eftir því að dæma, sem á sér stað hjá mýflug-
unum, mæla sterkar líkur með því að svo sé. — Frá maganum
liggja garnir, er opnast á afturenda dýrsins.
Hvað nú viðvíkur kynfærum lúsanna, þá er nauðsynlegt að
minnast kynfæra kvendýrsins nokkuð. Eggin myndast í eggja-
kerfunum, en þau eru tvö, sitt hvoru megin í afturbolnum. Megin-
hluti hvers eggjakerfis eru fimm, fingurmyndaðir separ, mjóstir
að framan, en gildastir að aftan, þar sem þeir opnast í sameiginlegt
hólf. Að ytra útliti er hver sepi ekki ólíkur perlufesti, því inni í