Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 17

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
11
iiiiiiiiiiiiMiiiimiimmiiiimiiiiimiiiimiiiiiiiimimiiiiimiimiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiimmmiimiiiiiimiiiiiiimiii
urnir líkjast, fer eftir því hvort þeirra myndar kynfrumurnar.
Þær myndast venjulega í næstyzta frumulagi plöntunnar. Ef þetta
lag er af tómatvef gert, þá verða niðjarnir tómatplöntur, en sé
það byggt af náttskuggavef verða afkomendurnir hreinir nátt-
skuggar. Ef toppurinn er skorinn af hjúpgræðling, þá líkjast
sprotar þeir, er vaxið geta upp af sárfletinum algjörlega öðru
hvoru foreldra hjúpgræðlingsins, en ekki honum sjálfum. Þetta
stafar af því, að brumhnappar sárflatarins myndast djúpt í vef
plöntunnar og ryðja smám saman efri frumulögunum ofan af sér.
Innri vefur hjúpgræðlingsins kemur fram í dagsljósið.
Fræg er plantan Bouwardía, af garðyrkjumönnum oft nefnd
„Bridesmaid". Hún hefir Ijósrauð blóm. En ef rótarsprotar af
henni vaxa upp og bera blóm, þá verða þau ekki ljósrauð, heldur
skarlatsrauð. „Hogarth" nefnist þetta afbrigði. Skýringin á þessu
fyrirbrigði er sú, að hnappar þeir, sem rótarsprotarnir vaxa upp
af, myndast langt inni í rótarvefjunum og brjótast svo út í gegn-
um ytri frumulögin og smeygja þeim af sér. Plantan er því eins-
konar náttúrlegur hjúpgræðlingur.
Margar ræktaðar plöntur hafa reynzt vera samgræðlingar,
t. d. ýmsar pelargóníutegundir, „Flórens undrið“, þyrnimispill og
Adams gullregn. Þyrnimispill (Crataegomespilus) hefir þyrni-
kjarna og mispils-húð utanum. Þetta sést greinilega í þverskurð-
armyndinni. Húð hvítþyrnisins er mynduð af einu frumulagi, en
húð mispillsins af fleiri lögum. Samgræðlingurinn, í miðjunni á
myndinni, hefir auðsjáanlega mispilshúð og þyrnikjarna.
Adams gullregn er samsett af tvennskonar vef, Cytisus la-
burnum-vef í miðjunni og utanum er svo vefur byggður af ein-
tómum Cytisus purpureus-frumum. Þetta er með öðrum orðum
pupuraklæddur Adam.
Kartöflur eru stundum einskonar hjúpgræðlingar. Séu augun
skorin burtu, myndast nýir brumhnappar dýpra í kartöflunni, og
kemur þá alloft fyrir, að sprotar þeir, sem þá vaxa upp, eru öðru-
vísi en vant er. Þesskonar kartöflur eru oftast ekki einlitar, held-
ur rákóttar eða með dílum. Takmörkin milli hjúpgræðlinga og
geiragræðlinga eru stundum óglögg og milliliðir eru talsvert al-
gengir. (Sjá myndina).
Við stökkbreytingu (Mutation) geta komið fram plöntur mjög
áþekkar samgræðlingum. Ef stökkbreytingin fer fram í brum-
hnappi, getur blað, sem upp af honum vex, orðið tvílitt eða marg-