Náttúrufræðingurinn - 1945, Blaðsíða 9

NATTURUFRÆÐINGURINN
brestur hefði ekki bætzt ofan á. En frá sumrinu 1839, er Jónas hót
lerðir sínar, var lieilsa lians biluð og gekk hann alclrei lieill til skógar
úr því. Er engum vaia bundið, að það hefir dregið mjög úr starfs-
þreki hans og þoli á ferðunum. Þykir mér og trúlegt, að til þessa
megi rekja það, hversu oft hann liættir að skrifa dagbækur sínar áður
en ferðum er lokið.
Eftir að til Hafnar kom, var baráttan hin sarna við féleysi og heilsu-
brest, svo að ekki var furða, þótt seint sæktist starfið. Ekki er mér
heldur grunlaust urn, að Jónas Iiafi verið að ýmsu leyti vonsvikinn
yl'ir árangri rannsóknanna, og honum liafi fundizt viðfangsefnið
vera að vaxa sér yfir höfuð. Má finna þess vitni í bréfum hans. Þá
varð það ho.num hið mesta tjón, að Steenstrup fékk eigi haldið áfram
að vinna að ferðabók þeirra, sem þeir ætluðu að semja í sameiningu,
en hvarf úr landi um skeið, en sú bók hefði verið nauðsynleg undir-
staða íslandslýsingarinnar.
Þegar á allt þetta er litið, er það augljóst, að ekki þarf að bregða
jónasi unt hviklyndi, né að hugur hans hafi verið tekinn að hneigjast
Irá náttúrm ísindnnnm, þótt fátt liggi eftir hann af ritum á þessum
þremur áruin, sem liann lifði eftir að ferðunum lauk. Má í því sant-
bandi minna á, að ]rað tók Eggert Ólafsson 10 ár að sentja Eerðabók
sína við hin beztu starfsskilyrði. En þetta allt verður að hafa í hyggju,
jtegar metin eru verk Jónasar eða þau borin saman við afrek þeirra
Eggerts og Sveins Pálssonar.
Það er ekki hægt að segja, að Jónas Hallgrímssón hafi þannig með
vísindaritum sínum haft mikil áhrif, enda þótt hann hafi verið hinn
ágætasti náttúrufræðingur bæði að skarpskyggni og lærdónti, en um
það bera rit hans og athuganir honum ótvírætt vitni. En með skáld-
skap sínum hefir hann glætt ást íslendinga á náttúru landsins og
dýpkað fegurðarskyn þeirra og kennt Jreim að meta þær dásemdir,
sem náttúra landsins býr yfir. Bregst jiar aldrei, að lýsingar hans séu
réttar, og saman fálli elni og búningur. Það er því ekkert vafamál,
að íslandslýsing hans hefði orðið hvort tveggja í senn ágætt vísindarit
og listaverk í meðferð máls og efnis. Verður það seint að fullu metið,
hvílíkt tjón mál vort og menning hefir beðið við það, að því verki
var aldrei lokið.
Steindór Steindórsson frá Hlöðum.