Náttúrufræðingurinn - 1945, Blaðsíða 38

100
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
2. myiul: Myndin sýnir, hvernig stefnubreyt-
ing vcrður á ljósgeisla vegna mismunandi
hraða hans í ólíkum efnum.
flatarins miðast á einhvern liátt
við brúnir silfnrbergskristall-
anna, en þeir eru einu viðmið-
unarkerfi, sem til greina koma.
Með þessari skoðun verður
skiljanlegra, að óreglulegi geisl-
inri taki stefnur, sem háðar eru
lögum ogafstöðu silfurbergsins.
Sti stefna, sem sennilegast er að
ás sporöskjuflatarins taki, er sú
stelna, sem kristallslögunarás
silfurbergs hefir, reynist það og
vera svo, að í þá stefnu liaga
báðir geislarnir sér eins. Með
kristallslögunarási er átt við þá
stefnu, er markar hina reglubundnustu niðurröðun frumeindanna
(atómanna) í kristallslögunarkerlið. í sillurbergi er það stefna, er á-
kvarðast af línu, er á I. mynd er dregin gegnum hornpunktinn 0, þar
sem öll hornin eru 102°, og rnyndar jafnstór horn við alla hliðarfleti
kristallsins í þeim punkti. Rétt er að hafa það Imgfast, að með ás
kristalls er átt við ákveðna stefnu, en ekki tiltekna línu í kristallin-
um. Afstaða ássins ákvarðast af eiginleikum kristallsins en ekki þeirri
stærð, sem kristallinn kann að liafa.
Ut frá þessum atbugunum tókst Huygens að útskýra ljósbrotið. Á
4. mynd er sýnt, hvernig Ijósgeisli fellur á kristallsflötinn. Gert er ráð
fyrir,að ljósbylgjuframhliðin sé samsíða 0
við kristallsflötinn. Sé nú athugaður
gangur ljósgeislans í gegnum kristallinn
nteð aðferð Huygens, með því að draga
hringa með sömu geislum í punktunum
L, M og N, kemur í Ijós, að reglulegi
geislinn breytir ekki um stefnu, falli
hann hornrétt á kristallsflötinn. Óreglu- „ ^ ....
° 3. mynd: Kulualda með jofnum ut-
legi geislinn finnst með því að draga breiðsluhraða f allar áttir, og spor-
sporbauga í punktunum I,, M Og N, öskjuflataralda með breytilegum
þannig að skammásinn sé samsíða við ás titbreiðsiuhraða eftir stefnu. Línan
kristallsins. Sést af uppdrættinum, að er Sl' stcfna- sem útbreiðslu-
ölduframhliðin hreyfist skáhallt í gegn- ,)eS6.i‘l •,líIann‘l CI *A'sami 1
um knstallinn, þ. e. ljosgeishnn hefir
breytt um stefnu. Með þessu móti tókst Huygens fyrstum manna að