Náttúrufræðingurinn - 1945, Blaðsíða 22

84
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
og hvar. M;i nefna Eystri-Polla, Orravatnsrústir, nágrenni Möðrn-
dals o. fl. Mun mest um þetta á hálendinu norðan jökla. Þar er kalt
og tiltölulega þurrt. A mýrum þessara svæða eru víða svonefndar
rústir, sem líkjast mjög risaþúfum freðmýranna í Norður-Rússlandi
og Síberíu. Eru slík svæði hér nefnd flár eða rústamýrar. Þúfurnar
ná að vísu ekki mestu stærð freðmýraþúfnanna, en eru samt stórar
og með klakakjarna eins og þær. Milli rústanna og við þær eru
pollar og tjarnir, eins og venja er til. En klakann leysir venjulega úr
flánum eða mýrunum milli „rústanna" á sumrin. En í reglulegri
freðmýri er þar einnig klaki. Þetta er nokkur stigmunur, en ekki
eðlismunur.
Pálmi Hannesson, rektor, sem manna mest hér á landi hefir at-
hugað hinar íslenzku flár (freðmýrar), segir, að ríkjandi gróður uppi
á rústunum séu mosar og I jallagrös. Er það sams konar gróður og á
risaþúfukollum freðmýranna erlendis. Kornsúra og smjörlauf vaxa
innan um mosann, og mikið al' músareyra í hliðum rústanna. Við
Við rústaræturnar er mýrarstararkragi, en fífa vex niðri í sjálfum
flánum, flötum og blautum, á milli rústanna. Pollar eru þarna al-
gengir í flánum, líkt og í freðmýrunum. Skyldleikinn leynir sér ekki.
Mýrlendin á J^essum slóðum eru heimskautaland. — Önnur helztu
gróðurlendi heimskautalandanna, smákjörr, heiðar og melar, eru
líka algeng fyrirbrigði uppi i hálendinu. Lágvöxnu víði- og birki-
runnarnir frám til afrétta og hátt í hlíðum líkjast mjög kjarri heim-
skautalandanna. Sama er að segja um heiðalöndin. Dvergrunna-
heiðin með smjörlaufi, krækilyngi, fjalldrapa og rjúpnalaufi, er
algeng í hálendi íslands. Sömuleiðis mosar og fléttur, t. d. grámosi
og fjallagrös. Mönnum kemur í hug lýsing Sigurðar Breiðfjörðs, er
hann kveður á Grænlandi: „Grátt er allt af geitaskóf, gamburmosa
og víði“. Sannleiksgildi þeirrar lýsingar má auðveldlega sannprófa
til fjalla á Islandi. — Þá bera Ijallamelarnir íslenzku ekki síður al-
gerðan heimskautablæ, heldur en flár og heiðar. A báðum stöðum
ber landið fremur svip af grjóti en gróðri og tegundirnar, sem freista
lífinu milli steinanna, eru að miklu leyti hinar sömu hér og Jrar'.
Nákvæm takmarkalína milli tempraða beltisins á láglendum ís-
lands og heimskautalandinu til fjalla og á útkjálkum, verður naum-
ast dregin. Talið er, að meðalhitinn lækki um rúmlega \/2 stig á C.
við 100 metra hækkun. En hér kemur margt fleira til greina, t. d.
skjól eða skjólleysi, raki, lega landsins við sól o. fl. Þegar komið er
í 400 m. hæð, er breytingin frá láglendinu orðin mjög mikil og varla
um annað en afréttarlönd að ræða. Þá er venjulega komið í heim-