Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 46

188
NÁTTÚRUI'RÆÐINGURINN
Enginn getur ætlazt til, að sú saga sé sögð öll, í svona stuttu máli, og
ekki hefur höfundur lieldur Jiaft tíma né tækifæri til að kynna sér
athuganir annarra á Heklugosinu nema að mjög litlu leyti. Um það
er vissulega ekki að fást. Vanur náttúruskoðari, sem liefur dvalizt
dögum saman austur við Hekluelda og hringsólað í flugvél yfir
gosstöðvunum, hlýtur að Jiafa frá tíðindum að segja af því, sem liann
ltefur sjálfur séð. Og sé lionum auk þess sú list lagin að segja lipurt
frá, má vænta af honum merkilegrar og skemmilegrar fræðslu um
þetta stórkostlega náttúrufyrirbæri. — En það er nú sýnt með Heklu-
liók Guðmundar Einarssonar, að livorugt er einhlítt til að segja frá
Heklugosi, reynslan né mælskan.
Það skiptir Jíka máli, livort sagt er rétt frá eða rangt. Sögumaður
þarf að gera greinarmun á því, sem Jiann sá og heyrði, og liinu, sem
lionum þykir einhverra hluta vegna sennilegt eða minnir, að liann
Jaa.fi einlivern tíma séð eða Jieyrt, en má ekki segja frá Jtvoru tveggja
sem staðreyndum. Staðir þurfa að vera rétt nefndir — eða skilgreind-
ir á annan Jiátt, ef sögumaður veit ekki nafnið. Nauðsynlegt er að
vita merkingu þeirra orða, sem notuð eru í frásögninni. Og jafnvel
þó að sögumaður liirði ekki um að segja satt eitt, en treysti því, að
allir lesendur hans séu Iionum fáfróðari og geti því ekkert rengt, þá
þarf liann samt að vanda sig. Mishermið og veilurnar geta skinið
svo í gegn, að fær ekki dulist lesandanum, þótt liann sé allsendis
ókunnugur því, sem um er að ræða. Þannig er þessu farið í Heklu-
Iiók G. E.
Ekki eru það nú strangar kröfur, gerðar til sögumanns, að hann
forðist þau víti, sem liér voru talin. En G. E. Jirasar þráfaldlega í
þau ölJ. Ef ætti að leiðrétta allar missagnirnar í þessari grein lians,
yrði Jéiðréttingin lengra mál en greinin, og kemur því ekki til mála
að eyða í það vinnu og pappír. Ég tek aðeins fáein dæmi.
Á bls. 8 lýsir Iiöf. Heklu séðri „úr Skúmstungum við Þjórsá ofan-
vert við Búrfell og Stangarháls." Skúmstungur eru raunar ofanvert
við Sandafell, og það er aftur um 15 km veg inn af norðurenda Búr-
fells. StangarJiáJs mun livergi vera til á þessum slóðum, en Jiöf. á
sennilega við Stangarfjall. Það er ekki mjög langt frá Skúmstungum,
en þó er þar SandafeJl á milli, svo að enginn kunnugur maður myndi
komast svo að orði, að Skúmstungur væru „ofanvert við“ Stangar-
fjall. Sú lýsing á útsýni til HekJu, sem fer á eftir staðsetningu Skúrns-
tungna, er mjög skáldleg, en afar torskilin. A. m. k. lief ég ekki getað
skiJið hana, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir og aðstoð málfróðra