Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 38

Guðmundur Kjartansson:
Þættir af Heklugosinu
II. HRAUNGÍGURINN
í upphafi Heklugossins, 29. marz 1847, rifnaði Hekla að endi-
löngu eftir liáegginni, sem stefnir frá norðaustri til suðvesturs, og
hraun rann í mörgum kvíslum ofan fjallshlíðarnar beggja vegna. En
fljótlega færðust eldupptökin saman í færri staði, og urðu þar gígar
í röð eftir sprungunni og höft á milli. í fyrstu kom upp mest hraun
úr norðausturkafla sprungunnar og rann aðallega austur af. En eftir
fáeina daga var því rennsli lokið, og síðan gaus hrauni aðeins úr
suðvesturhelmingi sprungunnar, langmest úr enda hennar í þeirri
ltlíð fjallsins, sem veit að byggðinni. Þaðan hefur nú runnið hraun
í heilt ár og aldrei orðið hlé á. Upptök þess úr fjallinu hafa alltaf
verið á sömu slóðum og þau eru enn, þ. e. nálægt rótum Axlarbrekku
(Sprengibrekku) norðaustur af Höskuldsbjalla, í tæpl. 800 — rúml.
900 m hæð y. s. Innan jæssara takmarka hafa upptökin nokkrum
sinnum færzt til, ýmist upp eða niður, en þó lengst af verið í þeim
stað, sem kallaður var hraungigurinn. Nú er þar enginn gígur ná-
kvæmlega á sama stað.
Síðan gosið hófst, hef ég komið 15 sinnum að hraungígnum eða á
þær slóðir, og í þessum þætti ætla ég að lýsa, hvernig jrar var um-
horfs hverju sinni. Stundum hefur liðið langur tími milli ferða
minna að hraungígnum, en aðrir Hekluskoðarar hafa einnig athug-
að hann hvað eftir annað, og þegar við berum allir saman bækurnar,
nrun fyllast í eyðurnar í frásögn minni.
Hraungígurinn myndaðist eittlivað um 100 m vestan við gömlu
ferðamannaleiðina frá hestaréttinni undir Höskuldsbjalla upp á
Hekluöxl. Sú leið lá upp ávalan rima, þann sem lengst skagar suð-
vestur úr Axlarbrekku. Suðaustan lians liggur breið, grunn geil
j^vert upp brekkuna í stefnu frá Höskuídsbjalla, en að norðvestan