Náttúrufræðingurinn - 1948, Side 33

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
79
Það reyndist ýmsum erfiðleikum bundið, að ná góðum meðal-
sýnishornum af gasi. í fyrsta lagi virtist gasútstreymið mjög breyti-
legt í hverri holu, og var því við búið, að gassýnishornin hefðu
blandazt mismiklu af lofti. Þá þarf og helzt að vera stillilogn, þegar
sýnishorn eru tekin, þar sem minnsti vindblær getur valdið loft-
straumum, jafnvel í dýpstu holum.
Enda þótt niðurstöður gasrannsókna þessara, gæfi tæplega ástæðu
til neinna endanlegra ályktana um eðli og uppruna gasútstreymis-
ins, má þó lesa ýmislegt athyglisvert út úr þeim. Til dæmis er hlut-
fallið á milli súrefnis og köfnunarefnis (02/N2) nijög líkt og í
andrúmslofti í öllum þeim sýnishornum, sem innilialda lítið eða
ekkert kolmónoxyd, en 0,1% kolmónoxýð er vart hægt að telja ör-
ugga mælingu vegna aflestrarónákvæmni aðferðarinnar. í öllum
sýnishornunum, sem innihéldu mælanlegt kolmónoxýð, er þetta
hlutfall aftur á móti töluvert lægra (sbr. töflu I). Hins vegar er
ekki sýnilegt neitt samband á milli kolsýruinnihaldsins og þessa
hlutfalls né heldur á rnilli súrefnis- og kolsýruinnihaldsins. Þetta
má þó telja eðlilegt, þar sem gasið hefur yfirleitt haft snertingu
við lindir eða læki neðanjarðar og farið í gegnum rök jarðlög, en
kolsýran er auðleyst í vatni, liinar lofttegundirnar ekki. Kolsýran
hverfur því misjafnlega úr gasinu, án þess að hlutföll hinna loft-
tegundanna raskist innbyrðis.
Rannsóknir á vatni, sem upprunnið er undan hraununum sýndi,
að allt vatn, sem kemur undan þeim hraunum, er gasritstreymi
hefur fundizt í, inniheldur allmikið af óbundinni kolsýru eða efn-
um, sem uppleyst eru af kalkleysandi kolsýru. Á þessu ber svo
greinilega, að jafnvel virðist mega nota efnasamsetningu vatnsins
undan þessum hraunum sem grófan mælikvarða á gasútstreymið.
Tafla II sýnir niðurstöður vatnsrannsóknanna, og eru þær gefnar
upp í milligrömmum í lítra vatns.
Sýnishornin í töflu II voru tekin sem hér segir:
Nr. 587 tekið 25. júlí úr Næfurholtslæk, syðra botni
588 - 25. — Næfurholtslæk; nyrðra botni, undir Strillu, greinilegt kolsýrubragð
589 - 25. — Nýjabæjarlæk, nyrzta botni
590 - 25. — Nýjabæjarlæk, syðsta botni (greinilegt kolsýrubragð)
591 - 25. — Kanastaðlæk, upptökum
593 - 25. — Kanastaðalæk, 1 til 2 m frá upptökum